We wtorek 13 czerwca Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła informacje Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie sytuacji na rynku zbóż, rekompensat dla polskich rolników oraz systemowych rozwiązań w tym obszarze, oraz bieżącej sytuacji w polskim rolnictwie, w szczególności w zakresie wysokich kosztów produkcji rolnej (w tym paliw i energii), a także niskich cen zbóż i drobiu.

Posiedzenie odbyło się w związku z przekazaniem przez Marszałek Sejmu w dniu 12 kwietnia br. dwóch wniosków przedłożonych przez: Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy oraz Klub Parlamentarny Koalicja Obywatelska – Platforma Obywatelska, Nowoczesna, Inicjatywa Polska, Zieloni do Komisji w celu rozpatrzenia wniosków oraz rozważenia potrzeby debaty na te tematy na posiedzeniu plenarnym Sejmu.

Jak poinformował zebranych sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Janusz Kowalski sytuacja na rynku zbóż jest analizowana na bieżąco. W pierwszej połowie 2022 roku odnotowano znaczące wzrosty cen zbóż na rynkach światowych i w Polsce. następnie ceny te zaczęły spadać. Napływ zbóż z Ukrainy w związku z wybuchem wojny i blokada portów czarnomorskich był znaczący. Spowodował to praktycznie blokadę infrastruktury transportowej i magazynowej oraz trudności w sprzedaży plonów przez polskich rolników.

Od jesieni 2022 roku Polska wnioskowała na forum Unii Europejskiej o podjęcie systemowych działań chroniących rynek zbóż, przyznania wsparcia rolnikom w związku z poniesionymi stratami, pokrycie kosztów transportu produktów rolnych z Ukrainy od granicy do portów oraz podniesienia ceł na najbardziej wrażliwe produkty rolno-spożywcze. UE zgodziła się na wsparcie rolników z rezerwy rolnej.

Od 1 czerwca ARiMR prowadzi nabór wniosków od rolników. Wysokość pomocy w zależności od lokalizacji i rodzaju zbóż wacha się od 700 do 1750 zł/h. Dzięki wprowadzeniu ustaw z 7 i 27 października 2022 roku rolnicy zostali objęci ochroną w zakresie cen energii elektrycznej. Ceny energii zostały zamrożone na poziomie z 2022 roku do wysokości zużycia 3MWh. W ramach pomocy państwa rolnicy mogą również otrzymać w 2023 roku zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej zwiększoną do 1.46 zł na litr oleju napędowego.

W dyskusji poruszano kwestie związane z: całością kosztów pomocy dla rolników w związku z wojną w Ukrainie; wyjaśnieniem sprawy wprowadzania do obrotu zboża technicznego; listy podmiotów, które zarabiały na imporcie zboża z Ukrainy; zwiększenia przepustowości portów w tym pogłębienia toru wodnego do portu w Elblągu.

W tym samym dniu Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła informacje Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Ministra Aktywów Państwowych w sprawie problemów w produkcji oraz sytuacji na rynku nawozów w Polsce w latach 2022-2023. Posiedzenie Komisji zostało zwołane w trybie art. 152 ust. 2 regulaminu Sejmu RP na wniosek grupy posłów przekazany do Komisji w dniu 26 maja 2023 r.

Informację przedstawili: sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Lech Kołakowski oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych pan Karol Rabenda.

Polska jest znaczącym producentem i eksporterem nawozów mineralnych w UE, w tym w szczególności nawozów azotowych. Miesięczne dane GUS dotyczące produkcji nawozów w przedsiębiorstwach, w okresie styczeń-grudzień 2022 r. wskazują na jej zauważalny spadek. W wskazanym wyżej okresie, wyprodukowano w Polsce niecałe 2,4 mln ton nawozów mineralnych w przeliczeniu na czysty składnik (o 19,1% mniej niż rok wcześniej). Nawozów azotowych (w czystym składniku) wyprodukowano o 16,9% mniej (1748 tys. ton), fosforowych o 27,4% mniej (324 tys. ton), a potasowych o 21,3% mniej (307 tys. ton). Mniejsza produkcja od sierpnia do października 2022 r. miała związek z wprowadzonymi pod koniec sierpnia ograniczeniami w produkcji w największych polskich zakładach (wstrzymanie produkcji spowodowane rekordowo wysokimi cenami gazu ziemnego trwało od 22 sierpnia do 12 października 2022 r.). Mniejszą produkcję w ostatnim kwartale 2022 r. można ponadto wiązać ze spadkiem popytu krajowego i zagranicznego. Popyt ze strony polskich rolników na nawozy wyprodukowane w kraju zmalał za sprawą relatywnie wysokich cen (co zmuszało do większej optymalizacji bądź ograniczania nawożenia mineralnego) oraz konkurencji ze strony zwiększonego importu. Tendencje te utrzymały się również w pierwszych miesiącach bieżącego roku, na co istotny wpływ miała niekorzystna dla producentów nawozów sytuacja podażowo-popytowa na krajowym, ale też europejskim rynku. Trzeba mieć ponadto na uwadze, że konkurencyjność przemysłu chemicznego (w tym nawozowego) w UE istotnie spada, co jest konsekwencją zaostrzającej się polityki klimatycznej.

