W dniach 30 listopada i 1 grudnia 2017 roku w Sekretariacie Copa-Cogeca w Brukseli odbyły się Prezydia Komitetów Copa-Cogeca. Z ramienia Krajowej Rady Izb Rolniczych w Prezydium wziął udział członek zarządu KRIR Robert Nowak. W pierwszym dniu Prezydiów do udziału w Prezydiach zaproszono Michela Barnier głównego negocjatora Komisji Europejskiej do spraw Brexitu, Komisarza Phila Hogana i wice-przewodniczącego Komisji Europejskiej i Komisarza Jyrki Katainena.

Głównymi tematami które zostały podjęte podczas pierwszego dnia Prezydium wraz z zaproszonymi gośćmi były kwestie Brexitu, założeń do przyszłej wspólnej polityki rolnej oraz działań Komisji Europejskiej w zakresie negocjacji handlowych z państwami trzecimi jak również na temat zielonego wzrostu, zatrudnienia i inwestycji.

W drugim dniu Prezydium po uprzednim przyjęciu porządku obrad i sprawozdania z posiedzenia ostatniego zebrania Sekretarz Generalny przedstawił do przyjęcia projekty dokumentów wśród których znajdowały się stanowisko Copa-Cogeca na temat Brexitu, projekt mandatu negocjacji w sprawie kodeksu postępowania UE w zakresie wymiany danych rolniczych, dokument zawierający stanowisko Copa-Cogeca na temat informacji o wartościach odżywczych napojów alkoholowych oraz stanowisko Copa-Cogeca na temat Śladu Środowiskowego Produktów (PEF).

Następnie przedstawiono najnowsze informacje w sprawie inicjatywy Komisji na rzecz poprawy funkcjonowania łańcucha dostaw żywności.

W dalszej części spotkania przedstawiono informacje na temat sytuacji związanej z wyjściem Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej

W kwestii działań na temat aktualnych negocjacji handlowych uczestnicy spotkania zgodnie stwierdzili, że podpisanie umowy handlowej z Mercosur dla sektora wołowiny i cukru będą miały katastrofalne konsekwencje na rynku wewnętrznym, który i tak z różnych powodów jest stosunkowo niestabilny.

Następnie Sekretarz Generalny przedstawił  Komunikat Komisji na temat przyszłej WPR oraz wstępną reakcję Copa-Cogeca w tej kwestii.  

W projekcie dokumentu Copa-Cogeca podkreślono, że aktualne dyskusje na temat przyszłej WPR rozpoczęły się w niespotykanych warunkach: a) nie wiadomo jak będzie wyglądał budżet UE i w jaki sposób zostanie on podzielony pomiędzy poszczególne polityki; b) aktualna sytuacja na rynku większości towarów rolnych jest niekorzystna; oraz c) brakuje widocznych postępów w negocjacjach dotyczących wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej (Brexit).

W tym nowym kontekście dyskusji musimy zdać sobie sprawę z faktu, że WPR jest i musi pozostać w centrum Unii Europejskiej jako silna, wspólnotowa i odpowiednio finansowana polityka.

Rolnicy i spółdzielnie rolnicze - pierwsi producenci żywności - odgrywają ważną rolę wytwarzając bezpieczną, wysokiej jakości i odżywczą żywność oraz przyczyniając się do osiągnięcia celów terytorialnych, środowiskowych i społecznych.

Równocześnie trzeba uwzględnić cele zrównoważonego rozwoju ONZ oraz porozumienie paryskie w sprawie zmian klimatu. Copa i Cogeca je popierają, gdy wzywają do stworzenia wspólnej, silnej, prostej i bardziej zrównoważonej WPR. Polityki, która będzie długofalowa i będzie wspierać rolników w walce o bezpieczeństwo żywnościowe UE i w  bardziej zrównoważonym dostarczaniu odżywczych, bezpiecznych produktów o wysokiej jakości.

WPR musi również nadal wzmacniać wartość dodaną UE odzwierciedlając coraz surowsze warunki środowiskowe i klimatyczne, jednak proces ten musi być przewidywalny i wykonalny z ekonomicznego punktu widzenia. Dla rolników, właścicieli lasów i ich spółdzielni zrównoważoność jest najważniejszym elementem całej WPR. Zrównoważoność gospodarcza, środowiskowa i społeczna jest podstawą każdego gospodarstwa czy przedsiębiorstwa spółdzielczego. Te elementy zależą od siebie i nawzajem się wzmacniają. Dlatego też przyszła WPR musi opierać się na równowadze między tymi trzema wymiarami zrównoważoności.

