W odpowiedzi na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 22 czerwca 2023 r. w sprawie propozycji zmiany przepisów rozporządzenia rolno-środowiskowo-klimatycznego, dotyczących zwiększenia zakresu wdrażania interwencji rolnośrodowiskowo-klimatycznych realizowanych na obszarach Natura 2000 na przykładzie województwa warmińsko-mazurskiego, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował, co następuje.

Zgodnie z zapisami Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027), dokumentacji przyrodniczej, na podstawie której ekspert przyrodniczy stwierdza występowanie danego siedliska przyrodniczego lub gatunku ptaka, nie sporządza się w sytuacji, jeśli:

1) zapisy planów zadań ochronnych (PZO) lub planów ochrony (PO) wskazują na danym obszarze (powierzchni/działce) działania ochronne dla siedliska przyrodniczego lub gatunku ptaka objętego wsparciem w ramach wariantów dedykowanych określonym siedliskom lub gatunkom,

2) informacje o zasięgu występowania wodniczki i dubelta wynikają z warstw cyfrowych (map) opracowanych w ramach monitoringu prowadzonego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ), udostępnionych w e-wniosku.

Należy podkreślić, że zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody¹, PZO są aktami prawa miejscowego dla obszarów Natura 2000 i ustanawiane na okres 10 lat w formie zarządzeń regionalnych dyrektorów ochrony środowiska (art. 28 ust. 5), zaś PO są aktami prawa powszechnie obowiązującego dla obszarów Natura 2000 i ustanawiane na okres 20 lat w formie rozporządzeń ministra właściwego do spraw środowiska (art. 29 ust. 3). Obydwa dokumenty planistyczne określają przedmioty ochrony oraz zakres działań ochronnych i ich lokalizację, które powinny być stosowane na danym obszarze, biorąc pod uwagę potrzebę ochrony określonych siedlisk lub gatunków. Realizacja wieloletnich zobowiązań rolno-środowiskowoklimatycznych nie może być w sprzeczności z tymi działaniami ochronnymi, zaś realizacja praktyk rolno-środowiskowo-klimatycznych powinna być całkowicie spójna i zgodna z działaniami ochronnymi ustanowionymi w PZO lub PO.

Biorąc pod uwagę powyższe oraz mając na uwadze:

1) liczbę ustanowionych PZO i PO oraz intensywny proces ich aktualizacji w momencie sporządzania założeń do PS WPR 2023-2027² oraz

2) prognozy z przyjętego przez Komisję Europejską dokumentu „Priorytetowe Ramy Działań dla sieci Natura 2000 w Polsce dla Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027” (PAF)³,

na poziomie PS WPR 2023-2027 podjęto decyzję o odstąpieniu od wymogu sporządzania dokumentacji przyrodniczych dla obszarów Natura 2000, na których zapisy w PZO lub PO wskazują działania ochronne dla określonych siedlisk przyrodniczych lub gatunków ptaków objętych wsparciem w ramach wariantów dedykowanych tym siedliskom lub gatunkom.

W kontekście powyższego, MRiRW oparło się przede wszystkim na ustanowionych PZO lub PO oraz warstwach cyfrowych GIOŚ, odchodząc tym samym od wymogu sporządzania, w każdej sytuacji, dokumentacji przyrodniczych, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w przepisie § 12 ust. 2 i 3 rozporządzenia rolnośrodowiskowo-klimatycznego⁴.

Jednocześnie należy nadmienić, że do MRiRW wpływają liczne zapytania od ekspertów przyrodniczych i doradców rolnośrodowiskowych, którzy wskazują, że PZO lub PO są nieprecyzyjne, np. nie wskazują jednoznacznie lokalizacji obszarów (powierzchni/działek), na których mają być realizowane działania ochronne dla przedmiotów ochrony (siedlisk lub gatunków ptaków) objętych wsparciem w ramach Interwencji 1 albo nie zawierają działań ochronnych, albo podziału działań ochronnych na obligatoryjne lub fakultatywne.