Wolumen eksportu nawozów mineralnych zmalał z rekordowych 3008 tys. ton w 2021 r. do 2468 tys. ton w 2022 r. (o 18,0%). Import ilościowo zmniejszył się natomiast z 3542 tys. ton w 2022 r. do 3240 tys. ton w 2021 r., przy czym spadek importu nie dotyczył nawozów azotowych (w całym 2022 r. zaimportowano o 31,1% więcej nawozów azotowych więcej niż rok wcześniej).

Na zmiany cen nawozów mineralnych na krajowym rynku wpływ mają tendencje obserwowane na rynku światowym, co wynika nie tylko z wysokiego poziomu importu i eksportu nawozów, ale też uzależnienia krajowej produkcji od importowanych surowców.

Od początku 2021 r. do kwietnia 2022 r. ceny nawozów w handlu międzynarodowym były w trendzie wzrostowym. W kwietniu 2022 r. indeks cen nawozów Banku Światowego zwiększył się do poziomu 294 pkt. i był najwyższy w historii notowań. Od maja ubiegłego roku zaczął jednak stopniowo maleć. W maju 2023 r. zmalał on do 152 pkt i był o 41,3% niższy niż rok wcześniej, ale nadal o 30,6% wyższy niż 2 lata wcześniej. W maju 2023 r. światowe ceny nawozów były mniej więcej na poziomie obserwowanym w lipcu 2021 r. W trendzie spadkowym są również ceny gazu ziemnego, które mają istotny wpływ na zmiany cen nawozów azotowych. W dniu 7 czerwca br. cena gazu TTF w kontraktach terminowych na lipiec 2023 r. wynosiła około 25 euro/MWh. Dla porównania w dniu 26 sierpnia 2022 r. cena tego gazu wzrosła do rekordowego poziomu około 340 euro/MWh, natomiast w dniu rosyjskiej inwazji na Ukrainę wynosiła 134 euro/MWh. Obecne ceny gazu TTF w kontaktach terminowych są o niemal 70% niższe niż rok wcześniej. Taka sytuacja powinna sprzyjać dalszym spadkom cen nawozów zawierających w swoim składzie azot.

Na krajowym rynku nawozów mineralnych, w IV kwartale ubiegłego roku obserwowany był spadek cen nawozów mineralnych na krajowym rynku m/m. Tym samym trwająca od grudnia 2020 r. tendencja wzrostowa została zahamowana i przekształcona w trend spadkowy. W styczniu br. co prawda odnotowano ponowny wzrost cen nawozów, o 1,8% m/m (co miało związek z przywróceniem 8% stawki podatku VAT na nawozy), jednak w kolejnych miesiącach br. (tj. w lutym, marcu i kwietniu) ceny powróciły do trendu spadkowego zapoczątkowanego w październiku 2022 r.

Należy jednak zwrócić uwagę, że spadek cen w relacji rocznej dotyczył wyłącznie nawozów azotowych. Nawozy azotowe były w kwietniu br. średnio o 22,0% tańsze niż rok wcześniej. Z kolei w przypadku pozostałych grup nawozów mineralnych ceny były wyższe niż przed rokiem. Superfosfaty podrożały w ciągu 12 miesięcy o 25,4%, sól potasowa o 15,7%, a nawozy wieloskładnikowe analizowane przez IERiGŻ PIB o 17,4%.

Ceny nawozów mineralnych znajdują się nadal na stosunkowo wysokich poziomach niemniej jednak obserwowana od kilku miesięcy tendencja spadkowa prawdopodobnie będzie się nadal utrwalała w kolejnych miesiącach bieżącego roku. Uwarunkowania o charakterze podażowym od kilku miesięcy działają w kierunku spadku cen nawozów na krajowym rynku (ceny gazu na europejskim rynku zauważalnie zmalały, wyraźnie potaniały nawozy w handlu światowym, a sytuacja w zakresie importu nawozów do Polski się poprawiła).

Jednym z wyzwań rynkowych dla Spółek produkujących nawozy jest polityka unijna i dopuszczony na rynek UE bezcłowy import. 16 grudnia 2022 roku Rada Europy zawiesiła czasowo cła na mocznik i amoniak. Bezcłowy import nawozów i tworzyw spoza Unii Europejskiej oparty jest na produkcji z użyciem tańszych surowców (często pochodzących z krajów objętych sankcjami). Ponadto producenci spoza UE, nie ponoszą kosztów polityki klimatycznej na poziomie takim jak ma to miejsce w przypadku wytwórców obecnych na terenie Unii Europejskiej.

Działania spółek, które zostały podjęte w związku z sytuacją na rynku:

Grupa Azoty elastycznie dostosowuje obciążenie instalacji do popytu, redukując koszty, przy jednoczesnym zachowaniu ich bezpieczeństwa technologicznego, pozwalającego na przywrócenie lub zwiększenie produkcji w możliwie krótkim czasie,

ANWIL S.A. podjął działania na rzecz podniesienia konkurencyjności polskich nawozów, wykorzystując środki otrzymane w ramach wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024,

zarząd oraz kadra menadżerska spółek produkujących nawozy prowadzi stały, aktywny monitoring rynku oraz analizuje marże swoich produktów na wszystkich poziomach.

