W odpowiedzi na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 28 lutego 2024 r. dotyczące aktualnej sytuacji w wymianie handlowej pomiędzy Polską a Ukrainą, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło 2 kwietnia 2024 r. następującą informację:

„kontrola towarów rolnospożywczych pochodzących z Ukrainy realizowana jest przez: Inspekcję Weterynaryjną, Państwową Inspekcję Sanitarną, Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORIN), z których każda posiada inne kompetencje.

Organy Inspekcji Weterynaryjnej (IW) przeprowadzają kontrole urzędowe określonych towarów (w tym produktów rolno-spożywczych) na granicy zewnętrznej UE oraz w miejscach deklarowanego przeznaczenia przesyłek kierowanych do Polski na podstawie:

•  przepisów unijnych, tj. rozporządzenia (UE) 2017/625 (1), w przypadku przesyłek objętych art. 47 (kontrole produktów uzyskanych od zwierząt, w tym żywności pochodzenia zwierzęcego) i art. 44 (kontrole pasz niezawierających tkanek zwierząt);
•  wymagań krajowych, tj. ustawy o paszach (2).

Graniczne kontrole weterynaryjne towarów pochodzenia zwierzęcego oraz pasz prowadzone są na następujących drogowych polsko-ukraińskich przejściach:

•  Hrebenne-Rawa-Ruska;
•  Dorohusk-Jagodzin;
•  Korczowa-Krakowiec.

Natomiast kontrola graniczna wyłącznie przesyłek pasz może być prowadzona na kolejowych polsko-ukraińskich przejściach granicznych:

•  Hrubieszów-Izov;
•  Przemyśl-Mościska;
•  Dorohusk-Jagodzin.

Kontrole na ww. przejściach prowadzane są w trybie dwudziestoczterogodzinnym przez siedem dni w tygodniu, z wyjątkiem przejścia granicznego Hrubieszów-Izov, które funkcjonuje w trybie dwunastogodzinnym przez siedem dni w tygodniu oraz Przemyśl-Mościska, na którym kontrola wykonywana jest po uprzednim zawiadomieniu.

Każda przesyłka produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi, importowana do Polski, podlega kontroli urzędowego lekarza weterynarii na granicy. Graniczny lekarz weterynarii podczas kontroli ma prawo pobrać próbki towaru do badania laboratoryjnego zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2019/2130(3).

W okresie styczeń-luty 2024 r. pobrano:

•  56 próbek na podstawie „Krajowego planu kontroli pozostałości zakazanych lub niedopuszczonych substancji farmakologicznie czynnych oraz weterynaryjnych produktów leczniczych u zwierząt i w żywności pochodzenia zwierzęcego”;
•  14 próbek w ramach „Krajowego planu kontroli obecności zanieczyszczeń chemicznych żywności pochodzenia zwierzęcego dla przywozu z państw trzecich”;
•  14 próbek zgodnie z „Krajowym planem kontroli zanieczyszczeń mikrobiologicznych, biologicznych i pozostałości pestycydów w żywności przywożonej z państw trzecich”. W jednej z pobranych próbek mięsa drobiowego stwierdzono obecność bakterii Salmonella Typhimurium.

Organy Inspekcji Weterynaryjnej, na podstawie analizy ryzyka sporządzonej zgodnie z kryteriami zawartymi w art. 44 ust. 2 ww. rozporządzenia (UE) 2017/625, kontrolują również przesyłki pasz niezawierających tkanek pochodzenia zwierzęcego. Przesyłki przeznaczone do krajów trzecich (tranzyt), są zwolnione z kontroli Inspekcji Weterynaryjnej, natomiast w przypadku przesyłek przeznaczonych do krajów UE innych niż Polska, kontrola wykonywana jest wyłącznie w przypadku podejrzenia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zwierząt. W okresie styczeń-luty 2024 r. organy IW na podstawie analizy ryzyka przeprowadziły 1117 kontroli przesyłek pasz z Ukrainy do Polski oraz pobrały do analiz laboratoryjnych:

•  47 próbek w ramach „Krajowego Planu Urzędowej Kontroli Pasz”;
•  70 próbek w ramach monitoringu prowadzonego od 26 lutego br.;
•  83 próbki do badań organoleptycznych.

