We wtorek 28 września 2021 r.  połączone Komisje Sejmowe Gospodarki i Rozwoju i Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrywały projekt ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Projekt przedmiotowej ustawy implementuje przepisy dyrektywy 2019/633 w celu ochrony przed stosowaniem nieuczciwych praktyk handlowych przez większe podmioty wobec kontrahentów mających mniejszą siłę przetargową, wykorzystując jednocześnie regulacje, które obowiązują w Polsce od dnia 12 lipca 2017 r. na mocy ustawy z 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1213).

W Polsce podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej występują silne ekonomicznie skonsolidowane podmioty sektora dystrybucji oraz przetwórstwa i słabsze rozdrobnione podmioty produkujące surowce rolne i artykuły spożywcze. Różnice w potencjale ekonomicznym między dostawcą a nabywcą mogą prowadzić do narzucania nieuczciwych praktyk handlowych przez podmioty większe podmiotom mniejszym.

Projektowana ustawa uwzględnia występowanie znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy, powinna zagwarantować przejrzyste warunki funkcjonowania podmiotów w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Nowe przepisy wzmocnią pewność prowadzenia działalności rolniczej, co pośrednio będzie miało wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w szczególności na działalność małych i średnich przedsiębiorców.

Ustawa reguluje 16 nieuczciwych praktyk. Dziesięć z nich jest stanowczo zakazanych. Natomiast kolejne sześć dozwolonych tylko wtedy, jeżeli uwzględnione są w umowie pomiędzy nabywcą a dostawcą. Jak mówią nowe przepisy, prezes UOKiK może wszczynać postępowanie ws. nieuczciwych praktyk z urzędu.

Pośród nieuczciwych praktyk wyznaczono np. wstrzymanie zamówienia przez nabywcę w terminie krótszym niż 30 dni przed spodziewanym terminem dostarczenia produktów rolnych, a także spożywczych, które łatwo się psują. Dodatkowo zawarto jednostronne zmiany (przez nabywcę) warunków umowy w ramach: sposobu realizacji, częstotliwości realizacji, miejsca, terminu i wielkości dostaw.

Komisje przyjęły poprawki modyfikujące m. in. przepisy odnoszące się do nakładania kar na przedsiębiorcę w przypadku stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową a także precyzujące i ujednolicające poprawki legislacyjne. Posłem sprawozdawcą wybrany został pan Jan Duda.

W tym samym dniu posiedzeniu połączone Komisje Sejmowe Finansów Publicznych i Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrywały projekt ustawy o zmianie ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Nowelizacja ma na celu zwiększenie limitu zużywanego oleju napędowego na 1 ha upraw rolnych oraz limitu zużycia oleju napędowego w odniesieniu do 1 dużej jednostki przeliczeniowej (DJP) bydła, w przypadku prowadzenia przez producenta rolnego chowu lub hodowli bydła, do którego przysługuje zwrot części podatku akcyzowego zawartego w cenie paliwa zakupionego do tej produkcji.

Zwiększenie pomocy finansowej dla producentów rolnych w formie zwrotu podatku akcyzowego uzasadnione jest potrzebą zwiększenia konkurencyjności polskich gospodarstw rolnych na unijnym rynku poprzez:

1. podniesienie do 110 litrów na 1 ha użytków rolnych – w przypadku rocznego limitu ustalanego dla powierzchni użytków rolnych, według stanu na dzień 1 lutego danego roku,
2. podniesienie do 40 litrów na 1 średnią roczną DJP bydła będącego w posiadaniu producenta rolnego w roku poprzedzającym rok, w którym został złożony wniosek o zwrot podatku w przypadku rocznego limitu ustalanego dla chowu lub hodowli bydła.

Po dyskusji i Komisje przyjęły sprawozdanie w brzmieniu przedłożenia. Posłem sprawozdawcą wybrany został pan Jerzy Małecki.

W czasie drugiego czytania zgłoszono 2 poprawki zwiększające proponowane wskaźniki limitu zużycia oleju napędowego wykorzystywanego do prac w gospodarstwie w przeliczeniu na hektar użytków rolnych oraz średniej rocznej DJP bydła. Połączone Komisje Sejmowe Finansów Publicznych i Rolnictwa i Rozwoju Wsi, po rozpatrzeniu poprawek na posiedzeniu w czwartek 30 września 2021 r. wniosły o ich odrzucenie. Przyjęto sprawozdanie i sprawozdawcą wybrano pana posła Jerzego Majewskiego. Na 38 posiedzeniu Sejmu 1 października 2021 r. ustawę uchwalono niemal jednogłośnie.

W środę 29 września połączone Komisje Sejmowe Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa i Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrywały w pierwszym czytaniu senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo łowieckie. Projekt stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 maja 2019 roku (sygn. akt K 45/16). Projekt poszerza prawo do odszkodowania za szkody łowieckie także o przypadki, w których żądający odszkodowania odmówił zgody na budowę urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających wyrządzonym szkodom, jeżeli szkody te nie pozostawały w związku przyczynowym z odmową zgody.