W 2022 roku reagując na trudną sytuację na rynku nawozów mineralnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podjęło działania na rzecz stabilizacji cen nawozów. W celu wsparcia polskich rolników, Rząd Rzeczpospolitej Polskiej przyjął program pomocowy przeznaczony na wsparcie sektora rolnego. Polska jako jedyna zastosowała mechanizm dopłaty do zakupionych nawozów mineralnych. Ponad 418 tys. rolników otrzymało 2,6 mld zł z tytułu pomocy do zakupu nawozów mineralnych. Dodatkowo dostrzegając problemy rolników związane ze wzrostem cen środków produkcji, w tym nawozów i środków ochrony roślin, w okresie od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. wprowadzony został zerowy podatek VAT na nawozy, środki ochrony roślin, ziemię ogrodniczą i inne środki wspomagające produkcję rolniczą. W roku bieżącym również Ministerstwo uruchomiło pomoc dla producentów rolnych, którym zagraża utrata płynności finansowej w związku z zakłóceniami na rynku rolnym spowodowanymi agresją Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, na dofinansowanie zakupu w okresie od dnia 16 maja 2022 r. do dnia 31 marca 2023 r. nawozów mineralnych innych niż wapno nawozowe i wapno nawozowe zawierające magnez od podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu nawozami lub sprzedaży nawozów.

W środę 14 czerwca 2023 obradowała Podkomisja stała do spraw dobrostanu zwierząt gospodarskich i ochrony produkcji zwierzęcej w Polsce.

Informację na temat zmiany ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt na przykładzie koniowatych. Stan realizacji ustaleń miedzy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa a Polskim Związkiem Hodowców Koni (PZHK), oraz informację na temat planowanych inwestycji, ferm drobiu, procesów wydawania pozwoleń, konsultacji społecznych oraz możliwości wystąpienia niebezpieczeństwa epizootycznego związanego z koncentracją chowu drobiu na przykładzie gmin Drelów, Sosnówka, Kodeń i Leśna Podlaska w imieniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił pan Krzysztof Ciecióra podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Pan Ciecióra poinformował zebranych o spotkaniu przedstawicieli związków hodowców koniowatych z ARiMR mającym miejsce 26 maja br. Celem spotkania było ustalenie zasad współpracy dotyczącej funkcjonowania komputerowej bazy danych systemu identyfikacji i rejestracji koniowatych pomiędzy w. w. podmiotami. ARMiR otrzymała dane z centralnej bazy koniowatych prowadzonej przez PZHK. Jednocześnie ARMiR przekazała PZHK materiały dotyczące procedur obsługi zgłoszeń dla koniowatych. Na bazie tego materiału PZHK przekaże swoje uwagi i zaproponuje zakres szkoleń w obsłudze bazy dla swoich pracowników.

Realizując porządek dzienny pan Krzysztof Ciecióra poinformował zebranych, iż gmina Drelów obarczona jest wysokim ryzykiem wystąpienia chorób drobiu ze względu na wysoką koncentrację (49 ferm w tym fermy ptactwa wodnego). Zagrożenie takie nie występuje w pozostałych omawianych gminach powiatu bialskiego województwa lubelskiego. Zgodnie z dotychczasowymi opiniami Państwowego Instytutu Weterynarii (PIW) powiat bialski nie był wykazywany jako obszar wysokiego ryzyka. W związku z wątpliwościami zebranych Minister Ciecióra poinformował zebranych, iż resort zwróci się do PIW o ocenę ryzyka w gminie Drelów i pozostałych omawianych gminach powiatu bialskiego.

W środę 14 czerwca 2023 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi  rozpatrzyła informację na temat stanu prac nad aktualizacją Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa.

Informację przedstawiła sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Anna Gembicka.

W lutym 2022 roku kierownictwo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi podjęło decyzję o aktualizacji Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030 (SZRWRiR 2030). Decyzja ta wynikała z istotnych zmian, które miały miejsce na obszarach wiejskich, spowodowanych wystąpieniem pandemii COViD-19 oraz zbrojną agresją Rosji na Ukrainę.

Od kwietnia 2022 roku w proces aktualizacji SZRWRiR 2030 włączono powołane przez wojewodów na prośbę MRiRW zespoły analizujące szanse i zagrożenia oraz potencjalne kierunki rozwoju obszarów wiejskich w województwach. Ich głównym zadaniem było zaktualizowanie diagnoz regionalnych, dotyczących sytuacji społeczno-gospodarczej obszarów wiejskich i rolnictwa w poszczególnych województwach.

W celu wsparcia prac zespołów powołanych przez wojewodów oraz dla zobrazowania obecnej sytuacji w poszczególnych obszarach, MRiRW organizowało spotkania i konferencje, dotyczące możliwości wsparcia obszarów wiejskich ze środków Unii Europejskiej po 2021 roku oraz linii demarkacyjnej między poszczególnymi programami pomocowymi. Spotkania dotyczyły: gospodarowania wodą, transformacji energetycznej, rozwoju przedsiębiorczości, kwalifikacji zawodowych, kapitału społecznego, powstawania miejsc pracy, transportu publicznego i zwiększenia dostępności transportowej obszarów wiejskich.