Wyniki badań laboratoryjnych próbek otrzymanych na dzień 29 lutego br. wskazały jeden wynik niezgodny (zawartość pestycydów w młócie browarnianym), natomiast trzynaście przesyłek pasz wycofano z uwagi na niezadowalającą ocenę organoleptyczną (zawilgocenie i zapleśnienie). Należy podkreślić, że graniczni lekarze weterynarii, przy użyciu systemu informatycznego, każdorazowo powiadamiają powiatowego lekarza weterynarii właściwego dla miejsca przeznaczenia przesyłki wskazanej w dokumentacji, o:

•  przeprowadzonej na granicy kontroli urzędowej;
•  zarejestrowaniu przesyłki paszy wyłączonej spod kontroli weterynaryjnej na podstawie analizy ryzyka;
•  każdej przesyłce materiału potencjalnie paszowego, który został zadeklarowany do użytku poza łańcuchem paszowym.

Takie działanie IW umożliwia prowadzenie dalszego nadzoru nad wykorzystaniem ww. towarów na rynku.

Ponadto, nadzór nad podmiotami sektora paszowego importującymi materiały Ukrainy prowadzą także powiatowi lekarze weterynarii - od stycznia 2023 r. do chwili obecnej, powiatowi lekarze weterynarii przeprowadzili 1910 kontroli podmiotów oraz pobrali 572 próbki materiałów paszowych pochodzących z Ukrainy do badań laboratoryjnych (głownie w kierunku wykrywania pestycydów, bakterii Salmonella, metali ciężkich i mikotoksyn).

Kontrole jakości handlowej na granicy prowadzone przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych są realizowane na bieżąco, zgodnie z wpływającymi zgłoszeniami, w oparciu o rozporządzenie w sprawie wykazu artykułów rolnospożywczych przywożonych z zagranicy.

Kontrola obejmuje co najmniej jedną z następujących czynności:

•  sprawdzenie dokumentów umożliwiających identyfikację danego artykułu rolno-spożywczego oraz innych dokumentów świadczących o jego jakości handlowej,
•  sprawdzenie oznakowania oraz warunków przechowywania i transportu,
•  oględziny artykułu rolno-spożywczego,
•  pobranie próbek oraz ich ocenę organoleptyczną na miejscu lub badanie laboratoryjne,
•  ustalenie klasy jakości artykułu rolno-spożywczego.

W kontekście obecnie obowiązującego rozporządzenia w sprawie zakazu przywozu z Ukrainy produktów rolnych, produkty objęte zakazem nie są zgłaszane do kontroli ani kontrolowane. W dalszym ciągu, w celu wzmocnienia granicznej kontroli importowanych produktów rolnych na wschodzie Polski, pracownicy WIJHARS prowadzą kontrole przez 24 godziny przez 7 dni w tygodniu.

Zgodnie z aktualnymi danymi od 1 stycznia 2024 r. do 4 marca 2024 r. Inspekcja JHARS przeprowadziła kontrolę 1 857 partii artykułów rolno – spożywczych pochodzących z Ukrainy.

Najczęściej kontrolowanymi grupami towarów były: przetwory z owoców i warzyw, cukier, nasiona roślin oleistych, jaja, zboża i wyroby ciastkarskie.

W przedstawionym okresie wydano 25 decyzji zakazujących wprowadzenia do obrotu 30 partii artykułów rolno-spożywczych importowanych z Ukrainy.