Komisje przyjęły sprawozdanie w brzmieniu przedłożenia. Sprawozdawcą wybrano pana posła Kazimierza Gwiazdowskiego.

W środę 29 września 2021 r. połączone Komisje Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpatrzyły wniosek i poprawki zgłoszone w czasie drugiego czytania do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych. W czasie drugiego czytania zgłoszono wniosek o odrzucenie projektu i 37 poprawek. Komisje wniosły o przyjęcie 11 poprawek. Wniosek o odrzucenie projektu oraz 26 poprawek zostały w głosowaniu odrzucone. Komisje przyjęły sprawozdanie. Sprawozdawcą wybrano pana posła Aleksandra Mrówczyńskiego.

Na 38 posiedzeniu Sejmu 1 października 2021 r. ustawę uchwalono większością głosów.

Połączone Komisje Gospodarki i Rozwoju oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi zebrały się w piątek 1 października 2021 r. w celu rozpatrzenia 12 poprawek do projektu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi zgłoszonych w drugim czytaniu. Poprawki dotyczyły m.in. sprecyzowania rodzaju dokumentów udostępnianych przez kontrolowanego podczas zlecanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kontroli w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, modyfikacji przepisów określających praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową czy terminy w postępowaniach dotyczących tych praktyk.

Komisje wniosły o przyjęcie 3 poprawek i odrzucenie 9 poprawek. Komisje przyjęły sprawozdanie. Posłem sprawozdawcą wybrany został pan Jan Duda.

Na 38 posiedzeniu Sejmu 1 października 2021 r. ustawę uchwalono niemal jednogłośnie.

W tym samym dniu Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeprowadziła pierwsze czytanie i rozpatrzyła poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

Uzasadnienie projektu przedstawił przedstawiciel wnioskodawców pan poseł Jarosław Sachajko.

Celem projektu ustawy jest uproszczenie procedury w zakresie podejmowania lub rozwijania przez rolników, domowników, małżonków rolników działalności nierolniczej na gruntach rolnych, w szczególności na gruntach klas I-III, przy wykorzystaniu zasobów prowadzonego gospodarstwa rolnego, poprzez zwolnienie z konieczności przeznaczania tych gruntów na cele nierolnicze i wnoszenia opłat związanych z wyłączeniem gruntów z produkcji w przypadku podjęcia na nich działalności nierolniczej.

Wniesione na piśmie przez Krajową Radę Izb Rolniczych uwagi do projektu ustawy, podnoszą zagrożenie wyeliminowanie kontroli samorządu rolniczego i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad procesem odralniania i wyłączania gruntów z produkcji rolnej poprzez zawarte w projekcie uproszczenia. Ponadto przepis dający możliwość realizowania zabudowy mieszkaniowej bez procedury wyłączania gruntów rolnych z produkcji a wyłącznie zgłoszenia do starostwa może doprowadzić do zmiany oblicza wsi atrakcyjnych inwestycyjnie.

Po ożywionej dyskusji, uwzględniając uwagi i wnioski strony społecznej, Komisja przyjęła poprawki:

• precyzujące definicję zabudowy zagrodowej;
• ograniczające działalność pozarolniczą w danym gospodarstwie rolnym na nie więcej niż na 0,05 ha i zajmującej nie więcej niż 30% całkowitej powierzchni gruntu rolnego pod zabudową zagrodową;
• nakazujące powiązanie możliwości prowadzenia działalności pozarolniczej z wymogiem kontynuowania produkcji rolnej;
• precyzujące przepisy dotyczące sposobu zgłaszania zamiaru prowadzenia działalności pozarolniczej;
• precyzujące przepisy dotyczące kar pieniężnych i organów uprawnionych do ich pobierania;
• wprowadzające przepisy przejściowe w stosunku do postępowań wszczętych, a nie zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy.

Komisja przyjęła sprawozdanie. Sprawozdawcą wybrano pana posła Leszka Galembę.

W środę 6 października 2021 r. Senacka Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi wysłuchała informacji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Klimatu i Środowiska na temat wykorzystania odnawialnych źródeł energii jako elementu potencjalnego dochodu rolników.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako organ współpracujący podejmuje szereg działań mających na celu szeroko pojęty rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii w szczególności biomasy pochodzenia rolniczego. W tym obszarze działalności widzimy dużą szansę na poprawę warunków życia na wsi oraz nowe możliwości rozwojowe dla rolnictwa. Zielony Ład niesie ze sobą szereg wyzwań, głównie w obszarze środowiska, ale również w zakresie utrzymania konkurencyjności produkcji rolnej i przetwórstwa.