Od 13 do 16 grudnia 2022 roku odbyły się również warsztaty dotyczące współpracy terytorialnej i międzysektorowej opartej na partnerstwie, zorganizowane na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W dniu 31 stycznia br. MRiRW zorganizowało seminarium, podczas którego zostały przedstawione wyniki badań prowadzonych przez lub na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na temat ostatnich zmian zachodzących na obszarach wiejskich i w sektorze rolno-spożywczym oraz ich wpływu na aktualność celów i kierunków interwencji Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030.

W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają obecnie prace w formule warsztatowej nad aktualizacją SZRWRiR 2030 – zaproszeni do udziału w tych pracach zostali eksperci w obszarze m.in. klimatu i środowiska, weterynarii i produkcji zwierzęcej, wspólnej polityki rolnej, infrastruktury wsi czy cyfryzacji i innowacji w rolnictwie.

Do chwili obecnej poza aktualizacją części diagnostycznej przygotowana została aktualizacja długoterminowej wizji polskiej wsi oraz projekt zaktualizowanego układu celów szczegółowych SZRWRiR 2030 wraz z kierunkami interwencji, działaniami i projektami strategicznymi.

Komisja Europejska zaczęła pracę nad wizją i założeniami polityki rolnej UE po 2027 roku. Z pierwszych informacji wynika, że nowa WPR do głównych wyzwań będzie zaliczała bezpieczeństwo żywnościowe dla konsumentów, stabilną przyszłość dla rolników, zrównoważenie dla środowiska oraz solidarność z tymi, którym na świecie zagraża głód. Aktualizacja SZRWRiR 2030 będzie więc też jednym z elementów przygotowujących do dyskusji o celach WPR po 2027.

Aktualnie trwa proces konsultacji wewnątrzresortowych projektu dokumentu Raportu z realizacji Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030 w okresie od 15 października 2019 do 31 grudnia 2022. W raporcie oceniającym efekty realizacji SZRWRiR 2030 posłużono się zestawem wskaźników określonych w strategii, do których włączone zostały również wybrane wskaźniki średniookresowej strategii rozwoju kraju powiązane z celami SZRWRiR 2030.

Na kolejnym w tym dniu posiedzeniu Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła informację o funkcjonowaniu:

• Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
• Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa,
• Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• ośrodków doradztwa rolniczego (w rozbiciu na poszczególne województwa).

Informacje na temat funkcjonowania Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz ośrodków doradztwa rolniczego przedstawiła sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Anna Gembicka.

Zadania Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego to bieżąca obsługa ubezpieczonych i świadczeniobiorców, prowadzenie rozliczeń z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne emerytów i rencistów, rolników i pracujących z nimi domowników i pomocników, działalność na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy w rolnictwie i rolniczym chorobom zawodowym, orzekanie przy ustalaniu prawa ubezpieczonych do świadczeń rentowych i innych świadczeń oraz wykonywanie zadań związanych z realizacją przepisów rozporządzeń wspólnotowych i umów międzynarodowych dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i wynikających z umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym.

W 2022 roku KRUS udzielił świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego w kwocie 16.870.394 tys. zł, 773 tys. dla emerytów oraz 219 tys. rencistów. Kwota emerytury najniższej w 2022 r. wynosiła 1.338 zł 44 gr, od marca 2023 r. wynosi 1.588 zł 44 gr. Przeciętna emerytura rolnicza w 2022 r. wynosiła 1.418 zł 23 gr, a w I kwartale 2023 r. – 1.572 zł 57 gr.

Ponadto dokonano refundacji kosztów obsługi świadczeń zleconych do wypłaty KRUS oraz świadczeń zabiegowych Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 1.105.027 tys. zł.

Ubezpieczenia zdrowotne rolników to kwota 1.764.849 tys. Przeciętna liczba osób objętych ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w roku 2022 wynosiła 1 milion 97 tys. osób.

W 2022 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego realizowała zadania związane z wypłatą przyznawanych na wniosek i zgodnie z obowiązującymi przepisami zasiłków opiekuńczych oraz zasiłków z tytułu objęcia kwarantanną w związku z wystąpieniem wirusa SARS-CoV-2. Koszty przeciwdziałania COVID-19 zostały wykonane w kwocie 60.349 tys. zł, w tym: zasiłek opiekuńczy dla rolników w liczbie 190.530 dni w kwocie 6.450 tys. zł, zasiłek z tytułu kwarantanny dla rolników w liczbie zasiłków 36.616 w kwocie 53.899 tys. zł. Powyższe środki zostały wypłacone beneficjentom KRUS ze środków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 w ramach Funduszu Emerytalno-Rentowego.

Z Funduszu Prewencji i Rehabilitacji w 2022 roku na działania prewencyjne przeznaczono kwotę 3.903 tys. zł, a na zakup usług zdrowotnych kwotę 44.097 tys. zł. KRUS udzielał również pomocy poszkodowanym rolnikom w związku z klęskami mającymi miejsce w 2017-2022 (susza, huragan, grad, deszcz nawalny lub powódź)

W okresie od II kw. 2017 roku do IV kw. 2022 roku podjął pozytywne decyzje o umorzeniu i udzieleniu ulgi w opłaceniu składek w stosunku do 23.499 rolników (co stanowi 2,9% ogółu płatników czynnych) na łączną kwotę ok. 19.355 tys. zł.