Graniczna kontrola fitosanitarna towarów importowanych z państw trzecich jest przeprowadzana przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) i ma zapobiegać zawleczeniu na obszar UE agrofagów (szkodników i patogenów roślin), które mogą wywołać istotne szkody gospodarcze w polskiej i szerzej w unijnej produkcji roślinnej. Graniczna kontrola fitosanitarna przeprowadzana jest w celu sprawdzenia, czy importowane towary spełniają importowe wymagania fitosanitarne Unii Europejskiej, tzn.:

•  czy nie zawierają agrofagów (szkodników i patogenów roślin) kwarantannowych dla Unii Europejskiej oraz, jeżeli ma to zastosowanie, innych agrofagów objętych przepisami z zakresu zdrowia roślin,
•  czy zostały zaopatrzone w wymagane świadectwo fitosanitarne oraz czy prawidłowo potwierdza ono spełnienie wymagań importowych wynikających z przepisów Unii Europejskiej.

Zakres granicznych kontroli fitosanitarnych wykonywanych przez PIORIN wynika z przepisów Unii Europejskiej stosowanych w sposób jednolity i bezpośredni we wszystkich państwach członkowskich

•  towary– tj. rośliny, produkty roślinne i inne przedmioty – objęte zakazem wprowadzania do Unii Europejskiej z uwagi na ryzyko zawleczenia wraz z nimi agrofagów kwarantannowych dla Unii,
•  towary objęte obowiązkiem przeprowadzenia granicznej kontroli fitosanitarnej w razie importu, wraz z wymaganiami jakie powinny one spełniać.

W odniesieniu do zbóż, obowiązkowej kontroli wg obowiązujących przepisów fitosanitarnych podlegają wyłącznie nasiona przeznaczone do siewu. Kontrola ta obejmuje 100% importowanych przesyłek pochodzących z krajów trzecich. Natomiast zboże importowane z Ukrainy deklarowane jako zboże konsumpcyjne, paszowe, przeznaczone do wykorzystania przemysłowego, czy też deklarowane jako „zboże techniczne” nie podlega granicznej kontroli fitosanitarnej realizowanej przez PIORIN.

Kontrole te wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna (w odniesieniu do żywności) i Inspekcja Weterynaryjna (w odniesieniu do pasz).

Należy jednak zaznaczyć, że niezależnie od powyższego Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa na bieżąco analizuje, czy import towarów, które są wprowadzane przez polską granicę, może stanowić zagrożenie dla zdrowia roślin na terytorium Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim Polski. Zalecenia dotyczące asortymentu, z którego monitoringowo pobierane powinny być próby do badań laboratoryjnych (wykraczając poza obligatoryjny zakres kontroli wymagany przepisami Unii Europejskiej) wydawane są na bieżąco i tak od ubiegłego roku zalecone zostało monitoringowe pobieranie prób do badań laboratoryjnych ze wszystkich przesyłek zbóż przeznaczonych do siewu i kukurydzy oraz z owoców miękkich, importowanych z Ukrainy, świeżych pomidorów (bez względu na kraj importu).

Niezależnie od powyższego, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rolników, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeznacza środki finansowe, których jest dysponentem, na zwiększenie zakresu prowadzonej przez Państwową Inspekcję Sanitarną kontroli towarów importowanych pod kątem występowania pozostałości środków ochrony roślin. Co roku ze środków Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Instytut Ogrodnictwa – PIB bada 500 próbek pobranych z towarów importowanych, w tym z Ukrainy. W roku 2023 dodatkowo zbadanych zostało 880 próbek pobranych wyłącznie z towarów pochodzących z Ukrainy lub podejrzanych o takie pochodzenie.

Zadanie to planowane jest do kontynuacji także w roku 2024 – na poziomie 500 próbek pobranych z towarów pochodzących z państw trzecich i 1000 próbek pochodzących z Ukrainy.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zgodnie z oczekiwaniami środowisk rolniczych, podejmuje wszelkie działania zmierzające do zapewnienia skutecznego nadzoru nad bezpieczeństwem towarów rolno-spożywczych importowanych do Polski.”