W środę 3 kwietnia 2024 r. Senacka Komisja Budżetu i Finansów Publicznych oraz Senacka Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrywały ustawę o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy o kredycie konsumenckim oraz ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej uchwaloną przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej na 8 posiedzeniu 20 marca 2024 r. Posiedzeniu przewodniczył: przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ryszard Bober.

Ustawę przedstawił podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów pan Jurand Drop.

Celem ustawy jest zapewnienie stabilnego funkcjonowania i rozwoju gospodarstw rolnych oraz zapobieżenie sytuacji, w której dostęp do finansowania rolników byłby ograniczony ze względu na wzrost jego kosztu i wprowadzenie dodatkowej biurokratyzacji. Ponadto przepisy nowelizacji niwelują trudności w praktycznym zastosowaniu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim oraz przepisów kodeksu cywilnego odnoszących się do osób fizycznych prowadzących gospodarstwa rolne.

Nowelizacja, jak wyjaśniał wiceminister finansów, uchyla przepisy, zgodnie z którymi do osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne należało stosować przepisy ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej. Ograniczyło to dostęp rolników do pożyczek udzielanych przez firmy leasingowe, a także spowodowało zaburzenie stabilnego finansowania i rozwoju gospodarstw rolnych. Ustawa o kredycie konsumenckim nie jest bowiem dostosowana do finansowania skomplikowanych projektów inwestycyjnych w rolnictwie, a także do udzielania kredytów ze wsparciem publicznym (np. dotacje z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa czy Banku Gospodarstwa Krajowego). Zmiana, którą zaproponowało senackie biuro legislacyjne, a komisje poparły w wyniku głosowania, ma na celu przedłużenie obowiązywania uchylanych przepisów do umów już zawartych.

We wtorek 9 kwietnia 2024 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła informację na temat zwalczania chorób zakaźnych zwierząt dotyczącą stanu aktualnego i perspektyw, którą przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Stefan Krajewski.

W oparciu o obowiązujące przepisy w zakresie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt unijne i krajowe organy Inspekcji Weterynaryjnej realizują działania mające na celu zapobieganie występowaniu i rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych zwierząt, w szczególności przez:

• nadzór nad pogłowiem zwierząt gospodarskich,
• prowadzenie planowych i doraźnych kontroli w gospodarstwach, m.in. w zakresie stosowania się do zasad bioasekuracji,
• nadzór nad obrotem zwierząt, produktów pozyskanych od tych zwierząt, materiałem biologicznym oraz ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego,
• wykonywanie szczepień ochronnych, gdy jest to możliwe i konieczne (np. wścieklizna, rzekomy pomór drobiu),
• prowadzenie akcji informacyjno-szkoleniowych skierowanych do hodowców, lekarzy wolnej praktyki i innych podmiotów (konferencje, szkolenia, rozmowy indywidualne, publikacje dostępne na stronach internetowych, ulotki itp.),
• przegląd i aktualizację obowiązujących procedur, wytycznych oraz planów gotowości,
• prowadzenie monitoringu biernego i czynnego u zwierząt utrzymywanych w gospodarstwach i dzikich.

W przypadku podejrzenia lub wystąpienia choroby zakaźnej organy Inspekcji Weterynaryjnej niezwłoczne reagują, w tym rzetelne prowadzą dochodzenia epizootyczne, zabezpieczają miejsca podejrzenia, pobierają próbki do badań i wykonują ich wysyłkę do laboratorium diagnostycznego oraz przekazują informacje do władz zwierzchnich o podejrzeniu choroby.

W celu zapewnienia jak najlepszych efektów zarówno w zakresie działań prewencyjnych, jak i związanych z eliminowaniem danej choroby na terytorium RP w dalszym ciągu, o ile to możliwe, realizowane będą programy monitorowania i zwalczania wybranych chorób, w tym w szczególności ASF (afrykański pomór świń) oraz HPAI (wysoce zjadliwa grypa ptaków).

ASF i HPAI są przykładem chorób, które dotyczą nie tylko zwierząt gospodarskich, ale występują również wśród zwierząt dzikich, które przyczyniają się do przenoszenia tej choroby. W związku z tym konieczne było wdrożenie wielu środków, które są stosowane w odniesieniu do zwierząt wolno żyjących (np. badania, odstrzały sanitarne zarządzane przez lub na wniosek organów Inspekcji Weterynaryjnej, usuwanie padłych zwierząt, kontrola migracji itp.). Realizacja wielu z tych zadań wymaga współpracy m.in. z Ministerstwem Klimatu i Środowiska, Lasami Państwowymi, Polskim Związkiem Łowieckim, Inspekcją Ochrony Środowiska oraz Państwowym Instytutem Weterynaryjnym – Państwowym Instytutem Badawczym w Puławach – wiodącą jednostką w przedmiocie oceny ryzyka. Zacieśnianie tej współpracy i wypracowywanie wspólnych rozwiązań są ważnym elementem skutecznego zwalczania chorób w przyszłości.