W ramach działalności prewencyjnej w 2022 roku KRUS przeprowadził 3.326 szkoleń, konferencji i spotkań szkoleniowych z zakresu BHP w gospodarstwie rolnym dla niemal 83,6 tys. osób, 2.608 konkursów wiedzy o bhp, w których wzięło udział ponad 83,6 tys. osób, zorganizował 1.228 stoisk informacyjnych podczas różnego rodzaju spotkań z rolnikami i osobami związanymi ze środowiskiem wiejskim w czasie targów, wystaw rolniczych, dożynek, festynów.

W 2022 r. wprowadzono szereg modyfikacji do kluczowych systemów informatycznych wspomagających realizację zadań ustawowych KRUS, wynikających przede wszystkim ze zmian w przepisach prawa powszechnie obowiązującego oraz potrzeb zgłaszanych przez komórki organizacyjne w Centrali KRUS i jednostki organizacyjne KRUS.

Realizując porządek dzienny sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Anna Gembicka przedstawiła działania ośrodków doradztwa rolniczego i Centrum Doradztwa Rolniczego. Te państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną podlegają ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi. Struktura organizacyjna ODR, nadawana zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, jest ujednolicona. Według stanu na dzień 31 grudnia 2022 r. w ośrodkach doradztwa rolniczego pracowało 3 674 osób. Z podanej wyżej liczby ok. 2 140 osób to doradcy terenowi, pracujący w Powiatowych Zespołach Doradztwa Rolniczego, a 680 osób to specjaliści pracujący w zespołach merytorycznych. Poziom zatrudnienia w ODR od 2020 roku utrzymuje się na zbliżonym podobnym poziomie, zahamowana została obserwowana wcześniej tendencja spadkowa. Relatywnie duża jest jednak rotacja pracowników, związana m.in. z odchodzeniem starszej kadry i stosunkowo częstymi rezygnacjami nowych doradców z pracy w ODR. W związku z dużą rotacją kadr w ODR konieczne jest zapewnienie doradcom stałego dostępu do szkoleń, które pozwalają na doskonalenie zawodowe nowych pracowników, jak również stałe podnoszenie kompetencji pozostałej kadry.

Kwota środków na wynagrodzenia w przypadku ODR została zwiększona o 48% w ciągu dwóch lat – z 152,4 mln zł (2021 r.) do 225,9 mln zł (2023 r.). W przypadku CDR miał miejsce wzrost z 9,8 mln zł do 12,5 mln zł (tj. o 27%). Licząc od 2016 r., kiedy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przejął nadzór na ośrodkami doradztwa rolniczego, skumulowany wzrost kwoty dotacji celowej dla jednostek doradztwa rolniczego na wynagrodzenia wyniósł 78%.

W ramach zwiększania środków na realizację zadań ośrodków doradztwa rolniczego, w 2022 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przekazał dotację w łącznej kwocie 289.611 tys. zł, w tym kwotę 271.311 tys. zł na wydatki bieżące oraz kwotę 18.300 tys. zł na wydatki majątkowe.

Jednostki doradztwa rolniczego prowadzą bardzo szeroką i zróżnicowaną działalność na rzecz wsparcia rozwoju gospodarstw rolnych, zyskując coraz większą liczbę klientów wśród rolników i mieszkańców obszarów wiejskich. W dużym stopniu korzystają również ze środków PROW 2014-2020, głównie poprzez udział w działaniach M01 Transfer wiedzy i działalność informacyjna, M02 Wsparcie korzystania z usług doradczych i M16 Współpraca. Rozszerzają w ten sposób swoją ofertę dla rolników i mieszkańców obszarów wiejskich oraz zwiększają skalę prowadzonej działalności szkoleniowej, doradczej i proinnowacyjnej.

Ważnym aspektem działalności ośrodków doradztwa jest współpraca z nauką, w tym przede wszystkim instytutami badawczymi nadzorowanymi przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Współpraca ta została w ostatnich latach odbudowana i rozwija się coraz silniej, dzięki czemu jednostki doradztwa rolniczego mają zwiększony dostęp do aktualnej wiedzy i innowacji - mogą więc podnosić jakość swoich usług oferowanych rolnikom.

Z badania Polska Wieś i Rolnictwo 2022 wynika, że z usług doradczych świadczonych przez ODR korzystało 33,1% rolników. Biorąc pod uwagę liczbę gospodarstw w Polsce wskaźnik ten jest wysoki (przy czym liczba odbiorców usług ODR systematycznie się powiększa). Świadczy to, że oferta państwowego doradztwa rolniczego odpowiada na potrzeby rolników. Udzielone przez ODR porady zostały ocenione przez zdecydowaną większość respondentów (prawie 90%) bardzo dobrze lub dobrze.

Informację na temat funkcjonowania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Ryszard Bartosik.

