Odpowiadając na wniosek z IV Posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych w dniu 30.06.2020 r. przekazany pismem z dnia 27 lipca br. do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dotyczący zaliczenia roślin miododajnych uprawianych w plonie głównym jako obszar kwalifikowany do zazielenienia, resort rolnictwa wyjaśnia co następuje.
Płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, czyli zazielenienie zostało wprowadzone w 2015 r. jako komponent płatności bezpośrednich na mocy przepisów unijnych (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 608, z późn. zm.)). Zazielenienie jest realizowane przez rolników poprzez trzy praktyki:
1) dywersyfikację upraw. Praktyka dotyczy gospodarstw powyżej 10 ha gruntów ornych. W przypadku posiadania:
- a) od 10 do 30 ha gruntów ornych – zobowiązanie dotyczy prowadzenia co najmniej 2 różnych upraw na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75% gruntów ornych;
- b) powyżej 30 ha gruntów ornych – zobowiązanie dotyczy prowadzenia co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 95% gruntów ornych;
2) utrzymanie trwałych użytków zielonych. Praktyka dotyczy zakazu przekształcania lub zaorywania wyznaczonych cennych przyrodniczo trwałych użytków zielonych na obszarach Natura 2000 oraz utrzymania udziału TUZ w powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju, który nie może się zmniejszyć o więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego z 2015 r.;
3) utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA2). Praktyka dotyczy gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha gruntów ornych. Co do zasady w ramach tej praktyki, wymóg zobowiązuje rolnika do przeznaczenia powierzchni odpowiadającej 5% powierzchni gruntów ornych na obszary EFA.
Odnosząc się do wniosku o zaliczenie roślin miododajnych uprawianych w plonie głównym jako obszar kwalifikowany do zazielenienia, uprzejmie informuję co następuje.
1) w przypadku dywersyfikacji, w ramach której, zgodnie z informacjami powyżej, jest obowiązek prowadzenia określonej liczby upraw, za odrębną uprawę uznaje się m.in. rodzaj w klasyfikacji botanicznej upraw. Wśród szeregu upraw w plonie głównym, uznawanych za uprawy w ramach dywersyfikacji, należy wymienić także wiele gatunków roślin miododajnych, np. nostrzyk biały, facelia, czy gryka;
2) w przypadku EFA, zasady realizacji utrzymania obszarów proekologicznych są ustanowione bezpośrednio w prawodawstwie unijnym. Wśród szerokiego katalogu możliwości realizacji EFA, uprawy miododajne mogą być deklarowane w formie międzyplonów lub pokrywy zielonej lub, począwszy od 2019 r., w formie gruntów ugorowanych z roślinami miododajnymi (bogatymi w pyłek i nektar). Na tych gruntach w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 30 września danego roku nie jest prowadzona produkcja rolna (Nieprowadzenie produkcji rolnej oznacza brak działalności rolniczej w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. c) ppkt (i) rozp. (UE) nr 1307;2013 (tj.: brak produkcji, hodowli lub uprawy produktów rolnych, w tym zbiorów, dojenia, hodowli zwierząt oraz utrzymywania zwierząt do celów gospodarskich), bez uszczerbku dla wymogów określonych w ramach normy dobrej kultury rolnej dotyczącej obowiązku ustanowienia okrywy glebowej na obszarach erozyjnych. Dozwolone są działania zmierzające do stworzenia zielonej pokrywy glebowej do celów różnorodności biologicznej, w tym siew mieszanki nasion dzikich kwiatów).
Takie grunty ugorowane mogą być utworzone przez wysianie mieszanki składającej się z co najmniej dwóch określonych gatunków roślin miododajnych, przy czym gatunki typowo uprawne mogą być wysiewane wyłącznie w mieszance z pozostałymi (nieuprawnymi) gatunkami roślin i nie mogą dominować w mieszance. Lista gatunków roślin miododajnych (bogatych w pyłek i nektar) dopuszczonych do stosowania w ramach EFA została określona w rozporządzeniu w sprawie EFA. Zgodnie z ww. przepisami, dopuszcza się udział traw lub innych zielnych roślin pastewnych w przedmiotowej mieszance, pod warunkiem, że nie są one dominujące w tej mieszance. Dodatkowo, należy zauważyć, że w przypadku tego elementu, ze względu na korzyści środowiskowe, w szczególności zapewnienie pożytku dla pszczół i innych owadów zapylających, stosowany jest współczynnik ważenia 1,5, co oznacza, że powierzchnia zaliczana do obszaru EFA w ramach tego elementu stanowi 150% powierzchni rzeczywistej. W kontekście zapewnienia pożytku dla zapylaczy, za istotne należy uznać, że na tym obszarze EFA można stawiać ule.
Jednocześnie, na wszystkich ugorach deklarowanych jako EFA obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin, zakaz wysiewu i uprawy roślin na cele produkcyjne, w tym zakaz wypasu i koszenia. Na gruntach tych nie prowadzi się produkcji rolnej. Po okresie ugorowania można przywrócić grunty do produkcji.