Kolejnym wyzwaniem są również postępujące zmiany klimatyczne, w wyniku których wirusy i bakterie oraz zwierzęta będące ich nosicielami zaczynają występować na obszarach, na których dotąd nie stanowiły zagrożenia. Odpowiednie przygotowanie się na nowe choroby jest kolejnym zadaniem stojącym przed polskimi służbami weterynaryjnymi. Monitorowanie sytuacji w tym zakresie, opracowanie planów gotowości, pozwala na lepsze przygotowanie się do potencjalnych zagrożeń.

W dyskusji poruszone zostały również tematy związane z ochroną kobiet w ciąży przed toksoplazmozą, sposobami zapobiegania przenoszenia się chorób zakaźnych zwierząt na ludzi oraz zwiększeniem finansowania opieki zdrowotnej na obszarach wiejskich.

W środę 10 kwietnia 2024 r. obradowała Podkomisja stała do spraw monitoringu Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej i akcesji nowych państw do Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy pod przewodnictwem pana posła Jarosława Rzepy rozpatrzyła informację Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na temat stanu realizacji i wdrażania WPR 2014-2020 w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożonych działań i propozycje zmian w celu uniknięcia zwrotu środków do budżetu UE. Informację przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Stefan Krajewski.

Obecny stan kontraktacji dostępnych środków z budżetu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 wynosi 96,9% a kwota zrealizowanych płatności stanowi 79,7% budżetu. Zważywszy, iż do zakończenia realizacji programu pozostało bez mała dwa lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie przewiduje zagrożenia zwrotu środków do budżetu Unii Europejskiej.

W czwartek 11 kwietnia 2024 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła informację o funkcjonowaniu ustaw dotyczących rolniczego handlu detalicznego, którą przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Jacek Czerniak.

Rolniczy Handel Detaliczny jest formą handlu detalicznego, wprowadzoną do polskiego porządku prawnego 1 stycznia 2017 r. na wniosek rolników i organizacji rolniczych. Zgodnie z definicją pojęcie „rolniczy handel detaliczny” oznacza handel detaliczny polegający na produkcji żywności zawierającej co najmniej jeden składnik pochodzący w całości z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym oraz zbywaniu tej żywności konsumentowi finalnemu lub zakładom prowadzącym handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego (takim jak np. sklepy, restauracje, stołówki, itp.). RHD jest jedną z kilku form działalności, w ramach których rolnicy mogą produkować żywność w gospodarstwach na małą skalę i wprowadzać ją na rynek w ramach krótkich łańcuchów dostaw, na uproszczonych zasadach z zakresu prawa żywnościowego. Oprócz RHD, w ramach krótkich łańcuchów dostaw rolnicy mogą wprowadzać na rynek żywność w ramach takich form działalności jak: sprzedaż bezpośrednia, dostawy bezpośrednie oraz działalność marginalna, lokalna i ograniczona.

Działalność RHD od samego początku jej wprowadzenia w Polsce cieszy się dużym zainteresowaniem wśród rolników. Liczba podmiotów prowadzących RHD systematycznie wzrasta i aktualnie wynosi 22 273 podmioty. W ciągu ostatnich 7 lat nastąpił 13-krotny wzrost liczby podmiotów prowadzących RHD (w 2017 r. liczba ta wynosiła 1633). Dla porównania: liczba podmiotów prowadzących w Polsce sprzedaż bezpośrednią (funkcjonującą od 2003 r.) wynosi – 10 411, zaś działalność marginalną, lokalną i ograniczoną (funkcjonującą od 2007 r.) – 105 512.

Nadzór nad jakością produkcji prowadzą organy Inspekcji Weterynaryjnej. Aktualnie nadzoruje ona 19 450 podmiotów prowadzących RHD w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego i żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego, z czego najwięcej zarejestrowanych jest podmiotów produkujących: produkty pszczele nieprzetworzone (14 910 podmiotów), jaja drobiowe (2 872 podmioty), produkty mleczne i na bazie siary (1 095 podmiotów), produkty mięsne (970 podmiotów), oraz mleko surowe i siarę (950 podmiotów).

Jeśli chodzi o formy wsparcia finansowego RHD ze środków publicznych są to: Wsparcie w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 2014-2020 oraz Krajowego Planu Odbudowy – poddziałanie 4.2 PROW 2014-2020 – 223 zawarte umowy na łączną kwotę 22 227 278,50 zł oraz z KOP ponad 360 mln zł na 1200 wniosków.