Do 2022 za pośrednictwem ARiMR rozdystrybuowano na programy pomocowe środki finansowe w wysokości 435,9 mld zł, w tym 32,4 mld zł w 2022 r. Ponadto w 2022 r. Agencja przekazała środki finansowe w kwocie blisko 10,9 mln zł na rzecz grantobiorców w ramach Projektu Grantowego Rozwój zielonej infrastruktury poprzez wsparcie ogrodów działkowych. W ramach programów współfinansowanych z funduszy unijnych (łącznie z programem SAPARD) beneficjentom wypłacono około 27,40 mld zł w 2022 r. Beneficjentami pomocy ARiMR są m.in. rolnicy, mieszkańcy wsi, mikroprzedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa przetwórstwa rolno-spożywczego, grupy producentów rolnych, samorządy lokalne, lokalne grupy działania, koła gospodyń wiejskich, podmioty z sektora rybackiego, organizacje charytatywne, jednostki badawcze, doradcze i szkoleniowe. W bazie ewidencji producentów ARiMR, w której znajdują się beneficjenci wsparcia dystrybuowanego przez Agencję, do końca 2022 r. zarejestrowanych było ponad 2,4 mln podmiotów. Zdecydowana większość to osoby fizyczne, stanowiące 97,1% wszystkich podmiotów występujących w bazie. Pozostałe grupy beneficjentów to: osoby prawne (2,4%), jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (0,4%) oraz spółki cywilne (0,1%).

Ważną formą wsparcia gospodarki żywnościowej realizowaną przez ARiMR pozostaje w dalszym ciągu pomoc krajowa, polegająca na udzielaniu wsparcia rolnikom i mieszkańcom wsi z budżetu państwa. W 2022 r. Agencja udzieliła pomocy finansowej ze środków krajowych, m.in. w formie: dopłat do oprocentowania kredytów bankowych oraz kredytów z częściową spłatą kapitału. Dofinansowania zakupu nawozów mineralnych innych niż wapno nawozowe i wapno nawozowe zawierające magnez, które producent rolny zakupił w okresie od 1 września 2021 r. do maja 2022 r. od podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu lub sprzedaży nawozów – w 2022 r. do ARiMR złożono około 426,9 tys. wniosków, a kwota wypłaconego wparcia wyniosła 2,6 mld zł. Dofinansowania kosztów utylizacji padłych zwierząt gospodarskich z gatunku bydło, owce, kozy, świnie lub konie – wnioski złożone przez zakłady utylizacyjne obejmowały dofinansowanie poniesionych przez producentów rolnych w 2022 r. kosztów zbioru, transportu i unieszkodliwienia około 2,3 mln szt. padłych zwierząt, w tym głównie świń (ponad 2,0 mln szt.). Z tytułu usług zrealizowanych przez podmioty utylizacyjne na rzecz producentów rolnych ARiMR w 2022 r. wypłaciła 175,17 mln zł.

ARiMR jest instytucją odpowiedzialną za prowadzenie Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, który jest elementem procesu zapewnienia bezpieczeństwa żywności zgodnie z unijnymi wymaganiami. W skład systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt wchodzi rejestr posiadaczy zwierząt, rejestr siedzib stad, rejestr zwierząt gospodarskich oznakowanych, rejestr zgłoszeń zdarzeń dotyczących zwierząt.

Wg stanu na 31 grudnia 2022 r. w bazie systemu znajdowało się ponad 15,6 mln zwierząt (w tym około 6,5 mln bydła, 8,8 mln świń, 260,4 tys. owiec oraz 62,1 tys. kóz), a także m.in.: 342,4 tys. siedzib stad ze zwierzętami, w tym 8,9 tys. nowych siedzib stad zarejestrowanych w 2022 r., 630 rzeźni oraz 37 zakładów unieszkodliwiania zwłok.

Według stanu na 31 grudnia 2022 r. w Agencji zatrudnionych było 11 126 osób, w tym w biurach powiatowych 6 129 osób (55,1%), w oddziałach regionalnych 3 757 osoby (33,8%) i w Centrali Agencji 1 240 osób (11,1%).

Informację na temat funkcjonowania Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Rafał Romanowski oraz dyrektor generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa pan Waldemar Humięcki.

Zakres działalności Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa jest bardzo szeroki – dotyczy ponad 70 procesów, mechanizmów, programów i zadań wynikających z ustaw i rozporządzeń, w tym skutkujących i nieskutkujących wypłatą środków finansowych1 (wymaganych przepisami unijnymi i krajowymi w odniesieniu do niektórych rynków rolnych, niezwykle istotnych dla organizacji tych rynków i procesów zachodzących w rolnictwie).

Do głównych zadań KOWR należy gospodarowanie około 1,34 mln ha Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, głównie w celu tworzenia oraz poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych, realizacja zadań wynikających z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (m.in. obrót nieruchomościami rolnymi na rynku prywatnym wskazanymi w ustawie), nadzór właścicielski nad spółkami hodowli roślin i zwierząt, udzielanie bezzwrotnej pomocy finansowej oraz nieodpłatne przekazywanie gruntów i mienia Zasobu WRSP, udzielanie: pożyczek na rozwój obszarów wiejskich, poręczeń i gwarancji, wspieranie wymiany handlowej i promocja produktów rolnospożywczych za granicą, prowadzenie i wsparcie działań promocyjnych, informacyjnych, edukacyjnych, kulturalnych, obsługa 10 funduszy promocji produktów rolno-spożywczych, działania interwencyjne WPR w celu stabilizacji rynków rolnych, działania w zakresie odnawialnych źródeł energii, transferu wiedzy.

W czwartek 15 czerwca 2023 r. Komisje: do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeprowadziły pierwsze czytanie i rozpatrzyły rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw.

