W odpowiedzi na pismo Zarządu KRIR, przy którym przesłano propozycje procedur w zakresie uboju bydła z konieczności zgłoszone przez Warmińsko-Mazurską Izbę Rolniczą, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przekazało poniższe informacje.
W odniesieniu do poruszonej przez Warmińsko-Mazurską Izbę Rolniczą sprawy nielegalnego uboju bydła, którego dokonano w jednej z rzeźni w powiecie Ostrów Mazowiecka, podkreślono, że odpowiednie służby państwa, w tym Inspekcja Weterynaryjna, Policja i Prokuratura, podjęły zgodne z przepisami i procedurami działania. Natomiast w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi wszczęto dyskusję nad wzmocnieniem procedur zapobiegania podobnym przypadkom nielegalnego uboju zwierząt w przyszłości.
Zdecydowano o wszczęciu prac legislacyjnych nad zmianą obowiązujących przepisów z zakresu m.in. nadzoru organów Inspekcji Weterynaryjnej nad rzeźniami. Celem tych prac jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia w przyszłości zdarzeń podobnych do tych stwierdzonych w ww. rzeźni. Prace te mają na celu wzmocnienie nadzoru sprawowanego przez lnspekcję Weterynaryjną nad przestrzeganiem wymagań dotyczących utrzymywania i uboju zwierząt gospodarskich. Obejmują również wypracowanie propozycji o charakterze horyzontalnym, odnoszących się do organizacji i funkcjonowania Inspekcji Weterynaryjnej jako całości.
Podkreślono, że w ww. pracach nie planuje się przyjęcia rozwiązania, zaproponowanego przez Warmińsko-Mazurską Izbę Rolniczą, polegającego na umożliwieniu przewożenia do rzeźni specjalistycznym środkiem transportu zwierząt „pourazowych”, które uległy wypadkowi i nie są w stanie samodzielnie się poruszać. Takie rozwiązanie byłoby sprzeczne z obowiązującymi przepisami z zakresu dobrostanu zwierząt oraz bezpieczeństwa żywności. Poniżej przedstawiam informacje na temat obowiązujących przepisów w tym zakresie.
Przekazano, że kwestie związane z transportem oraz ubojem zwierząt gospodarskich, w tym bydła, zostały określone m.in. w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2019 r. poz.122), rozporządzeniu Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającego dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 (Dz. Urz. UE L 3, z 05.01.2005, str. 1) oraz rozporządzeniu Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania (Dz. Urz. UE L 303 z 18.11.2009, str. I, z późn. zm.).
Nadzór nad przestrzeganiem wymagań określonych w tych przepisach sprawuje Inspekcja Weterynaryjna. Zgodnie z art. 24a ustawy o ochronie zwierząt powiatowy lekarz weterynarii wykonuje zadania i uprawnienia właściwej władzy określone w rozporządzeniu 1/2005, w tym przeprowadza kontrole, wydaje podmiotom zezwolenia na transport zwierząt, licencje dla kierowców i osób opiekujących się zwierzętami podczas transportu oraz wystawia świadectwa zatwierdzenia dla środków transportu drogowego. Kontrola warunków transportu zwierząt pod wglądem ich zgodności z przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 przeprowadzana jest przez właściwe władze w miejscu wyjazdu, w punktach kontroli (miejscach wyładunku i odpoczynku) oraz w miejscu przeznaczenia (rzeźnia). Należy zaznaczyć, że zgodnie z rozdziałem i załącznika I do rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 zwierzęta mogą być przewożone jedynie, jeżeli są zdolne do transportu oraz, że muszą być transportowane w warunkach gwarantujących im brak zranień lub niepotrzebnego cierpienia. Zwierzęta zranione lub wykazujące słabość fizjologiczną lub patologię, nie mogą być uważane za zdolne do transportu, w szczególności, jeśli nie są zdolne do samodzielnego poruszania się bez bólu lub poruszania się bez pomocy.
Ponadto zgodnie definicją określoną w art. 2 lit d rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 „uśmiercanie z konieczności” oznacza uśmiercanie zwierząt rannych lub chorych, jeżeli choroba lub zranienie wiążą się z silnym bólem lub cierpieniem, które są niemożliwe do złagodzenia w żaden inny sposób. Rozstrzygnięcia dotyczące możliwości dokonania uboju takich zwierząt w celu pozyskania mięsa i innych produktów oraz przydatności tak uzyskanych produktów do spożycia przez ludzi lub ich przetworzenia należą do urzędowego lekarza weterynarii. Natomiast w pkt 1.I1 załącznika III do rozporządzenia Rady (WE) 1099/2009 wskazano, że zwierzęta, które nie są w stanie chodzić, nie mogą być przemieszczane do miejsca uboju — powinny być uśmiercone w miejscu, w którym leżą (w gospodarstwie, w którym są utrzymywane).
Dodatkowo, należy mieć na uwadze, że przepisy prawa żywnościowego również regulują wymagania weterynaryjne jakie powinny być spełnione przy dokonywaniu uboju z konieczności zwierząt gospodarskich kopytnych poza rzeźnią, z których mięso ma być wprowadzone na rynek.
Przeprowadzenie takiego uboju powinno odbywać się na zasadach i po spełnieniu warunków określonych w rozdziale VI sekcji I załącznika III do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 55, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 14). W przepisach tych przewidziano, że ubój z konieczności zwierząt gospodarskich kopytnych, w przypadku, gdy zwierzęta te są zdrowe, ale uległy wypadkowi (np. złamały nogę, uszkodziły kręgosłup), który uniemożliwił ich transport do rzeźni, z przyczyn podyktowanych ich dobrostanem, może odbyć się, pod pewnymi warunkami, poza rzeźnią, np. w miejscu utrzymywania zwierząt. Po dokonaniu uboju z konieczności, tusza zwierzęcia wraz z narządami wewnętrznymi oraz oświadczeniami lekarza weterynarii 1 podmiotu, który utrzymywał zwierzę powinna być przewieziona do rzeźni, gdzie zostaje poddana badaniu poubojowemu przez urzędowego lekarza weterynarii zanim zostanie wprowadzona na rynek.
Na stronach internetowych organów Inspekcji Weterynaryjnej zostały zamieszczone zaktualizowane wykazy zatwierdzonych rzeźni przyjmujących tusze i narządy wewnętrzne zwierząt poddanych ubojowi z konieczności poza rzeźnią.
