Wydanie nowego rozporządzenia
regulującego zwalczanie zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej jest
związane ze zmianą brzmienia art. 8 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie
roślin, wprowadzoną ustawą z dnia 30 marca 2007 r. o zmianie ustawy o ochronie
roślin oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 541). Zmiana ta
umożliwia ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa wprowadzenie, w drodze
rozporządzenia, nakazów lub zakazów w przypadku szczególnego zagrożenia roślin
przez organizmy kwarantannowe, na obszarze stref wyznaczonych przez
wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa, jeżeli informacja o
ustaleniu takich stref zostanie ogłoszona w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Celem rozporządzenia jest zmiana trybu, w jakim na podmioty zajmujące się produkcją kukurydzy są nakładane obowiązki w związku ze stwierdzeniem występowania zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej na części terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie objętej strefą zasiedlenia lub strefą ryzyka. Od dnia wejścia w życie rozporządzenia, w razie stwierdzenia nowego ogniska występowania szkodnika wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa będzie wyznaczał, na podstawie art. 6 ust. 5 pkt 4 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, strefy, w których powinny zostać podjęte działania w celu jej zwalczania i zapobieżenia dalszemu rozprzestrzenianiu się. Stosownie do art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin informacja o ustaleniu tych stref będzie ogłaszana w wojewódzkim dzienniku urzędowym, wydawanym przez właściwego miejscowo wojewodę. Podstawę do egzekwowania obowiązków ciążących na podmiotach w związku ze stwierdzeniem występowania szkodnika będą stanowić przepisy projektowanego rozporządzenia.
Rozwiązanie takie, umożliwiające uniknięcie konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania administracyjnego i wydawania decyzji dla każdego podmiotu prowadzącego uprawę roślin na obszarze stref, wyznaczanych w związku ze stwierdzeniem nowych ognisk występowania zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej, przyczyni się do zwiększenia harmonizacji działań podejmowanych w celu zwalczenia szkodnika i będzie miało pozytywny wpływ na efektywność takich działań.
Należy przy tym podkreślić, że ponieważ nowe rozporządzenie jest wydawane w trakcie trwania sezonu wegetacyjnego nie wprowadza ono żadnych zmian w zakresie obowiązków nakładanych na podmioty w przypadku stwierdzenia wystąpienia zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej. W związku z powyższym, a także mając na uwadze to, że w bieżącym sezonie uprawy kukurydzy producenci tej rośliny planowali podejmowanie działań zwalczających szkodnika w oparciu o przepisy dotychczasowe, propozycje zmian obowiązujących przepisów, zgłoszone w przedmiotowym piśmie, zostaną wzięte pod uwagę po zakończeniu bieżącego sezonu uprawy kukurydzy, gdy będzie możliwa ocena skuteczności dotychczas podejmowanych działań.
Niezależnie od powyższego przekazuję poniżej wyjaśnienia odnośnie problemów poruszonych w przedmiotowym piśmie.
Sposoby zwalczania zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej określone w przepisach krajowych zostały opracowane w oparciu o postanowienia decyzji Komisji 2003/766/WE z dnia 24 października 2003 r. w sprawie środków nadzwyczajnych zapobiegających rozprzestrzenianiu się we Wspólnocie Diabrotica virgifera Le Conte (Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2003, str. 49, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 40, str. 442, z późn. zm.) i obejmują one zarówno metody niechemiczne (płodozmian, termin siewu po zakończeniu wylęgu larw, głęboka orka jesienna), jak i chemiczne, przy czym metody chemiczne stanowią uzupełnienie dla płodozmianu. Rozwiązanie takie jest zgodne zarówno z wytycznymi wspólnotowymi, jak i wiedzą naukową w tym zakresie. Według ekspertyzy przygotowanej przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu najskuteczniejszym sposobem ograniczania liczebności szkodnika jest bowiem przestrzeganie zmianowania. Główną rośliną żywicielską dla stadium larwalnego zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej na kontynencie europejskim jest kukurydza i tylko obecność tej rośliny gwarantuje prawidłowy rozwój larw, przejście ich przez wszystkie trzy stadia larwalne, przepoczwarczenie się i wydanie prawidłowo wykształconych osobników dorosłych. Płodozmian pozwala odciąć potencjalnie występujące w glebie larwy (nie posiadające zdolności aktywnego przemieszczania się w glebie na większe odległości) od dostępu do roślin żywicielskich, wskutek czego giną one po kilku dniach z powodu braku pokarmu. Jednocześnie, jak pokazują doświadczenia innych krajów europejskich (głównie Węgier), w których zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa występuje już od dłuższego czasu i w których do jej zwalczania dopuszczona jest szeroka gama różnych preparatów chemicznych, skuteczność metody chemicznej jest bardzo zmienna, zależna od wielu czynników.
Ponieważ chemiczne zwalczanie zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej wiąże się ze znacznymi kosztami, a także może wymagać zastosowania specjalistycznego sprzętu niedostępnego dla znacznej części gospodarstw, rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie stawek dotacji przedmiotowych dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa (Dz. U. Nr 67, poz. 446) wprowadza możliwość uzyskania dotacji przez podmiot wykonujący na rzecz producenta rolnego zabieg chemicznego zwalczania tego szkodnika. Wysokość dotacji będzie uwzględniała w takim przypadku zarówno wartość zużytego środka ochrony roślin, jak i wykonania samego zabiegu. Rozwiązanie takie powinno zachęcać podmioty dysponujące odpowiednim zapleczem technicznym do świadczenia usług na rzecz producentów rolnych, nie posiadających opryskiwaczy umożliwiających wykonywanie zabiegów wynikających z przepisów projektowanego rozporządzenia.
Odpowiadając na uwagę dotyczącą przewidzianej w przepisach rozporządzenia możliwości uprawy kukurydzy w strefie zasiedlenia dwa razy w ciągu kolejnych trzech sezonów pod warunkiem jej wysiewu po dniu 1 lipca wyjaśniam, że rozwiązanie to zostało wprowadzone jako alternatywa dla stosowania środków ochrony roślin i chociaż ze względu na technologię uprawy kukurydzy będzie miało ono ograniczone zastosowanie, może być wykorzystane w przypadku uprawy kukurydzy na małych areałach, w celu bezpośredniego skarmiania zwierząt.
Odnosząc się do problemu niedostatecznego asortymentu środków ochrony roślin zwalczających zachodnią kukurydzianą stonkę korzeniową wyjaśniam, że zgodnie z przepisami ustawy o ochronie roślin z wnioskiem o dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu może wystąpić jedynie podmiot zajmujący się jego produkcją lub obrotem. W związku z brakiem dotychczas zainteresowania takich podmiotów dopuszczeniem do obrotu środków zwalczających tego szkodnika, staraniem Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu w 2006 roku dopuszczony został do jego zwalczania, na okres 120 dni, preparat Karate Zeon 050 CS, a w roku 2007 preparaty Karate Zeon 050 CS i Calypso 480 S.C. oraz na okres 54 dni zaprawa nasienna Poncho Pro 600 FS. Należy jednak zaznaczyć, że jest to jedynie rozwiązanie doraźne, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie ma jednak innych prawnych możliwości wpływu na asortyment dostępnych środków ochrony roślin.
Kwestie pomocy finansowej dla rolników w związku z wystąpieniem zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej wykraczają poza zakres spraw regulowanych na podstawie ustawy o ochronie roślin. Poruszone w przedmiotowym piśmie problemy zostaną jednak rozpatrzone przez Ministerstwo.
