W dniach 5-6 lipca 2018 r. odbyło się posiedzenie grupy roboczej COPA-COGECA „Rozwój obszarów wiejskich„ oraz „Grupy dialogu obywatelskiego”. W spotkaniu udział wziął ekspert KRIR – Mirosław Drygas.

Posiedzenie grupy roboczej COPA-COGECA „Rozwój obszarów wiejskich w głównej mierze było poświęcone wymianie poglądów związanych z propozycją reformy WPR na lata 2021-2027, w tym nowym podejściem do programowania wsparcia unijnego, zobowiązującego państwa członkowskie do opracowania jednolitego Planu strategicznego WPR dla obu filarów. Dotychczas było to wymagane wyłącznie dla drugiego filara (PROW). W dyskusji dużo miejsca zajęła również kwestia nowej architektury środowiskowej, obejmującej obok zazielenienia i zasad dobrej kultury rolnej z poszanowaniem środowiska także „ambitniejsze” - aczkolwiek jeszcze nie zdefiniowane wymogi. Co najważniejsze spełnianie tak określonych wymogów nie będzie jak dotychczas opłacane, a będzie to tzw. warunkowość agro-środowiskowa, stanowiąca swoisty „bilet dostępu” do aplikowania o wsparcie z WPR.

Nowy model wdrażania ma charakteryzować się wspólnotowym podejściem na poziomie Komisji Europejskie poprzez zdefiniowanie wspólnych celów, wskaźników oraz ogólnie sformułowanych podstawowych narzędzi (działań) służących realizacji zakładanych w planach strategicznych celów. Natomiast na poziomie krajów członkowskich odpowiedzialność się sprowadzać się będzie do: przeprowadzenia analizy potrzeb rozwojowych i ich uzasadnienia, dostosowanie do zidentyfikowanych potrzeb przyjętych narzędzi interwencji, odpowiedzialność za ich wdrażanie w formie prowadzonych kontroli i monitoringu. Ma to w sumie zapewnić zwiększenie stopnia elastyczności w podejmowaniu decyzji przez kraje członkowskie.

Wskazano, że w Planie muszą zostać obligatoryjnie zawarte zapisy o strategicznym charakterze dotyczące:

• strategii cyfryzacji na lata 2021-2027,
• strategii dotyczące zarządzania ryzykiem wraz z co najmniej jednym instrumentem.

Zatwierdzenie Planu będzie w kompetencji Komisji Europejskiej, przy czym w proces decyzyjny będą włączone wszystkie dyrekcje generalne, a nie tylko Dyrekcja Generalna ds. rolnictwa.

W dyskusji zwrócono uwagę na kilka kontrowersyjnych kwestii, jak np.:

• brak wyraźnego zdefiniowania przez Komisję Europejską czym ma być w filarze 1 nowy, określany jako ambitniejszy tzw. eco-schemes,
• niezaliczanie do limitu wydatków na cele środowiskowe (nie mniej niż 30% budżetu na PROW) środków na wsparcie gospodarstw położonych na terenach zaliczanych do ONW, co w przypadku kilku krajów z uwagi na ich duży udział w powierzchni użytków rolnych, spowoduje znaczne perturbacje budżetowe,
• zaproponowanie jednolitego podejścia do cappingu, w warunkach różnego poziomu płac zatrudnionych w gospodarstwach pracowników w różnych krajach członkowskich, co w uprzywilejowanej sytuacji stawia gospodarstwa z krajów o wyższym poziomie płac.

Ponadto w dyskusji poruszono;

• kwestię przyśpieszenie rozwoju szerokopasmowego internetu na obszarach wiejskich stanowiącego coraz bardziej widoczną barierę rozwoju gospodarczego, ale też dostępu do usług publicznych,
• przedstawiony założenia do tworzenia sieci ds. WPR kumulującej w jedno obecnie funkcjonujące sieci (Europejską Sieć Rozwoju Obszarów Wiejskich i Europejskiej Partnerstwo Innowacyjne – EIP).

Tematyka posiedzenia „Grupy dialogu obywatelskiego” była poświęcona w głównej mierze kwestiom związanym z przyszłym okresem programowania.

W punkcie dotyczącym Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) na lata 2021-2027 wyjaśniono, że punktem odniesienia wszelkich porównań wielkości budżetu na przyszły okres programowania (baseline) przyjęto jego wielkość przewidywaną na 2020 rok (razy 7), czyli pierwszy rok budżetowy po Brexit, a nie wynikającą z uzgodnień WRF z 2013 roku. Wskutek czego wskaźniki ilustrujące spadek wielkości przyszłego budżetu są znacznie mniejsze niż w odniesieniu do UE 28. W takim ujęciu planowany całkowity budżet na WPR będzie o 5% mniejszy, w tym na filar 1 mniejszy o 3,9% dla wszystkich krajów członkowskich. Filar 2 ulegnie znaczniejszej redukcji wynoszącej o 15,3%.

Aby podtrzymać dotychczasowy strumień wsparcia finansowego KE zaproponowała zmniejszenie dofinansowania PROW z UE, uzasadniając tę propozycję powrotem do poziomu współfinansowania sprzed kryzysu.

W części poświęconej wynikom zleconego przez KE badania, tzw. impact assessment (wpływ różnych wariantów polityki rolnej m. in. na dochody) przedstawiono potencjalne skutki wynikające z różnych przyjętych założeń. We wszystkich wariantach zanotowano spadek dochodów uzyskiwanych przez rolników, przy czym najmniejszy w sektorze ogrodniczym.

Najważniejszy punkt posiedzenia dotyczył przyszłego Planu strategicznego WPR. Zgodnie z zapowiedzią referującego Martina Pielke z KE, przedstawiono filozofię nowego podejścia do programowania, jednakże z niewielkim udziałem konkretów i bardziej szczegółowych rozwiązań. Jak to przedstawiono, celem nowego podejścia, jest uproszczenie i modernizacja WPR, ze szczególnym naciskiem na polepszenie zarządzania finansami publicznymi oraz na zmniejszenie biurokracji obciążającej przede wszystkim potencjalnych beneficjentów (w terminologii KE zwanej Gold Plating). Za zwiększenie biurokratycznych wymogów referujący winił przede wszystkim kraje członkowskie.

Jako przyszłą zasadę w podejmowaniu decyzji o dokonywaniu płatności z WPR przedstawił skupienie się na ocenie osiągania zaplanowanych konkretnych rezultatów, a nie na ocenie zgodności realizacji projektów z obowiązującymi wymogami. Oznacza to, że system wdrażania wsparcia w ramach WPR będzie oparty i ukierunkowany na osiąganie konkretnych i mierzalnych rezultatów. Kontrola na realizacji WPR na poziomie beneficjentów będzie wyłączną odpowiedzialnością krajów członkowskich. KE będzie monitorowała i kontrolowała realizację planowanych celów na poziomie krajowym.

Ważnym elementem programowania będzie możliwość ujęcia specyficznych celów/działań ukierunkowanych na zidentyfikowane potrzeby istniejące na poziomie regionalnym/lokalnym i włączenie ich w Plan strategiczny.

Zasygnalizowano także, że brak osiągnięcia tzw. milestones, czyli zaplanowanych etapowych/pośrednich wskaźników wykonania, nie będzie skutkowało automatycznymi korektami finansowymi.

Jeśli chodzi o częściowe zatwierdzanie przez KE Planu strategicznego wskazano na prawdopodobieństwo przyjęcia takiej zasady, co wynika z innego rytmu wypłacania środków finansowych z filara 1 niż ma to miejsce w filarze 2.

opracował: Mirosław Drygas