W odpowiedzi na pismo KRIR z dnia 22 grudnia 2020 r., w sprawie wniosku Podlaskiej Izby Rolniczej o przyznanie dopłat dla rolników stosujących w żywieniu zwierząt pasze bez udziału GMO, MRiRW w pismie z dnia 22 stycznia 2021 r. informuje, że propozycje wsparcia dochodów związanych z produkcją rolniczą są notyfikowane przez odpowiednie służby Komisji Europejskiej. W katalogu dopłat nie przewiduje się formy pomocy w postaci systemów wsparcia bezpośredniego, czyli płatności dla rolników skarmiających zwierzęta paszami niemodyfikowanymi genetycznie. Niemniej jednak, istnieje szereg mechanizmów wsparcia istotnych w kontekście produkcji pasz i żywienia zwierząt gospodarskich paszami bez udziału GMO.
Rolnicy uprawiający bobik, groch siewny (w tym peluszkę, z wyłączeniem grochu siewnego cukrowego i grochu siewnego łuskowego), łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty lub soję zwyczajną – również w przypadku upraw tych roślin w formie mieszanek – mogą ubiegać się o płatność do roślin strączkowych na ziarno. Uprawy objęte płatnością mają istotne znaczenie jako komponent do produkcji pasz treściwych (śruty). Płatność ma charakter degresywny – wyższa stawka stosowana jest do pierwszych 75 ha upraw w gospodarstwie, niższa do powierzchni powyżej 75 ha. W kampanii roku 2020 stawka płatności do pierwszych 75 ha wyniosła 724,38 zł/ha, natomiast stawka płatności do powierzchni ponad 75 ha wyniosła 362,19 zł/ha. Ze skutkiem od roku 2021 planowane jest zniesienie degresywności, co może korzystnie wpłynąć na zwiększenie upraw tych roślin.
Natomiast rolnicy uprawiający esparcetę siewną, koniczynę czerwoną, koniczynę białą, koniczynę białoróżową, koniczynę perską, koniczynę krwistoczerwoną, komonicę zwyczajną, lędźwian, lucernę siewną, lucernę mieszańcową, lucernę chmielową, nostrzyk biały, seradelę uprawną, wykę kosmatą lub wykę siewną również w przypadku upraw tych roślin w formie mieszanek oraz w przypadku upraw tych roślin w formie mieszanek z ww. roślinami strączkowymi – mogą ubiegać się o płatność do roślin pastewnych. Płatnością może być objęte nie więcej niż 75 ha upraw w gospodarstwie. W kampanii roku 2020 stawka płatności wyniosła 468,05 zł/ha.
Obie płatności ukierunkowane są na dostarczanie surowca do produkcji pasz poprzez warunek zbioru ziarna (w podsektorze roślin strączkowych) oraz wyłączenie ze wsparcia upraw przeznaczonych na zielony nawóz (w podsektorze roślin pastewnych). Wsparcie jest przyznawane niezależnie od kierunku przeznaczenia plonu (wykorzystanie na potrzeby własne gospodarstwa czy sprzedaż).
Oprócz tych płatności rolnicy mogą korzystać również z innych instrumentów wsparcia (płatności do powierzchni i do zwierząt, w ramach systemu wsparcia bezpośredniego i w ramach PROW).
Takie wsparcie będzie kontynuowane również w kolejnych latach, możliwe są natomiast zmiany w zasadach przyznawania poszczególnych płatności, w szczególności w związku z trwającymi pracami nad Planem Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (projekt dokumentu dostępny jest na stronie: https://www.gov.pl/web/wprpo2020/konsultacje-spoleczne-planustrategicznego-dla-wpr). Jednocześnie, na podstawie art. 29-31 projektu rozporządzenia o Planach strategicznych WPR, przedstawiono propozycje wsparcia dochodów rolników poprzez wdrażanie poniższych instrumentów:
1. „Wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji do paszowych roślin wysokobiałkowych”;
2. „Wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji do roślin wysokobiałkowych na nasiona”;
3. „Wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji do krów”;
4. „Wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji do młodego bydła”.
Ponadto, na podstawie art. 68 projektu rozporządzenia o Planach strategicznych WPR, przedstawiono propozycję interwencji polegającej na „Inwestycjach przyczyniających się do ochrony środowiska i klimatu”, w ramach której przewiduje się inwestycje w zakup maszyn i urządzeń służących do stosowania nowych technologii uprawy roślin m.in. do niskoemisyjnej aplikacji nawozów, precyzyjnego stosowania środków ochrony roślin, uprawy bezorkowej, uprawy, pielęgnacji i zbioru z trwałych użytków zielonych (np. siewniki do podsiewu łąk, agregaty do renowacji łąk, wały, włóki łątkowe), maszyny/urządzenia do mechanicznego niszczenia chwastów, szkodników.