Inne formy pomocy to możliwość uzyskania przez rolnika prowadzącego RHD gwarancji spłaty kredytu (do 80% pozostającego do spłaty kapitału kredytu). Maksymalna kwota gwarancji wynosi 5 mln zł. Gwarancja udzielana jest na okres 183 miesięcy. Jest również możliwość uzyskania kredytu obrotowego powiązanego z kredytem inwestycyjnym do 20% kredytu inwestycyjnego. Dodatkowo możliwe jest uzyskanie dotacji na spłatę odsetek przez okres 2 lat: w przypadku młodego rolnika – 100%; w przypadku gospodarstwa rolnego, którego wielkość ekonomiczna wynosi poniżej 25 tys. euro – 50%, w przypadku inwestycji przyczynia się do ochrony środowiska i klimatu – 50%.

Od 1 stycznia 2022 r. wprowadzono przepisy ustawy z dnia 29 października 2021 r. o ułatwieniach w prowadzeniu handlu w piątki i soboty przez rolników i ich domowników, które obligują gminy do wyznaczenia w piątki i soboty miejsc do prowadzenia handlu przez rolników produktów wytworzonych w ich gospodarstwie rolnym. Ponadto w tych dniach rolnicy zwolnieni są z opłat targowych. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie nadzoruje działalności gmin w zakresie przepisów ustawy, jednak monitoruje realizację tego zadania przez samorządy. Od momentu wejścia w życie ww. ustawy, tj. od 1 stycznia 2022 r. do 2023 r., 1458 gmin i miast wyznaczyło miejsca do handlu w piątki i soboty dla rolników i ich domowników, co stanowi 58% wszystkich gmin (wg danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2021, w Polsce jest 2477 gmin).

W dyskusji zwracano wielokrotnie uwagę na korzyści, jakie odnoszą rolnicy (małe i średnie gospodarstwa) z prowadzenia RHD. Jest to często bardzo istotne wsparcie dochodu rolników. Podnoszono kwestie zmian przepisów, umożliwiających zwiększenie korzystania z tej formy pozyskiwania żywności przez szkoły i szpitale. Postulowano też większe uelastycznienie przepisów dotyczących obowiązku zakładania bezpłatnych targowisk – na przykład w taki sposób, aby mogły je tworzyć wspólnie dwie lub więcej gmin sąsiadujących. Podkreślano role ośrodków doradztwa rolniczego w upowszechnianiu RHD oraz konieczność cyfryzacji i rozszerzanie e-comerce.

W tym samym dniu na wspólnym posiedzeniu Komisji do Spraw Unii Europejskiej oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Janusz Wojciechowski komisarz ds. rolnictwa UE przedstawił informację na temat realizacji Wspólnej Polityki Rolnej, w kontekście aktualnych i przyszłych wyzwań stojących przed polityką rolną, ze szczególnym uwzględnieniem problemów bezpośrednio dotyczących Polski.

Protesty rolników, które mają miejsce w Polsce wynikają przede wszystkim z ograniczeń zawartych w planowanych wymogach Zielonego Ładu, ale również z nadmiernego importu produktów z Ukrainy. Niezadowolenie rolników wynika również ze wzrostów kosztów produkcji i spadku cen na rynkach produktów rolnych.

Wśród najważniejszych działań w sprawach szczególnie istotnych dla polskiego rolnictwa pan komisarz Wojciechowski wymienił wyrównanie dopłat bezpośrednich dla polskich rolników do poziomu powyżej średniej w Unii Europejskiej oraz unijny zakaz importu ziarna z Ukrainy do 5 krajów.

W ramach troski o stabilność ekonomiczną i prawną rolników zdaniem Komisarza należy w szczególności uznać, że finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej powinno być kontynuowane po 2027 roku oraz należy wprowadzić III filar WPR, obejmujący adekwatne fundusze i odpowiednie instrumenty pomocy kryzysowej dla rolników. W ramach wspierania zrównoważonej działalności rolniczej należy wzmacniać wsparcie dla małych i średnich gospodarstw rodzinnych, wspierać w ramach ekoschematów dobre praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i zwiększać wsparcie dla gospodarstw hodowlanych.

Poinformował, że zostanie zniesiony obowiązek ugorowania 4% gruntów ornych, który zostanie zastąpiony ekoschematem, za który rolnicy otrzymają dopłaty. Zmiany te wejdą w życie z mocą wsteczną od 1 stycznia 2024 r. Rolnik, który nie spełnia warunków w obecnej chwili nie będzie podlegał żadnym sankcjom.

W Polsce w dalszym ciągu będzie obowiązywać pięć dobrowolnych ekoschematów korzystnych dla rolników (w 2023 r. w Polsce z ekoschematów skorzystało 440 tys. rolników).