W odniesieniu do celów zrównoważonego rozwoju, należy wspomnieć, że rolnictwo i WPR już wyraźnie przyczyniły się do osiągnięcia 11 z nich w Unii Europejskiej. Co trzeba docenić i o czym trzeba informować.

W przyszłej WPR należy zachować rekompensaty dla obszarów o naturalnych ograniczeniach, gdyż są one ważne dla utrzymania żywotności obszarów wiejskich. Ma to niesamowite znaczenie dla zapobiegania porzucaniu gruntów i pozytywnie wpływa na różnorodność biologiczną, gospodarkę wodną i zatrudnienie na obszarach wiejskich. W kontekście poprawy warunków życia na obszarach wiejskich nie możemy zapomnieć o deklaracji Cork 2.0 i jej strategicznej roli w zrównoważeniu celów gospodarczych, środowiskowych i społecznych. W odniesieniu do realizacji tej deklaracji musimy zdać sobie sprawę z tego, że wykracza ona poza samą politykę rolną i dlatego należy zagwarantować zaangażowanie EFSI.

Nakreślając kształt przyszłej WPR musimy pamiętać również o innych politykach, które mimo że nie odgrywają centralnej roli, mogą przyczynić się do osiągnięcia jej celów. Do tych polityk należą polityka handlowa, promocyjna oraz polityki obejmujące pracowników sezonowych i migrację.

Copa i Cogeca zdecydowanie popierają włączenie biogospodarki i gospodarki o obiegu zamkniętym do priorytetów przyszłej WPR, gdyż przyczyniają się one do osiągnięcia szerszych celów - nie tylko w zakresie zatrudnienia i wzrostu lecz również obejmujących wydajną gospodarkę zasobami i walkę ze zmianami klimatu poprzez zastępowanie produktów pochodzenia kopalnego.

By nadal zwiększać zrównoważoność europejskiego rolnictwa potrzebujemy nowej wiedzy oraz wykorzystania najnowszych innowacyjnych technologii, co jest również zgodne z oczekiwaniami konsumentów. By było to możliwe potrzeba nam środków polityk wspierających oddolne podejście do badań naukowych, rozwoju i innowacji odnoszących się do potrzeb rolników i spółdzielni rolno-spożywczych.

Wszystkie unijne polityki muszą wspólnie dążyć do stworzenia korzystnych warunków dla rolników i spółdzielni rolno-spożywczych do wprowadzania technologii, które pomogą im lepiej reagować na aktualne i przyszłe wyzwania takie jak zmiany klimatu czy zwiększenie produkcji przy ograniczeniu zużycia zasobów itd.

Copa i Cogeca chciałyby zwrócić uwagę na następujące aspekty głównej orientacji politycznej komisarza Hogana:

Uproszczenie

Najważniejszym priorytetem Copa i Cogeca związanym z przyszłą WPR jest uproszczenie. WPR jest polityką bardzo złożoną, szczególnie gdy chodzi o jej wdrażanie, realizację, stosowanie, kontrole i audyty. Dlatego też uproszczenie musi stać się priorytetem nadrzędnym, nie tylko w kontekście przeglądu aktualnych środków lecz również w pracy nad nowymi instrumentami. W związku z tym obawiamy się, że mimo iż główne przedstawione cele wydają nam się raczej korzystne, sposób ich osiągnięcia i realizacja nowego podejścia mogą nie doprowadzić do prawdziwego uproszczenia. To zagrożenie wydaje się całkiem realne jeśli spojrzymy na możliwe środki środowiskowe. Nowy model będzie źródłem dodatkowej presji na państwa członkowskie związanej z konceptualizacją środków polityki, ich planowaniem, realizacją i sprawozdawczością. Może to łatwo doprowadzić do wzrostu złożoności i kosztów wdrażania polityki i (potencjalnie) do dodatkowych warstw kontroli i pozłacania (zaostrzania kryteriów) przez państwa członkowskie.