W projektowanych instrumentach Planu Strategicznego WPR zakłada się wsparcie rozwoju produkcji krajowych roślin wysokobiałkowych oraz wsparcie produkcji żywności wysokiej jakości. W Polsce istnieją zarejestrowane krajowe systemy jakości żywności, w tym produkcji żywca i mięsa wołowego gwarantowanej wysokiej jakości. Jednym z wymagań jest żywienie bydła paszami wolnymi od GMO. Osiągane ceny za bydło z certyfikatem jakości są wyższe ceny niż za tusze tej samej klasy bez certyfikatu.
Inną możliwość stanowi unijny system jakości żywności „Produkcja ekologiczna”. Ten system produkcji także wyklucza stosowanie GMO i produktów wytworzonych z GMO lub przy ich użyciu. Oba ww. systemy umożliwiają uzyskiwanie wyższych cen za produkty wysokiej jakości.
Również ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów (Dz.U. z 2019 r. poz.1401), umożliwia producentom dobrowolne znakowanie produktów, które nie będą zawierać GMO lub w procesie ich wytwarzania nie były wykorzystywane GMO. W przypadku produkcji roślinnej, z której będą pochodziły komponenty do pasz dla zwierząt przeznaczonych do produkcji wolnej od GMO, gwarantem braku obecności GMO jest zakładanie upraw z kwalifikowanego materiału siewnego. Zgodnie z ustawą, dla plonów pochodzących z upraw zakładanych z kwalifikowanego materiału siewnego nie ma obowiązku wykonywania badań laboratoryjnych na obecność GMO, co również obniża koszty produkcji.
Istnieją również mechanizmy wsparcia w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, mające wpływ na obniżenie ceny pasz, w ramach poddziałania 4.2 „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój” - wsparcie dla przedsiębiorstw wytwarzających pasze bez-GMO.
Pomoc jest udzielana w formie refundacji części (maksymalnie 50%) poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Koszty kwalifikowalne dotyczą szerokiego zakresu wydatków niezbędnych do rozpoczęcia i rozwoju działalności przetwórczej – począwszy od kosztów inwestycji budowlanych, wyposażenia pomieszczeń, po zakup maszyn i urządzeń do prowadzenia wydajnej i zgodnej ze standardami działalności.
W naborze wniosków premiowane są m.in. operacje dotyczące inwestycji związanych z produkcją:
- gotowych pasz dla zwierząt gospodarskich, oznakowanych „Bez GMO” tj. (pasze zawierające kukurydzę, rzepak lub soję rodzimej produkcji) lub,
- pasz zawierających wyłącznie składniki, dla których nie istnieją odpowiedniki genetycznie zmodyfikowane (np. rośliny strączkowe tj. groch, bobik i łubin).
Wsparcie przedsiębiorstw w zakresie wytwarzania pasz bazujących na surowcach niemodyfikowanych genetycznie, a wśród tych surowców również znajdują się rodzime rośliny strączkowe, niewątpliwie może się przyczynić do rozwoju i stabilizacji krajowego rynku roślin białkowych. Rozwój segmentu produkcji pasz bazujących na krajowych surowcach non-GMO w ocenie Ministerstwa przyczyni się z kolei do stabilizacji rynku i cen, m.in. poprzez obowiązek podpisywania z rolnikami długookresowych (co najmniej jednorocznych) umów na dostawy surowców.
Ostatni nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach poddziałania 4.2 - i jednocześnie pierwszy uwzględniający preferencję dla producentów pasz bez-GMO, został przeprowadzony w terminie od 27 lutego do 27 marca 2020 r. W naborze tym zostało złożonych łącznie 512 wniosków na kwotę ponad 2,5 mld zł, z czego 95 wniosków (18,5 %) złożyły podmioty z sektora pasz bez-GMO. Na obecnym etapie prac dostosowawczych nad kształtem PROW w okresie przejściowym tj. w latach 2021-2022, w ramach preferencji dla producentów pasz bez-GMO planowane jest dopuszczenie do wsparcia oprócz firm mikro, małych i średnich, również dużych firm (zatrudniających 250 osób i więcej), ze względu na to, że ich produkcja stanowi ponad 50% krajowego rynku pasz. Zmianę w powyższym zakresie przekazano pod obrady Komitetu Monitorującego PROW 2014-2020.
