W czwartek 24 sierpnia 2017 r. na posiedzeniu Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi wysłuchano informacji przedstawionych przez:

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat strat oraz aktualnego stanu usuwania skutków spowodowanych nawałnicami deszczu i gradobicia w województwach: pomorskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim oraz łódzkim;

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi  na temat skali poniesionych strat przez rolników w poszczególnych powiatach województw: zachodnio-pomorskiego, wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego, pomorskiego i łódzkiego a także realizacji i planowanych do realizacji form pomocy dla rolników dotkniętych tegoroczną klęską nawałnic deszczowych i gradobicia;

oraz Ministra Środowiska na temat strat w lasach prywatnych spowodowanych tegoroczną klęską nawałnic deszczowych i gradobicia oraz możliwości pomocy w likwidacji poniesionych strat.

W posiedzeniu uczestniczyli pan Wiktor Szmulewicz Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych. Kujawsko-Pomorską Izbę Rolniczą reprezentował pan Paweł Wienconek Dyrektor Biura KPIR.

Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji pan Jarosław Zieliński, przedstawił skutki nawałnic, które przeszły nad Polską prawie dwa tygodnie temu. W poszkodowanych regionach pracują komisje, które szacują straty. Po ułatwieniach wprowadzonych przez rząd, oprócz rzeczoznawców, straty mogą szacować także inspektorzy nadzoru budowlanego. Według szacunków komisji z ostatnich dni, nawałnica dotknęła 8,5 tys. rodzin. Pełen rozmiar strat będzie jednak znany dopiero po zakończeniu prac komisji, które jest planowane na 31 sierpnia br.

Rząd opracował nowe, uproszczone zasady udzielania pomocy poszkodowanym, a także zdecydował o podwyższeniu kwoty, która będzie przeznaczona na pokrycie kosztów odbudowy zniszczonych budynków. Do tej pory była to kwota do 100 tysięcy złotych. Teraz mieszkańcy, których domy zostały zniszczone podczas ostatnich nawałnic, mogą otrzymać do 200 tysięcy złotych. Nowym rozwiązaniem jest również możliwość ubiegania się o zasiłki w przypadku zniszczonych przez burze budynków gospodarczych służących zaspokajaniu niezbędnych potrzeb bytowych rodziny lub osoby samotnie gospodarującej, w szczególności budynków inwentarskich, na których naprawę będzie można uzyskać 100 tys. zł. Do 22 sierpnia na wypłatę zasiłków celowych do 6 tys. zł rząd przekazał łącznie ponad 42 mln zł.

Wiceminister Jarosław Zieliński poinformował, że przygotowane zostało rozporządzenie zawierające listę gmin, na terenie których zostały zniszczone lub uszkodzone obiekty budowlane, i które potrzebują wsparcia rządu. Pomocą objętych zostanie kolejne 76 jednostek samorządu terytorialnego. Dodał także, że decyzja o wprowadzeniu lub niewprowadzaniu stanu klęski żywiołowej pozostaje bez wpływu na wysokość i rozmiar pomocy udzielanej poszkodowanym na usuwanie skutków nawałnic.

Informację na temat strat w lasach prywatnych spowodowanych tegoroczną klęską nawałnic deszczowych i gradobicia oraz możliwości pomocy w likwidacji poniesionych strat przedstawił Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska – Główny Konserwator Przyrody pan Andrzej Szweda-Lewandowski. Według szacunków resortu szkody w lasach prywatnych wystąpiły na obszarze województw: kujawsko – pomorskiego na obszarze 3 950 ha, pomorskiego na obszarze 13 150 ha, wielkopolskiego na obszarze 3 227 ha odnotowano też straty w powiecie oleśnickim województwa dolnośląskiego. Na miejscu klęski wykorzystuje się sprzęt należący do Lasów Państwowych (harwestery, forwardery, pilarki itp.). Obecny na posiedzeniu Dyrektor Generalny Lasów Państwowych pan Konrad Tomaszewski przedstawił propozycję wsparcia dla poszkodowanych właścicieli prywatnych lasów. Jak zadeklarował, Lasy Państwowe wyasygnują 35 mln zł, które za pośrednictwem starostów trafią do tych właścicieli, którzy uprzątną swoje lasy, przyczyniając się tym samym do przywrócenia bezpieczeństwa publicznego.

Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Ewa Lech poinformowała iż straty w rolnictwie są nadal szacowane największe wystąpiły w województwach: pomorskim, kujawsko-pomorskim i wielkopolskim, ale odnotowano zniszczenia przez sierpniowe wichury także w woj. dolnośląskim i łódzkim.  Według wstępnych danych, w województwie wielkopolskim zostało poszkodowanych 2 125 gospodarstw rolnych na terenie 44 gmin. Szkody powstały na powierzchni 11,3 tys. ha upraw rolnych o szacunkowej wartości strat prawie 8 mln zł. Ponadto uszkodzonych zostało ok. 1,5 tys. budynków gospodarskich o wartości ok. 7,5 mln zł, straty odnotowano także w innych środkach trwałych, o wartości 2,7 mln zł. Łącznie straty oszacowano na ponad 18 mln zł. W województwie pomorskim straty wystąpiły w 1200 gospodarstwach rolnych na terenie 7 gmin. Huragan zniszczył uprawy na powierzchni ok. 3 tys. ha. Ponadto uszkodzonych zostało ok. 2,1 tys. budynków służących do produkcji rolnej, ok. 500 maszyn rolniczych. Natomiast w woj. kujawsko-pomorskim uległo zniszczeniu ok. 2 tys. gospodarstw na terenie 28 gmin. Szkody powstały na powierzchni ok. 9600 ha upraw rolnych. Ponadto uszkodzonych zostało ok. 1500 budynków gospodarczych. Minister poinformowała, że w resorcie rolnictwa została powołana grupa zadaniowa ds. monitoringu występowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych powodujących straty i szkody w rolnictwie, która na bieżąco analizuje skutki społeczno-ekonomiczne występowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych.

W przygotowaniu jest zmiana rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Jego przyjęcie ma się odbyć w trybie obiegowym jeszcze w tym tygodniu. W resocie trwają prace nad Programem pomocy dla gospodarstw rolnych poszkodowanych przez klęski żywiołowe. Warunkiem uruchomienia programu jest oszacowanie strat przez specjalne komisje. Straty muszą być oszacowane odrębnie dla każdego gospodarstwa rolnego. Program pomocowy musi być zgłoszony do Komisji Europejskiej, jest to warunek udzielania pomocy producentom rolnym poza formą de minimis.

Minister poinformowała, że rolnicy, którzy ponieśli straty spowodowane klęskami żywiołowymi, mogą składać w ARiMR wnioski o przyznanie pomocy na odtworzenie zniszczonych składników gospodarstwa. Jest to wsparcie na operacje typu "Inwestycje odtwarzające potencjał produkcji rolnej", poddziałanie "Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof" finansowane z budżetu PROW 2014 - 2020. W tym roku nabory wniosków będą ogłaszane cyklicznie tak, aby umożliwić ubieganie się o pomoc finansową jak największej liczbie rolników poszkodowanych w tegorocznych kataklizmach.

O pomoc mogą ubiegać się rolnicy, którzy w danym roku kalendarzowym ponieśli straty w uprawach rolnych, zwierzętach gospodarskich, czy rybach w wysokości co najmniej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie z trzech lat poprzedzających rok, w którym wystąpiła szkoda, albo z trzech lat w okresie pięcioletnim poprzedzającym rok, w którym wystąpiła szkoda, z pominięciem roku o najwyższej i najniższej produkcji w gospodarstwie oraz jeżeli straty dotyczą składnika gospodarstwa, którego odtworzenie wymaga poniesienia kosztów kwalifikujących się do objęcia wsparciem. Wysokość poniesionych strat, jakie powstały w gospodarstwie rolnika, określa komisja powołana przez wojewodę.  Pomoc może być przyznana np. na odtworzenie plantacji wieloletnich czy sadów. Dofinansowanie można również otrzymać na zakup nowych maszyn lub urządzeń rolniczych w miejsce tych, które zostały zniszczone w wyniku klęsk żywiołowych.  Maksymalna kwota wsparcia, jaką może otrzymać rolnik na „Inwestycje odtwarzające potencjał produkcji rolnej" w całym okresie realizacji PROW 2014-2020, wynosi do 300 tys. zł, z tym że nie może przekroczyć ona poziomu 80% kosztów kwalifikowanych.