Wspólnotowość polityki

Nowy model, w ramach którego państwa członkowskie przejmowałyby coraz większą odpowiedzialność, a poziom pomocniczości i odpowiedzialności państw członkowskich za osiągnięcie celów polityki by się zwiększył, nasuwa obawy związane ze spadkiem poziomu wspólnotowości WPR. Zdajemy sobie sprawę z istnienia różnych warunków rolno-klimatycznych w UE i faktu, że realizacja pewnych środków polityki musi się różnić w zależności od obszaru, jednak ryzyko zakłócenia konkurencji i wpływ na rynek wewnętrzny są naszym zdaniem poważne. Wspólne zasady i wspólne finansowanie mają więc kluczowe znaczenie dla odpowiedniego funkcjonowania jednolitego rynku i zapobiegania zakłóceniom konkurencji przy jednoczesnym uwzględnieniu zróżnicowania europejskiego rolnictwa. Przyszła WPR musi służyć wszystkim obywatelom UE, dlatego renacjonalizacja WPR jest nie do zaakceptowania.

Odporność rynków i zarządzanie ryzykiem

Płatności bezpośrednie są nadal najważniejszym narzędziem wspierającym i stabilizującym dochody gospodarstw. Należy je jednak uzupełnić o silniejsze, wydajniejsze i bardziej reakcyjne środki zarządzania rynkiem. Są one bardzo ważne, gdyż pomagają rolnikom poradzić sobie z zakłóceniami na rynku.

Nowe i poprawione środki obejmujące różne rodzaje ryzyka, na które narażeni są rolnicy, powinny uzupełniać płatności bezpośrednie i środki zarządzania rynkiem, ale w żadnym wypadku nie powinny ich zastąpić. Takie instrumenty zarządzania ryzykiem muszą być uzupełniające i dobrowolne, pozwalając rolnikom wybierać spośród szerokiego wachlarza narzędzi obejmujących różne rodzaje ryzyka. Można to lepiej osiągnąć w filarze II, gdyż w ten sposób środki te byłyby dobrowolne dla państw członkowskich i rolników.

Dostępne środki, jak interwencja i dopłaty do prywatnego przechowywania nadal odgrywają ważną rolę w ograniczeniu ryzyka występującego w sektorze rolnym w całej Unii, powinny więc zostać utrzymane.

W tym kontekście, a także by rolnicy częściej wprowadzali środki zarządzania ryzykiem, ważne jest rozwinięcie i usprawnienie doradztwa, tworzenia sieci kontaktów i szkoleń, by poprawić wiedzę rolników i ich zdolności do wykorzystania najlepszych strategii w zakresie odporności i zarządzania ryzykiem, dopasowanych do ich indywidualnych warunków.

Obowiązkowe pułapy i stopniowe zmniejszanie płatności

Mimo iż Copa i Cogeca nadal popierają dalszą harmonizację płatności bezpośrednich między państwami członkowskimi, sprzeciwiamy się obowiązkowym pułapom i stopniowemu zmniejszaniu poziomu wsparcia bezpośredniego ze względu na zmiany strukturalne i historyczne zachodzące w państwach członkowskich. Płatności bezpośrednie niepowiązane z produkcją są głównym narzędziem stabilizującym dochody rolników. W związku z tym, decyzja ta mogłaby poważnie zachwiać strukturą dochodów gospodarstw.

Rozwój zazieleniania

Mimo że krytykujemy złożoność i wydajność instrumentów zazieleniania, Copa i Cogeca popierają jego utrzymanie (w formie uproszczonej i dostosowanej do warunków rolno-klimatycznych) zwłaszcza ze względu na fakt, że nie można ocenić ani zmierzyć  poprawy statusu różnorodności biologicznej w tak krótkim czasie.

Dlatego też dla osiągnięcia korzyści środowiskowych niezmiernie ważne jest wprowadzenie środków prostszych w realizacji i egzekwowaniu. Ujednolicenie warunków obejmujących płatności bezpośrednie, kontrole i wymogi administracyjne jest ambicją, którą pochwalamy.

Copa i Cogeca niepokoją się jednak wyższym poziomem pomocniczości (mniej wspólnotowa polityka), mieszaniem środków z I oraz II filaru oraz możliwym „pozłacaniem” (zaostrzaniem wymagań) przez państwa członkowskie.