Polska w ramach pomocy publicznej otrzymała 4 mld EUR. Ta forma wsparcia przewidziana jest do 30 czerwca br., jednak istnieje możliwość jej utrzymania i po tej dacie.

Liberalizacja handlu z Ukrainą dla całej gospodarki europejskiej jest bardzo korzystna. Komisja Europejska przedstawiła projekt przedłużenia na kolejny rok umowy liberalizującej handel UE z Ukrainą do czerwca 2025 r., z zastrzeżeniem, że jedno państwo członkowskie może domagać się wstrzymania eksportu jakiegokolwiek produktu z Ukrainy, jeżeli poziom tego eksportu jest zbyt wysoki. Unijny eksport do Ukrainy w 2022 roku wyniósł 39 mld EUR, zaś import – 23 mld EUR. Wynika z tego, że nadwyżka eksportowa wynosi 16 mld EUR w całej Unii Europejskiej. W samej Polsce w 2023 roku eksport wynosił 11,5 mld EUR, a import – 4 mld EUR, co daje 7,5 mld EUR nadwyżki.

W trakcie dyskusji posłowie omówili m.in. możliwość: aktualizacji cen interwencyjnych, kontynuacji pomocy publicznej, zwiększenia dopłat do paliwa rolniczego, utrzymania dopłat do nawozów, zwiększenia upraw białkowych. Przedstawiono również sposób na zagospodarowanie nadwyżki zboża w Unii Europejskiej oraz stosunek Komisji Europejskiej do postulatów rolników dotyczących całkowitej rezygnacji z Zielonego Ładu.

W posiedzeniu uczestniczyli: wicemarszałek Sejmu pani Dorota Niedziela, sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Jacek Czerniak, sekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych pan Zbigniew Ziejewski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Adam Nowak oraz zastępca prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pan Leszek Szymański.

W tym samym dniu obradowała podkomisja stała do spraw monitorowania programu zwiększania wykorzystania polskiego białka roślinnego w paszach pod przewodnictwem pana posła Zbigniewa Dolaty. Realizując porządek dzienny rozpatrzono informację na temat realizacji programu wsparcia upraw roślin bobowatych w 2023 r. ze szczególnym uwzględnieniem powierzchni upraw, wysokości zbiorów i ich wykorzystaniu do krajowej produkcji pasz oraz płatności w ramach systemów wsparcia, wraz z informacją o ilości materiału siewnego kwalifikowanego przygotowanego do siewu na rok 2024 i środkach finansowych, z których aktualnie będą mogli skorzystać polscy rolnicy.

Informację przedstawił pan Michał Kołodziejczak sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Deficyt produkcji białka roślinnego stał się jednym ze strategicznych problemów w naszym kraju oraz w Unii Europejskiej. Polska importuje rocznie około 1,4 mln t białka w postaci śruty sojowej. Krajowa produkcja białka roślinnego stanowi około 26–30% i w głównej mierze są to nasiona roślin bobowatych, suszone wywary gorzelniane oraz poekstraktacyjna śruta rzepakowa. Powierzchnia 170 tys. ha zasiewu roślin strączkowych w 2010 r., w szczytowym momencie w 2015 r. wyniosła 690 tys. ha, a następnie spadła do około 300 tys. ha. W 2023 r. wyniosła 362 tys. ha. Od 2017 r. zmieniły się warunki otrzymywania dopłat obowiązkowych z nasion zbioru. W 2023 r. produkcja roślin strączkowych w Polsce wyniosła około 614 tys. t – wzrost o około 200 tys. t w porównaniu do lat 2019–2021. Najwięcej uprawia się łubinów, około 173 tys. ha, soi – 45 tys. ha, bobiku – 36 tys. ha i grochu siewnego około 34 tys. ha. Eksport strączkowych utrzymuje się od sezonu 2021 r. na poziomie powyżej 60 tys. t, a import wynosi ponad 40 tys. t. Eksport strączkowych pastewnych w sezonie 2022–2023 wyniósł 72 tys. t. Przedmiotem eksportu było 27 tys. t bobiku, 23 tys. t grochu i  20 tys. tłubinu. Były one sprzedawane głównie do Niemiec i Holandii. Na przestrzeni ostatnich dwóch sezonów wzrosło także krajowe zużycie roślin strączkowych do około 590 tys. t. Mamy tutaj dołączoną tabelę: „Informacja o ilości materiału siewnego kwalifikowanego przygotowanego do siewu na rok 2024”. Tutaj mamy groch siewny to ponad 10 tys. t, bobik ponad 3,5 tys. t, łubin wąskolistny ponad 5 tys. t, łubin żółty – 200 t, łubin biały niecałe 500 t, soja nieco ponad 3600 t. Podstawowym systemem wsparcia dedykowanym roślinom strączkowym są płatności bezpośrednie. W roku 2023 płatności do roślin strączkowych na nasiona wyniosły 823,91 zł do 1 ha, a płatności do roślin pastewnych – 471,53 zł. Dodatkowo w Polsce stosuje się uzupełniająco płatność podstawową, prawie 78 zł do 1 ha.

