W kwietniu br. Komisja Europejska przyjęła ostateczny tekst sprawozdania dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie współistnienia upraw genetycznie modyfikowanych z uprawami tradycyjnymi i ekologicznymi. Poniżej przedstawiamy informację na temat głównego zakresu tego dokumentu, a także planowanych działań Unii Europejskiej w tym zakresie, o których mowa w specjalnie opublikowanym streszczeniu dla obywateli.
Przepisy UE dotyczące upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych mają kompleksowy charakter:
- prowadzenie upraw genetycznie zmodyfikowanych wymaga uzyskania zezwolenia wydanego na podstawie dokładnej oceny bezpieczeństwa (pod kątem wpływu na środowisko i zdrowie),
- żywność i pasze uzyskane z genetycznie zmodyfikowanych upraw muszą być opatrzone odpowiednią etykietą informacyjną przeznaczoną dla konsumentów,
- konieczne jest podjęcie środków technicznych i administracyjnych w celu zagwarantowania, że uprawy genetycznie zmodyfikowane oraz uprawy tradycyjne i ekologiczne mogą współistnieć bez naruszania równowagi ekologicznej (np. działania ograniczające zapylenia krzyżowe między roślinami na sąsiadujących polach).
W Europie uprawy modyfikowane genetycznie są w dalszym ciągu stosunkowo rzadkie (dane z 2008 r.):
-
na całym świecie ─ 125 mln hektarów;
-
w UE ─ 100 tys. hektarów w sześciu krajach UE, głównie w Hiszpanii (tylko jedna odmiana: genetycznie zmodyfikowana kukurydza MON810, która jest odporna na niektóre szkodniki).
W sprawozdaniu KE omówiono wprowadzone dotychczas w krajach UE środki w zakresie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych – rządy (zwłaszcza te, które muszą jeszcze wprowadzić własne środki) oraz zainteresowane strony mogą porównać stanowiska przyjęte w tym nowym obszarze polityki. Sprawozdanie zawiera również podsumowanie prac Komisji w zakresie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych.
Główne wnioski:
- w ostatnich latach kraje UE zrobiły znaczne postępy w kształtowaniu prawa w zakresie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych,
- produkcja upraw genetycznie zmodyfikowanych nieco się zwiększyła (nadal jednak jest bardzo ograniczona),
- uprawy genetycznie zmodyfikowane nie zaszkodziły w żaden dający się udowodnić sposób produkcji upraw genetycznie niezmodyfikowanych,
- środki w zakresie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych różnią się w poszczególnych krajach, co jest częściowo spowodowane regionalnymi różnicami w warunkach uprawy (wielkość pola, warunki klimatyczne itp.),
-
istnienie niejednolitych przepisów w krajach sąsiednich nie stwarzało problemów.
Rządom krajowym łatwiej jest z reguły określić, przy uwzględnieniu lokalnych warunków uprawy i warunków klimatycznych, najskuteczniejsze i najwłaściwsze środki w zakresie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych. W przypadku gdy warunki lokalne utrudniają współistnienie niektórych upraw, można wyznaczyć obszary, na których uprawia się tylko odmiany roślin zmodyfikowanych genetycznie albo tylko odmiany roślin niezmodyfikowanych genetycznie. Działania takie powinny być podejmowane w oparciu o dobrowolne decyzje rolników na danym obszarze, tak by sami mogli dokonać wyboru między uprawami konwencjonalnymi, ekologicznymi oraz genetycznie zmodyfikowanymi.
Przepisy dotyczące odpowiedzialności na wypadek wystąpienia szkód gospodarczych spowodowanych mieszaniem upraw zmodyfikowanych i niezmodyfikowanych genetycznie. W krajowym prawie cywilnym każdego kraju UE przewidziane są przepisy dotyczące rekompensat za szkody gospodarcze. Poza tym niektóre kraje opowiedziały się za ustanowieniem przepisów dotyczących specjalnej rekompensaty za współistnienie upraw genetycznie zmodyfikowanych. Nie ma konieczności, by UE ingerowała w tych kwestiach w krajowe prawo cywilne, czy też podejmowała działania harmonizacyjne. Jednak aby wyjść naprzeciw wyraźnej potrzebie udzielenia rządom jednoznacznych wskazówek dotyczących opracowania skutecznych rozwiązań technicznych w zakresie współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych, UE powołała Europejskie Biuro ds. Współistnienia Upraw mające sporządzić takie wytyczne.
Co dalej?
UE w dalszym ciągu będzie monitorować współistnienie upraw genetycznie zmodyfikowanych i przedstawiać sprawozdania na ten temat, dbając jednocześnie o to, by środki krajowe nie zakłócały konkurencji w UE, będzie kontynuować tworzenie sieci współpracy z organami krajowymi, opracuje techniczne wytyczne dotyczące środków w zakresie współistnienia poszczególnych upraw, przygotuje ocenę ekonomiczną konieczności stworzenia nowych przepisów dotyczących występowania w nasionach organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Przewiduje się również kontynuację rozpoczętych badań naukowych w tym zakresie.