Środki oparte na wynikach

Przed rozpoczęciem prac nad nowymi środkami, naszym zdaniem należy najpierw rozważyć poprawę tych już istniejących, by uzyskać wyższe korzyści środowiskowe. Rolnicy potrzebują stabilnych systemów, które nie będą podlegać stałym zmianom, które zaburzają długoterminowe planowanie.

Copa i Cogeca chciałyby, żeby w systemie opartym na wynikach rolnicy i właściciele lasów mieli większą dowolność w wyborze narzędzi i żeby mogli dobrać je do swojego gospodarstwa tak, żeby osiągnąć poprawę w różnorodności biologicznej. Uproszczenie jest też możliwe, jeżeli monitorowane będą tylko wyniki, a nie stosowane praktyki zarządzania.

W odniesieniu do środków opartych na wynikach, wybór skutecznych, odpowiednich i wiarygodnych wskaźników mierzących i oceniających poprawę ma niesamowite znaczenie. Takie solidne wskaźniki są podstawowym elementem podejścia opartego na wynikach i wymagana jest dokładna ocena, zanim będą mogły zostać wdrożone.

By programy te były stosowane z powodzeniem rolnicy muszą zaangażować się w cały proces - od projektowania do realizacji tego typu środków. Na dodatek, kluczowe znaczenie dla przyjęcia i wydajności tego typu programów mają wzajemne powiązania z usługami doradztwa rolnego i promocją wymiany wiedzy.

Systemy muszą obejmować coroczne, przewidywalne dopłaty po to, żeby rolnicy mogli włączyć je do swoich planów finansowych. Systemy oparte na wynikach, przewidujące tylko jednorazową wypłatę na koniec okresu programowania nie mogą w związku z tym spotkać się  z naszym poparciem.

Copa i Cogeca są przekonane, że systemy oparte na wynikach obejmujące różnorodność biologiczną w II filarze WPR muszą pozostać dobrowolne, uzupełniając istniejące systemy rolno-środowiskowe, a także łatwo wpisywać się w praktyki rolne. Co więcej, w świetle uproszczenia, nadrzędnym celem każdego nowego środka musi być redukcja obciążenia administracyjnego i biurokracji nie tylko dla rolników ale też dla władz regionalnych, krajowych i unijnych.

Zapewnienie wymiany pokoleń

Copa i Cogeca są zdania, że należy opracować bardziej ukierunkowane i wydajniejsze środki, by zachęcić osoby młodsze do podejmowania działalności rolniczej, poprawić zrównoważoność społeczną i zapobiegać wyludnianiu obszarów wiejskich. Najlepiej byłoby je wprowadzić w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich i powiązać ze wsparciem inwestycyjnym na szczeblu gospodarstwa. Ze względu na różnorodność sytuacji występujących w Unii, trzeba przyznać państwom członkowskim odpowiedni poziom elastyczności, by mogły sobie poradzić z tym problemem. Środki wsparcia powinny także obejmować zagadnienia związane z równością płci i wsparciem dla kobiet podejmujących działalność rolniczą.

Odnosząc się do tej kwestii członek zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych Robert Nowak zgodził się z założeniami dokumentu przedstawionymi w projekcie Copa-Cogeca nadmieniając że jest on zbliżony do założeń deklaracji z Bratysławy podpisanej do tej pory przez 8 krajów podkreślając jednocześnie, że istotnym byłoby aby w dokumencie były również uwzględnione kwestie łańcucha dostaw żywności i poprawienia pozycji rolnika w tej strukturze.

W kwestii glifosatu i przedłużenia zezwolenia jego stosowania na pięć kolejnych lat Sekretariat poinformował zebranych, że decyzja ta nie jest zadawalająca ze względu na fakt, że zgodnie z badaniami dokonanymi przez oficjalne instytuty badawcze ta substancja aktywna jest bezpieczna.

Sekretarz generalny przedstawił informacje na temat Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu COP23, która odbyła się w Bonn

W ostatniej części posiedzenia Prezydium przedstawiono kolejno informacje na temat negocjacji trójstronnych w sprawie ESR i LULUCF, dokumentu roboczego Komisji w sprawie przeglądu strategii na rzecz biogospodarki  oraz  projekt dokumentu analitycznego Copa-Cogeca na temat systemu opartego na wynikach obejmującego różnorodność biologiczną.

Małgorzata Verset - Biuro KRIR w Brukseli