W związku z tym MRiRW podjęło następujące kroki:

1) zamieściło na swojej stronie internetowej pod linkiem:

https://www.gov.pl/web/rolnictwo/interwencje-rolno-srodowiskowo-klimatyczne w zakładce „NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA w zakresie przyrodniczych interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych”, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące zasad wdrażania tych interwencji, w tym interpretacji przepisów rozporządzenia rolno-środowiskowo-klimatycznego,

2) poinformowało Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska o zaistniałej sytuacji i skierowało prośbę, aby regionalne dyrekcje ochrony środowiska (RDOŚ) udzielały precyzyjnych odpowiedzi na ewentualne pytania ekspertów przyrodniczych lub doradców rolnośrodowiskowych.

Odnosząc się do zapisów przytoczonych w piśmie konkretnych przykładów PZO, ustanowionych w województwie warmińsko-mazurskim, tj. Puszcza Napiwodzko-Ramucka PLB280007 oraz Ostoja Warmińska PLB280015 należy zwrócić uwagę, że:

1) w ustanowionym dla obszaru Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka PLB280007, z uwagi na to, że zapisy tego PZO są nieprecyzyjne (tj. jako obszar wdrażania działań ochronnych dla derkacza wpisano informację „Cały obszar Natura 2000 -w miejscach występowania derkacza)”, ekspert przyrodniczy, może:

a) sporządzić dokumentację przyrodniczą (zgodnie z odpowiedzią zamieszczoną w pkt 22 na stronie MRiRW). Jeżeli w wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji terenowej na potrzeby sporządzenia dokumentacji przyrodniczej, ekspert stwierdzi inny przedmiot ochrony niż ten ustanowiony w PZO lub PO, to wybór odpowiedniego wariantu powinien być zgodny z siedliskiem lub gatunkiem stwierdzonym w ramach tej inwentaryzacji terenowej

albo

b) nie sporządzać dokumentacji przyrodniczej (z uwagi np. na pozyskanie informacji na temat występowania danego siedliska lub gatunku ptaka z RDOŚ),

2) w ustanowionym dla obszaru Natura 2000 Ostoja Warmińska PLB280015 jako obszar wdrażania działań ochronnych dla przedmiotu ochrony (derkacza) kwalifikującego się do wsparcia w ramach Interwencji 1 wpisano informację „Cały Obszar Natura 2000”, co oznacza, że wszystkie trwałe użytki zielone (TUZ) są objęte tego typu działaniami ochronnymi, czyli w domyśle również powierzchnia (działka) rolnika. W takim przypadku, zgodnie z § 12 ust. 2 rozporządzenia rolnośrodowiskowo-klimatycznego, jedynym wariantem, jaki może być realizowany jest wariant 1.10 dotyczący derkacza.

Biorąc pod uwagę wnioski, pisma rolników oraz liczne zapytania ekspertów i doradców, jak również argumentację Krajowej Rady Izb Rolniczych – MRiRW rozważy zmianę podejścia od kampanii naboru wniosków 2024, w tym proponowane przez KRIR rozwiązanie (tj. dopuszczenie realizacji innych wariantów w ramach Interwencji 1, po uzyskaniu zgody RDOŚ).

Odnośniki:

1 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 916, z późn. zm.)

2 Dane z dokumentu PAF:

- stan ustanowionych PZO i PO – dla 597 obszarów Natura 2000 w Polsce, co stanowi 60,48% wszystkich obszarów Natura 2000,

- liczba aktualizowanych PZO i PO – dla 547 ustanowionych PZO lub PO, które ekspirują w latach 2020-2027 w celu ich dostosowania do potrzeb ochrony przyrody

3 Dane z dokumentu PAF (str. 40, E.1.2. Zarządzanie obszarami i komunikacja z interesariuszami)

- planuje się, że proces ustanawiania dokumentów planistycznych dla wszystkich obszarów Natura 2000 w Polsce zostanie zakończony do 2022 roku

4 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności rolno-środowiskowo klimatycznych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (Dz. U. poz. 734)

Pismo do pobrania>>>