Informację ministra uzupełniła pani Nina Dobrzyńska, dyrektor Departamentu Hodowli i Ochrony Roślinw w MRiRW. Rolnicy oprócz płatności obszarowych bezpośrednich, i tej dla roślin strączkowych, mogą korzystać z wszystkich rodzajów dopłat bezpośrednich, płatności redystrybucyjnej. Ponadto rośliny bobowate są promowane w ramach rolnictwa ekologicznego, w ramach ekoschematów związanych z produkcją integrowaną, jak również w działaniach związanych z inwestycjami w gospodarstwach rolnych, premii dla młodych rolników i rozwoju małych gospodarstw. Jeśli chodzi o przetwórstwo, bo to jest przedmiotem dużego zainteresowania powinny być specjalne linie technologiczne dla przetwórstwa naszych krajowych źródeł białka. W poprzednich latach była przygotowana specjalna linia finansowa z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dotycząca przetwórstwa. Z linii skorzystało 20 firm, z dużym powodzeniem. To była specjalna linia, tylko i wyłącznie dla przetwórstwa w zakresie pasz niezawierających genetycznie modyfikowanych. Również w ramach KPO był teraz przeprowadzony nabór. Jak stwierdzono w monitoringu, około 20 firm złożyło wnioski w zakresie pasz. Nie ma w planie strategicznym specjalnej linii dedykowanej dla przetwórstwa paszowego, aczkolwiek nie ma problemu, żeby dla przetwórstwa jako takiego firmy składały wnioski. Wyodrębniona została również specjalna linia, jeśli chodzi o wsparcie dla grup producentów rolnych. Mogą być stworzone grupy tylko z tytułu produkcji roślin bobowatych, i one mogą ubiegać się o dofinansowanie.

Dyrektor Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych prof. dr. hab. Henryk Bujak podkreślił, iż od wielu już lat prowadzi tzw. inicjatywę białkową COBORU. W ramach inicjatywy zajmuje się badaniem, doświadczalnictwem, jeśli chodzi o różne odmiany soi, ale też o inne gatunki roślin bobowatych, właśnie po to, żeby sprawdzić które odmiany soi i bobowatych sprawdzają się w poszczególnych regionach kraju, po to, żeby zachęcić rolników do ich uprawy. Prowadzą nie tylko prace doświadczalnicze, ale również upowszechnieniowe, również prace demonstracyjne. Starają się też tą ideą zaszczepić nasze doradztwo rolnicze, bo, tak jak nam się wydaje z rozmów z rolnikami, bardzo powoli przekonują się oni do produkcji soi, bo to jest nowa uprawa, ale powołują się zwykle na to, że kukurydza kilkadziesiąt lat temu też była nową uprawą, a teraz mamy bardzo duże areały.

W dyskusji, w której uczestniczyli pan poseł Jan Krzysztof Ardanowski, pan poseł Jarosław Rzepa, przewodniczący pan poseł Zbigniewa Dolata oraz prezes Stowarzyszenia Polska Soja pani Emilia Fink-Podyma podniesiono konieczność zintensyfikowania prac badawczych i wdrożenia wyników w produkcji żeby rolnicy korzystali z tej wiedzy, uprawiali najlepsze odmiany i  stymulowali rynek nasienny. Podkreślano, iż popularyzacji wśród rolników efektów badań, za które płaci zarówno państwo jak i samorządy w województwie i dokładają się do tego firmy i połączenie tego z rynkiem nasiennym. – to  zagadnienie,  o którym mówi się, od wielu lat.

