27 października br. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło swoją odpowiedź na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z dnia 21 września br. w sprawie sposobu naliczania przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa płatności do gruntów rolnych na podstawie pomiaru powierzchni użytkowanej rolniczo na obrazie ortofotomapy w granicach działki ewidencyjnej (PEG). Do korespondencji resortu rolnictwa załaczono szczegółową informację na temat postępowania Agencji w tym zakresie sporządzoną przez Departament Płatności Bezpośrednich ARiMR. Poniżej przedstawiamy jej treść.

W roku 2009 kontrola administracyjna przeprowadzana będzie wyłącznie w oparciu o powierzchnię kwalifikowaną wyznaczoną na podstawie ortofotomapy tzw. PEG. Biorąc zatem pod uwagę zasady przeprowadzania kontroli administracyjnej wniosków, wskazać należy, iż zarzut stawiany w piśmie Krajowej Rady Izb Rolniczych tj. cyt.: „jestem przekonany, że ARiMR kreśląc powierzchnię działki rolnej podanej we wniosku przez rolnika i wpisując tą z JPO PEG bez uprzedniego wyjaśnienia tej kwestii z rolnikiem i bez kontroli na miejscu postępuje niezgodnie z przepisami prawnymi" nie znajduje odzwierciedlenia we wskazanych zasadach przeprowadzenia kontroli administracyjnej wniosków na rok 2009. Jak wykazano w zasadach przeprowadzania kontroli administracyjnej, w każdym przypadku pojawienia się, w trakcie kontroli powierzchni, jakichkolwiek wątpliwości, każdorazowo przeprowadzana jest wizualizacja działek i dokonuje się pomiarów powierzchni. Ponadto, w przypadku gdy granica odniesienia lub pole zagospodarowania na danej działce ewidencyjnej nie są poprawnie naniesione na obraz ortofotomapy, natomiast deklaracja rolnika jest większa od powierzchni wyznaczanej przez pracownika Biura Powiatowego ARiMR na podstawie ortofotomapy, rolnik wyzwany jest do złożenia wyjaśnień, w odpowiedzi na które powinien dostarczyć dokumenty (kopie mapy ewidencyjnej, wyrys, itp.) potwierdzające inny przebieg granicy ewidencyjnej niż widniejąca w systemie LPIS. W takim przypadku pracownik biura powiatowego wykonuje pomiar w obecności rolnika i płatność jest przyznawana do powierzchni ustalonej w trakcie pomiaru.

W 2009 r. rolnicy otrzymując wnioski spersonalizowane na rok 2009 otrzymali wraz z wnioskiem Kartą informacyjną, w której wskazane zostały im powierzchnie PEG na danej działce ewidencyjnej. Dodatkowo, w przypadku, gdy dane przekazane w Kracie informacyjnej uległy modyfikacji, a rolnik zadeklarował do płatności powierzchnię większą aniżeli zdefiniowany PEG, była do niego wysyłana informacja o maksymalnej powierzchni referencyjnej (PEG) na deklarowanych do płatności działkach ewidencyjnych. Niezależnie od powyższego, wskazać należy, iż stosownie do przepisu art. 3 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 2008 r. Nr 170, poz. 1051 ze zm.) w postępowaniach dotyczących płatności bezpośrednich organy zapewniają stronom, na ich żądanie, czynny udział w każdym stadium postępowania i na ich żądanie przed wydaniem decyzji, umożliwia im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Stosowane obecnie zasady weryfikacji powierzchni zgodne są z obowiązującym prawem wspólnotowym, co jednocześnie zostało potwierdzone pozytywnym wynikiem przeprowadzonego w dniach 27-31 lipca 2009 r. audytu Komisji Europejskiej, którego celem było sprawdzenie czy zarządzanie programami pomocy obszarowej i ich kontrola są prowadzone zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym w odniesieniu dla lat 2008-2009. Podkreślić w tym miejscu również należy, że Komisja Europejska pod rygorem wstrzymania refundacji płatności finansowanych z budżetu UE, może nakazać odzyskanie od rolników płatności przyznanych ponad powierzchnię referencyjną PEG.