Wsparcie OZE w ramach projektu Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 jest planowane w ramach dwóch interwencji:

1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej. Beneficjent: rolnik lub osoba prawna prowadząca działalność rolniczą (z wyłączeniem sektora owoców i warzyw). Zakres interwencji: Koszty zakupu i montażu: mikroinstalacji produkujących energię z wody albo biogazu rolniczego (elektryczną, ciepło lub paliwo gazowe) do 50 kW.
2. Działania na rzecz ochrony środowiska oraz łagodzenia zmian klimatu Beneficjent: organizacje producentów i zrzeszenia organizacji producentów owoców i warzyw. Zakres interwencji: instalacje produkujące energię z odnawialnych źródeł energii wykorzystywaną dla potrzeb związanych z działalnością beneficjentów.

Zakłada się, że pozostałe źródła energii odnawialnej jak np. instalacje fotowoltaiczne, a także biogazownie rolnicze i elektrownie wodne o mocy powyżej 50 kW będą finansowane ze środków Polityki Spójności oraz innych programów. Należy zauważyć, że dofinansowanie tych instalacji OZE, w tym szczególnie instalacji fotowoltaicznych na obszarach wiejskich było możliwe w ramach środków Polityki Spójności (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalnych Programów Operacyjnych) oraz krajowych (np. Mój Prąd, Agroenergia).

Polityka promująca stosowanie biopaliw w transporcie ukształtowała nowy rynek zbytu dla produkcji rolnej i przetwórstwa surowców rolniczych. W Polsce do produkcji biopaliw ciekłych, a także jako dodatki do paliw ciekłych wykorzystuje się biokomponenty w postaci estrów metylowych, wytwarzanych głównie z oleju rzepakowego oraz bioetanol, wytwarzany głównie z kukurydzy. W latach 2016 - 2020 ilość wytworzonych w kraju biokomponentów (bioetanolu i estrów) stworzyła rynek zbytu dla około 2,0 – 2,2 mln ton rzepaku oraz około 500 tys. ton zbóż (głównie kukurydzy).

Ministerstwo Klimatu i Środowiska wspiera wykorzystanie paliw alternatywnych w stosunku do węgla, w tym biomasy i biogazu w celach grzewczych w ramach choćby takich programów wsparcia jak Czyste powietrze czy Energia Plus, w których premiowana jest np. wymiana pieca na zasilany paliwem biomasowym czy inne paliwa możliwe do przekształcenia termicznego, których emisyjność jest konkurencyjna w stosunku do paliw konwencjonalnych. Wsparcie dla inwestycji w nowoczesne biomasowe i biogazowe źródła energii przyznawane jest również w ramach środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Agroenergia czy Programu LIFE.

Ponadto należy wskazać, że wykorzystanie biomasy i biogazu, a w przyszłości także biometanu, może stanowić wsparcie działalności rolniczej i wpływać na obniżenie kosztów jej prowadzenia. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na fakt, że zwiększenie wykorzystania biogazu rolniczego, wytwarzanego na potrzeby produkcji biometanu, wykorzystującego produkty uboczne rolnictwa, płynne i stałe odchody zwierzęce oraz pozostałości przemysłu rolno-spożywczego przyczynić się może do wzrostu dochodów rolników przez wykorzystanie niezagospodarowanych dotychczas potencjalnych pozostałości energetycznych oraz pozwoli na zachowanie podstawowej funkcji krajowego rolnictwa jaką jest produkcja żywności.

Biogazownie rolnicze i beztlenowy rozkład obornika w instalacji biogazowej zostały uznane za jedną z najlepszych technik przetwarzania odchodów zwierzęcych zgodnie z obowiązującą Decyzją Wykonawczą Komisji (UE) 2017/302 z dnia 15 lutego 2017 r. ustanawiającą konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do intensywnego chowu drobiu lub świń zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE (notyfikowana jako dokument nr C(2017)688) (Dz.U.EU.L.2017.43.231 z dnia 21.02.2017). Zostało to wskazane w punkcie 1.12 dotyczącym przetwarzania obornika w gospodarstwie – BAT 19. Mając na względzie powyższe branża rolnicza, dzięki biogazowniom rolniczym może stać się branżą samowystarczalną, innowacyjną i prowadzącą produkcję rolną w sposób zrównoważony, z poszanowaniem dla środowiska naturalnego.

W dyskusji podniesiono problem instalacji fotowoltaicznych na ziemi rolniczej w aspekcie wyłączenia działek z użytkowania rolnego, kosztów usunięcia instalacji i rekultywacji ziemi po zakończeniu tej działalności. Przedstawiciel Ministerstwa Klimatu i Środowiska zapewnił, że instalacje fotowoltaiczne ustawiane są wyłącznie na nieużytkach i ziemiach 6-tej i 5-tej klasy.

Sprawozdaje: Grzegorz Anczewski