W środę 17 kwietnia 2024 r. połączone Senackie Komisje: Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ustawodawcza oraz Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej obradowały pod przewodnictwem pana senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego. Przewodniczący, w imieniu wnioskodawców, przedstawił projekt będący realizacją petycji wniesionej do Senatu przez Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów. Autorzy petycji wskazali na potrzebę modyfikacji przepisów ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa, gdyż jej literalne stosowanie spowodowało nieprzyznanie świadczeń znacznej grupie sołtysów. Komisje przyjęły jednogłośnie, wniesiony przez Komisję Petycji, projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa. Ma on na celu przyznanie prawa do świadczenia pieniężnego osobom, które pełniły funkcję sołtysa przez okres co najmniej 2 kadencji, nie krócej niż przez 7 lat. Dotychczas minimalny okres pełnienia tej funkcji wynosił 8 lat. Projektowane przepisy rozszerzają też katalog osób, którym przysługuje świadczenie, o osoby pełniące funkcję sołtysa przed wejściem w życie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Pan senator Krzysztof Kwiatkowski zgłosił poprawki, zaakceptowane przez połączone Komisje. Pierwsza z nich pozostawia tylko jedną przesłankę czasową, od której spełnienia uzależnione będzie uzyskanie świadczenia pieniężnego. Będzie to pełnienie funkcji sołtysa przez co najmniej 7 lat. Kolejna poprawka ma ułatwić postępowanie dowodowe w sytuacji, gdy ustalenie okresu pełnienia funkcji sołtysa następuje na podstawie pisemnego oświadczenia wnioskodawcy potwierdzonego pisemnymi oświadczeniami złożonymi przez co najmniej 5 osób zamieszkujących w sołectwie w czasie, gdy wnioskodawca pełnił w nim funkcję sołtysa. Senatorowie proponują, by były to 3 osoby. Zmieniono też vacatio legis ustawy – wejdzie ona w życie po 30 dniach od ogłoszenia. W czwartek 18 kwietnia 2024 r. Senat na posiedzeniu plenarnym zdecydował o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa.

W środę 24 kwietnia 2024 r. połączone Komisje: Polityki Społecznej i Rodziny oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyły przedstawione przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi informacje:

• na temat stanu realizacji i zagrożeń związanych z Europejskim Zielonym Ładem.
• na temat stanu realizacji Krajowego Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.
• na temat możliwości uzyskania wsparcia z Krajowego Planu Odbudowy dla rolników i przetwórców.

Informacje przedstawił podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Adam Nowak.

Europejski Zielony Ład (EZŁ) został zainicjowany przez Komisję Europejską w 2019 r. i jest pakietem inicjatyw politycznych, którego celem jest skierowanie UE na drogę transformacji ekologicznej, a ostatecznie – osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.

Z obszaru rolnictwa wspomniano o czterech propozycjach legislacyjnych: dyrektywie o odporności monitorowaniu gleb, rozporządzeniu ustanawiającym unijne ramy certyfikacji usuwania dwutlenku węgla, rozporządzeniu o odbudowie zasobów przyrodniczych oraz dyrektywie zmieniającej dyrektywę o emisjach przemysłowych.

Odniesiono się także do obecnej sytuacji kryzysowej w sektorze rolnictwa oraz przedstawiono proponowane rozwiązania co do zmian w normach GAEC (normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska). W kwestii środków ochrony roślin (ŚOR) podkreślono sprzeciw Polski wobec proponowanych rozwiązań, tj. odgórnego ustalenia skali redukcji stosowania ŚOR w sytuacji bardzo dużych różnic w wyjściowym zużyciu pomiędzy państwami członkowskimi.

Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027) zatwierdzony został przez Komisję Europejską 31 sierpnia 2022 r. Budżet PS WPR 2023- 2027 wynosi przeszło 25,2 mld euro, z czego środki europejskie to ok 22,1 mld euro (87%), a pozostałe 3,2 mld euro przypada na środki krajowe (13%), stanowiące współfinansowanie interwencji II filaru Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). PS WPR 2023-2027 obejmuje I i II filar WPR. Na I filar składają się interwencje w formie płatności bezpośrednich (17,3 mld euro) oraz interwencje w sektorach pszczelarskim i sektorze owoców i warzyw (96,9 mln euro). II filar WPR to interwencje na rzecz rozwoju obszarów wiejskich (7,9 mld euro). Plan Strategiczny dla WPR na lata 2023-2027 został uruchomiony w styczniu 2023 roku. Wdrożenie Planu jest monitorowane na bieżąco, tak aby zapewnić sprawną realizację wyznaczonych celów szczegółowych i ograniczyć bariery administracyjne dla beneficjentów, w szczególności dla rolników. Do dnia 10 kwietnia 2024 roku przeprowadzono dwie zmiany Planu wymagające decyzji Komisji Europejskiej oraz notyfikowano do Komisji Europejskiej 13 zmian, które nie mają wpływu na cele końcowe określone w Planie – zmiany te dotyczą interwencji II filara WPR. Proponowane zmiany dotyczyły między innymi uproszczeń dla rolników i innych beneficjentów korzystających ze wsparcia m.in. w ekoschemacie – Dobrostan zwierząt, gdzie zniesiono obowiązkową praktykę polegającą na zapewnieniu bydłu zwiększonej, co najmniej o 20% powierzchni bytowej w pomieszczeniach/budynkach, a także umożliwiono dostęp do ekoschematu rolnikom utrzymującym bydło na uwięzi.