Uzasadnienie projektu przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska pan Ireneusz Zyska. Projekt ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej i dotyczy uściślenia przepisów odnoszących się do pierwszeństwa zakupu ciepła ze źródeł odnawialnych i instalacji termicznego przekształcenia odpadów oraz wprowadzenia zasady wydawania i rozliczania gwarancji pochodzenia ciepła i chłodu z OZE w celu wypromowania i zainteresowania ekologicznymi dostawami ciepła.

Komisje przyjęły poprawki o charakterze redakcyjno-legislacyjnym oraz doprecyzowującym i przyjęły sprawozdanie. Sprawozdawcą wybrana została pani poseł Teresa Pamuła.

W piątek 16 czerwca 2023 r. Podkomisja stała do spraw bezpieczeństwa żywności i eliminowania nieuczciwych praktyk w obrocie żywnością rozpatrzyła informację na temat prac nad projektem ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Anna Gembicka przedstawiła stan prac nad projektem ustawy. Inicjatywa wdrożenia w drodze ustawy cen referencyjnych w oparciu o poziom kosztów produkcji w oparciu o dyrektywę 2019/633 podjęto celem umożliwienia pokrycia kosztów wytworzenia płodów rolnych i sprawiedliwego podziału marż w łańcuchu dostaw żywności. W projekcie ustawy określono jako praktykę nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową nabywanie produktu rolnego lub spożywczego poniżej ustalonej ceny referencyjnej.

W procesie notyfikacji Komisja Europejska zakwestionowała zaproponowane przepisy dotyczące ustalania ceny referencyjnej. KE podniosła, że zgodnie z art. 168 ust. 6 rozporządzenia 1308/2013 wszystkie elementy umów na dostawę produktów rolnych zawieranych przez producentów w tym elementy obejmujące cenę są swobodnie negocjowane pomiędzy stronami.

W tym samym dniu Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła i zaopiniowła dla Komisji Finansów Publicznych sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. wraz z Analizą Najwyższej Izby Kontroli w zakresie:

1) części budżetowej 32 – Rolnictwo:

2) części budżetowej 33 – Rozwój wsi:

3) części budżetowej 35 – Rynki rolne:

4) części budżetowej 83 – Rezerwy celowe, w zakresie pozycji 7, 8, 12, 30, 50 i 62;

5) części budżetowej 85 – Budżety wojewodów ogółem, w zakresie działu 010 – Rolnictwo i łowiectwo:

6) zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami w części 85 – budżety wojewodów;

7) dotacji przedmiotowych i podmiotowych;

8) programów wieloletnich w układzie zadaniowym;

9) agencji wykonawczych:

• Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
• Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa wraz z Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa,
• Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych;

10) państwowych osób prawnych:

• Polskiego Klubu Wyścigów Konnych,
• Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie,
• Dolnośląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Lubuskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Łódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Opolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Śląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
• Zachodniopomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.

Po wysłuchaniu dysponentów ww. części budżetowych, stanowiska Najwyższej Izby Kontroli oraz przeprowadzonej dyskusji Komisja pozytywnie zaopiniowała sprawozdanie z wykonania budżetu państwa w rozpatrywanym zakresie.

Upoważniono panią poseł Teresę Pamułę do zaprezentowania powyższego stanowiska na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych.

We wtorek 20 czerwca 2023 r. połączone Senackie Komisje Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Nadzwyczajna ds. Klimatu oraz Środowiska rozpatrzyły ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu. Komisje: Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Nadzwyczajna ds. Klimatu oraz Środowiska zarekomendowały Izbie wprowadzenie ponad 20 poprawek legislacyjnych i doprecyzowujących do ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu. Zmiany proponowało senackie biuro legislacyjne i pan senator Jerzy Chróścikowski.

Ustawa uprawnia do przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych m.in. osoby fizyczne lub prawne, które prowadzą gospodarstwo rolne; podmioty wytwarzające prąd, ciepło, biogaz rolniczy lub biometan z biogazu rolniczego; grupy producentów rolnych i wytwórców win; spółdzielnie energetyczne. Biogazownie rolnicze będą musiały być zlokalizowane na nieruchomości podmiotu uprawnionego prowadzącego gospodarstwo rolne lub działalność związaną z przetwórstwem rolno-spożywczym. Instalacje te będą mogły mieć maksymalną moc 3,5 MW lub 10,5 MW osiągalnej cieplnej w skojarzeniu, albo mieć roczną wydajność produkcji biogazu rolniczego nieprzekraczającą 14 mln m3, albo roczną wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego nieprzekraczającą 8,4 mln m3.

W tym samym dniu połączone Senackie Komisje: Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej  oraz  Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyły ustawę o zmianie ustawy o podatku rolnym oraz niektórych innych ustaw.

Jak podkreślił poseł sprawozdawca pan Jarosław Sachajko, nowela umożliwia rolnikom decydowanie, na co przeznaczą 1,5% swojego podatku, a także stanowi wyraz troski o reprezentację ich interesów przez związki zawodowe. Zgodnie z ustawą związki zawodowe rolników indywidualnych, związki rolnicze spółdzielni produkcyjnych oraz Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych będą finansowane dzięki przekazywaniu tym podmiotom 1,5% należnego podatku rolnego. Aby otrzymać środki z 1,5% podatku, związek musi być wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego co najmniej 6 lat przed 1 stycznia danego roku podatkowego. Gminy otrzymają z budżetu państwa zwrot dochodów utraconych na skutek przekazywania związkom przez rolników 1,5% podatku rolnego.

Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu zgłosiło do ustawy uwagi natury konstytucyjnej, a także propozycje poprawek technicznolegislacyjnych, redakcyjnych i uściślających, których większość komisje poparły w wyniku głosowania.

Senatorowie z komisji: Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi zarekomendowali Izbie wprowadzenie kilkunastu poprawek legislacyjnych do ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym oraz niektórych innych ustaw.

Na kolejnym w tym dniu posiedzeniu Senacka Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyła ustawę o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury na lata 2021-2027.

Ustawę przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Tadeusz Bartosik. Senatorowie zapoznali się też z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, które zgłosiło szereg uwag zasadniczych z punktu widzenia stosowania proponowanych przepisów, w tym ogólnych, konstytucyjnych i systemowych. Przedstawiło też propozycje poprawek, które nie uzyskały poparcia resortu rolnictwa.

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi poparła bez poprawek ustawę o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury na lata 2021–2027. Nowa ustawa ma umożliwić realizację programu Fundusze Europejskie dla Rybactwa na lata 2021–27, którego budżet wynosi prawie 732 mln euro, z czego 512 mln euro to wkład Unii Europejskiej, a 220 mln euro – budżetu państwa. Ustawa przewiduje, że rolę instytucji pośredniczącej dla całego programu będzie odgrywać wyłącznie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zamiast – jak dotychczas – 16 samorządów województw. Większość przyjętych rozwiązań będzie oparta na tych funkcjonujących w programie na lata 2014–20, m.in. w wypadku warunków przyznania i zwrotu pomocy finansowej, sprawozdawczości, monitoringu, ewaluacji i kontroli. Nowe elementy to wsparcie działań z zakresu bezpieczeństwa na morzu i szeroko pojętej „niebieskiej” gospodarki.

W środę 28 czerwca 2023 r. Parlamentarny Zespół ds. Rozwoju Gospodarstw Rodzinnych obradował pod hasłem zdrowie gleby - strategicznym warunkiem do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowia publicznego mieszkańców Polski, Unii Europejskiej i świata. Zdrowa gleba jest kluczowa dla zrównoważonej gospodarki, dla opłacalności produkcji. Bardzo często ludzie widzą glebę, jako coś martwego, a to jest bardzo skomplikowany organizm żywy, który zawiera bardzo dużo materii organicznej i żywych istot. Od tego, jak gleba żyje, zależy to czy mamy zdrowe rośliny, mamy duży plon. Do tego wszystkiego potrzebna jest prawidłowa melioracja, czyli prawidłowe proporcje wody do powietrza – powiedział pan poseł Jarosław Sachajko – przewodniczący Zespołu.

Działalność na rzecz zdrowej gleby ma osiem celów:

• ograniczenie pustynnienia,
• oszczędzanie zasobów węgla organicznego w glebie,
• powstrzymanie zasklepiania gleby i zwiększenie ponownego wykorzystania gleb miejskich,
• zmniejszenie zanieczyszczenie gleby i poprawić rekultywację,
• zapobieganie erozji,
• poprawę struktury gleby w celu zwiększenia różnorodności biologicznej gleby,
• zmniejszenie globalnego śladu UE na glebach,
• poprawa znajomości gleby w społeczeństwie.

Osiągnięcie tych celów możliwe będzie poprzez:

• finansowanie ambitnego programu w zakresie badań naukowych i innowacji z silnym komponentem nauk społecznych,
• stworzenie efektywnej sieci 100 żywych laboratoriów w celu współtworzenia wiedzy, testowania rozwiązań i demonstrowania ich wartości w rzeczywistych warunkach
• opracowanie zharmonizowanych ram monitorowania gleby w Europie
• podnoszenie świadomości ludzi na temat istotnego znaczenia gleb.

Każdy rolnik jest rolnikiem węglowym powiedział pan Mateusz Ciasnocha, prezes Zarządu, European Carbon Farmers, problem leży w tym, że nie każdy rolnik o tym wie i nie każdy jest rolnikiem węglowym pozytywnym. Niektórzy rolnicy negatywnie wpływają na cykl węglowy, który jest obecny w ich ekosystemie, którym się opiekują. Chodzi o to, żeby poprzez pracę, również na poziomie politycznym zachęcić użytkowników ziemi, mówiąc szerzej, nie tylko rolników, żeby byli pozytywnymi

Życie na ziemi zależy od zdrowych gleb kontynuował pan Ciasnocha. Gleba jest podstawą naszych systemów żywnościowych. Zapewnia czystą wodę i siedliska dla różnorodności biologicznej, przyczyniając się jednocześnie do odporności na zmiany klimatu. Wspiera nasze dziedzictwo kulturowe i krajobrazy oraz jest podstawą naszej gospodarki i dobrobytu. Szacuje się jednak, że od 60 do 70 proc. gleb w UE jest niezdrowych. Gleba jest delikatnym zasobem, który musi być starannie zarządzany i chroniony dla przyszłych pokoleń. Uformowanie się jednego centymetra gleby może zająć setki lat, ale może zostać utracone w wyniku jednej ulewy lub incydentu przemysłowego.