Na podstawie oszacowanej wartości szkód w składniku gospodarstwa, którego odtworzenia dotyczy wniosek o przyznanie pomocy określana jest wysokość wsparcia, jaką może otrzymać rolnik, z uwzględnieniem wcześniej wskazanego limitu pomocy na gospodarstwo i beneficjenta. Jeżeli zniszczony składnik gospodarstwa był ubezpieczony, wówczas wysokość pomocy w odniesieniu do odtwarzanego składnika pomniejsza się o kwotę odszkodowania uzyskanego z tytułu jego ubezpieczenia. Ponadto, jeżeli rolnik nie zawarł umowy obowiązkowego ubezpieczenia upraw, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, ważnej na dzień wystąpienia szkody w gospodarstwie, a będzie ubiegał się o pomoc na odtworzenie plantacji chmielu, sadów, plantacji krzewów owocowych gatunków owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat, wówczas kwotę pomocy na odtworzenie tego składnika, pomniejsza się o połowę.

Wiceminister zaznaczyła też, że producenci rolni poszkodowani w wyniku huraganu (poza odszkodowaniami z zakładów ubezpieczeń) i po oszacowaniu strat mogą ubiegać się o kredyt preferencyjny obrotowy na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej lub na odtworzenie środków trwałych.

W trakcie dyskusji pan Wiktor Szmulewicz Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych, podjął szczególnie istotny w zaistniałej sytuacji temat ustawy o ubezpieczeniach rolnych, podkreślił iż mimo przeznaczenia ogromnej kwoty na dopłaty do składek ubezpieczeniowych, program nie funkcjonuje właściwie. Przyczyny tego stanu leżą w niechęci firm do ubezpieczania, a jeżeli to zrobią, znajdują różne "kruczki prawne", by pieniędzy nie wypłacić. Prezes KRIR zaznaczył, iż w tych warunkach konieczna jest natychmiastowa wypłata zaległych dopłat bezpośrednich za 2016 r., a także odstąpienie w poszkodowanych rejonach od wymogu siewu międzyplonowego w ramach zazieleniania, jako warunku przyznania dopłat bezpośrednich w pełnym wymiarze. Wskazane jest również uwzględnienie strat w mniejszych (poniżej 80 pni) poszkodowanych pasiekach. Podkreślił, że poszkodowani rolnicy nie mogą pozwolić sobie na kolejne kredyty, a oczekują konkretnej bezzwrotnej pomocy.

W dyskusji posłowie zwracali w szczególności uwagę na konieczność skoordynowania procedur związanych z szacowaniem zarówno budowlanych jak i rolniczych strat i wypłatą odszkodowań. Wskazywali też potrzebę zmiany przepisów dotyczących szacowania strat w rolnictwie, tak żeby szacowanie objęło także straty poniesione np. w sprzęcie rolniczym, środkach do produkcji roślin, budowlach rolniczych, zebranych plonach, sianie oraz pasiekach.

W podsumowaniu pan poseł Jan Krzysztof Ardanowski, Wiceprzewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi podkreślił, iż bez mała 1 miliard złotych z budżetu Państwa przeznaczono na dopłaty do ubezpieczeń w rolnictwie a ubezpieczonych jest 25 % gospodarstw na obszarze 30% użytków rolnych jest to sytuacja wymagająca pilnych działań i Komisja je w najbliższym czasie podejmie.

opracowanie: Grzegorz Anczewski