Równolegle w ministerstwie prowadzone są intensywne prace nad kolejnym pakietem zmian Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027, tak by móc jak najszybciej zastosować korzystne rozwiązania dla rolników. Obecnie, w związku z postulatami środowisk rolniczych, Komisja Europejska uruchomiła procedurę zmiany aktów bazowych dla Wspólnej Polityki Rolnej. Wprowadzane są zmiany w rozporządzeniu o Planach Strategicznych WPR oraz o finansowaniu WPR z funduszy rolnych UE. Zapowiedziano także kontynuację zmian przepisów wykonawczych – zgodnie z zapowiedziami Komisji Europejskiej zmiany te wprowadzane będą systematycznie w dłuższej perspektywie.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi odpowiada za wdrażanie 4 inwestycji w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), których łączny budżet wynosi 1,99 mld EUR tj. ok. 8,909 mld zł:

• 4.1. Inwestycje na rzecz dywersyfikacji i skracania łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz budowy odporności podmiotów uczestniczących w łańcuchu;
• 4.1. Inwestycje w rozbudowę potencjału badawczego;
• 1.1. Inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową;
• 3.1. Inwestycje w zwiększanie potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich.

Spośród wymienionych 4 inwestycji rolnicy i przetwórcy rolno-spożywczy otrzymują wsparcie w ramach naborów organizowanych w inwestycji A1.4.1 KPO. ARiMR dotychczas przeprowadziła 11 naborów wniosków. Według danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, na dzień 14 kwietnia 2024 r. w inwestycji A1.4.1 KPO zawarto umowy na łączną kwotę ponad 3,321 mld zł, a PFR S.A. wypłacił do ostatecznym odbiorcom wsparcia ponad 727 mln zł.

W czwartek 25 kwietnia 2024 Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła odpowiedź Ministra Klimatu i Środowiska na dezyderat nr 2 w sprawie zmiany zarządzania populacją wilka w Polsce, w związku z rosnącymi szkodami powodowanymi przez ten gatunek w rolnictwie.

Odpowiedź przedstawiła zastępca generalnego dyrektora ochrony środowiska pani Anna Ronikier-Dolańska. W trakcie dyskusji posłowie omówili m.in.: liczbę zgłoszonych szkód wyrządzonych przez wilki w rolnictwie, formy przyznawania odszkodowań oraz sumę wypłaconych środków z tego tytułu, zagrożenia wynikające z nadpopulacji wilków, możliwość przeliczenia liczby wilków oraz przeprowadzenia odstrzału redukcyjnego.

Komisja postanowiła przedłożyć Marszałkowi Sejmu wniosek o zwrócenie odpowiedzi na dezyderat jako niezadowalającej.

Na tym samym posiedzeniu Komisja rozpatrzyła informację na temat sytuacji na rynku mleka, którą przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Michał Kołodziejczak.

Sytuacja na rynku mleka w Polsce kształtowana jest pod wpływem trendów obecnych na światowym rynku mleczarskim. Sprzyja temu duży eksport krajowej branży mleczarskiej. W Polsce notowany jest systematyczny wzrost produkcji mleka mimo postępującego spadku pogłowia krów mlecznych. Według Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w grudniu 2023 r. spadło ono w ujęciu rocznym o 1,3% i wyniosło 2010 tys. sztuk. Jednocześnie systematycznie rośnie mleczność krów. Według szacunków Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej średnia wydajność w 2023 r. wzrosła do 7 tys. litrów mleka od krowy, tj. o 1,9% r/r. Prognozy Instytutu na 2024 r. wskazują na osiągnięcie poziomu ponad 7,1 tys. litrów (+1,7% r/r). W ujęciu ilościowym Polska wyeksportowała w 2023 r. ok. 1,69 mln ton produktów mleczarskich, czyli dokładnie tyle samo, co w roku 2022, jednakże ich wartość, z uwagi na spadek cen na rynkach światowych, była niższa o 11,5% r/r i wyniosła 2,9 mld EUR. W minionym roku wartość polskiego importu/ przywozu produktów mleczarskich wyniosła 1,5 mld EUR (-5,6% r/r), a dodatnie saldo osiągnęło poziom 1,4 mld EUR (-16,7% r/r).

Wykonane przez IERiGŻ – PIB w 2023 r. szacunki wykazały, że w 2023 roku produkcja mleka krowiego była działalnością przynoszącą dochód. Średnio w próbie badawczej gospodarstw średnioroczny stan krów mlecznych wynosił 27,3 sztuki, przeciętna roczna wydajność 1 krowy wyniosła 7290 litrów mleka, a średnioroczna cena sprzedaży mleka – 2,08 zł/litr. Ocenia się, że dochód z działalności bez dopłat – w przeliczeniu na 1 krowę mleczną ukształtował się na poziomie 5762 zł, natomiast dochód z działalności (łącznie z dopłatami) wyniósł 6556 zł. Dopłaty spowodowały, że dochód wzrósł o 13,8%. Wyniki badań wskazały na przewagę gospodarstw utrzymujących duże stada krów (45-120 sztuk).

W latach 2004-2023 produkcja mleka wzrosła w Polsce z 11,8 mln ton do 15 mln ton, a skup mleka wzrósł z 9 mln ton do 13 mln ton. Zwiększona towarowość, przy jednoczesnym półtorakrotnym wzroście spożycia produktów mleczarskich gwarantuje samowystarczalność produkcji przetworów mlecznych w Polsce na poziomie ok. 124%. Przełożyło się to na ok. sześciokrotny wzrost poziomu polskiego eksportu w ujęciu ilościowym oraz około czterokrotny wzrost dodatniego salda w handlu zagranicznym.

W trakcie dyskusji posłowie omówili m.in. możliwość: przeprowadzenia skupu interwencyjnego, wprowadzenia zmian w prawie spółdzielczym, pomocy dla producentów mleka, obawy co do możliwości ograniczenia eksportu nabiału na Ukrainę w związku z planowanym przez ten kraj zwiększeniem pogłowia bydła mlecznego oraz przedłużenia obowiązywania dla rolników obniżonych cen za energię elektryczną. Dużo uwagi poświęcono również opłacalności produkcji mleka, możliwości wprowadzenia zmian w celu odróżnienia produktów mlekopodobnych oraz wzrostu kosztów obsługi zaciąganych kredytów do utrzymania gospodarstw lub z przeznaczeniem na nowe inwestycje.

W tym samym dniu Podkomisja stała do spraw monitoringu Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej i akcesji nowych państw do Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy pod przewodnictwem pana posła Jarosława Rzepy rozpatrzyła informację Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na temat stanu przygotowań polskiego przemysłu przetwórczego, ze szczególnym uwzględnieniem owoców miękkich oraz soku i przetworów z jabłek, do sezonu 2024 i środków dostępnych przeznaczonych na jego wsparcie w Wspólnej Polityce Rolnej informację przedstawiła pani Joanna Trybus zastępca dyrektora Departamentu Rynków Rolnych i Transformacji Energetycznej Obszarów Wiejskich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Referentka omówiła szeroko sytuację na rynku owoców przeznaczonych do przetwórstwa z uwzględnieniem rynku przetwórstwa owoców miękkich i przetworów jabłek. Podniosła też problem wsparcia dla organizacji producentów owoców i warzyw, które z racji niskiego stopnia zorganizowania rynku nie przekraczającego 12% napotyka trudności w realizacji. Podniosła, iż Instytut Ogrodnictwa prowadzi badania nad technologią transformacji sadów produkujących jabłko deserowe w model sadu sokowego.

W dyskusji podniesiono problem strat plantatorów malin na Lubelszczyźnie.  Miejscami zanotowano temperaturę na poziomie minus 5 stopni Celsjusza. W przypadku malin owocujących na pędach tegorocznych, które miały już po 15-20 cm, wysokości – będą one stracone. Rośliny mogą jeszcze wypuścić jeszcze dodatkowe pędy, ale są one zawsze słabsze. Trzeba się spodziewać opóźnionego sezonu na maliny jesienne – jeśli w ogóle będzie co zbierać z takich plantacji.  Jeśli chodzi o truskawki, to w większości plantatorzy starali się je zabezpieczyć okrywą z agrowłókniny. Takie plantacje raczej przetrwały bez szwanku. Aczkolwiek są miejsca, gdzie również przemarzły truskawki wczesnych odmian pod włókniną. Niskie temperatury, które panowały przy gruncie w rejonie świętokrzyskim, również uszkodziły tamtejsze plantacje truskawek. Tak więc należy się spodziewać, że zarówno sezon na wczesne truskawki rozpocznie się nieco później. Plony zaś na pewno będą niższe od oczekiwanych. Przymrozki, z jakimi mieliśmy do czynienia w ostatnich dniach występowały w zasadzie w całej Polsce. Miejscami tak jak na przykład nad ranem 23 kwietnia temperatura w okolicach Wrocławia czy Opola spadła nawet do minus 7 stopni Celsjusza przy gruncie. Nie pozostało to bez wpływu na uprawy roślin jagodowych. Także na Mazowszu notowane są straty, ale one wystąpiły w ubiegłym tygodniu. Wtedy to przy gruncie temperatura obniżyła się poniżej zera i tutaj niektórzy plantatorzy mówią. To spowodowało uszkodzenia zwłaszcza tych, które już kwitły. Plantatorzy informują że straty w niektórych odmianach borówek mogą wynosić nawet 30%.