Odnosząc się do kolejnej kwestii podniesionej przez KRIR tj. cyt.: „(...) czy rolnicy będą ponosili konsekwencje finansowe" wskazać w tym miejscu należy, iż obowiązujące przepisy wspólnotowe nie w każdym przypadku przedeklarowania powierzchni przewidują stosowanie sankcji finansowych. Wskazać w tym miejscu należy, iż:

Wstępna analiza tegorocznych deklaracji pozwala na stwierdzenie, iż w dla połowy gospodarstw przedeklarowanie powierzchni ze względu na wyznaczenie powierzchni kwalifikowanej wyznaczonej na podstawie ortofotomapy nie przekroczy w skali całego gospodarstwa 0,1 ha (wówczas płatność przyznana zostanie do powierzchni deklarowanej przez rolnika), natomiast ponad w ok. 10 % gospodarstw zmieści się w przedziale do 3% lub 2 ha (w takim przypadku płatność zostanie przyznana do powierzchni stwierdzonej, bez stosowania zmniejszeń płatności). Natomiast w przypadku przedeklarowania powierzchni skutkującego odmową przyznania płatności lub nałożeniem sankcji, ich liczba nie odbiega od lat ubiegłych, kiedy kontrola administracyjna prowadzona była w oparciu o ewidencję gruntów i budynków oraz bazę LPIS/GIS.

Należy ponadto wskazać, iż stosownie do art. 68 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) Nr 796/2004 obniżki i wyłączenia (...) nie mają zastosowania w przypadku, gdy rolnik złożył wniosek poprawny pod wzglądem faktycznym lub gdy może wykazać, że nie jest winny nieprawidłowości. Biorąc pod uwagę powyższe, wskazać należy, iż jeżeli w trakcie postępowania administracyjnego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazywać będzie jednoznacznie, że rolnik nie jest winien popełnionych nieprawidłowości, wobec rolnika nie będą stosowane przewidziane prawem obniżki płatności. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku, gdy wartość PEG wskazana rolnikowi w Karcie informacyjnej, przekazywanej na podstawie art. 12 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) Nr 796/2004 wraz z wnioskiem spersonalizowanym została zmieniona (a rolnik wypełniając wniosek zastosował się do wskazanych w Karcie informacyjnej wartości).

Jak w każdym postępowaniu, w którym obowiązuje administracyjny tryb załatwiania spraw, każdemu rolnikowi, który nie będzie zadowolony z decyzji wydanej przez organ I instancji przysługiwać będzie odwołanie do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał decyzję, a także skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Odwołanie - zgodnie z zasadami przewidzianymi w Kodeksie postępowania administracyjnego -wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Należy zauważyć, że każda decyzja Kierownika Biura Powiatowego ARiMR zawiera w tym zakresie stosowne pouczenie (wskazujące zarówno na termin jak i tryb wnoszenia odwołania). Istotnym pozostaje również, że odwołanie nie wymaga żadnego szczególnego uzasadnienia, wystarczy jeżeli wynika z niego, że strona jest niezadowolona z wydanej decyzji.

Odnosząc się do kwestii dotyczącej cyt.: „należy zaznaczyć, że rolnik nie zmniejszył powierzchni użytkowanej rolniczo tylko pracownicy Biur Powiatowych ARiMR rzeczywistą powierzchnią użytkowaną rolniczo zastąpili powierzchnią orientacyjną wyznaczoną na obrazie ortofotomapy - bez kontroli na miejscu oraz stosownych wyjaśnień rolnika" wskazać należy, przede wszystkim na fakt, iż wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do ustanowienia zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli w tym do prowadzenia systemu identyfikacji działek rolnych, ustanowionego na podstawie map lub dokumentów, przy czym korzysta się z technik skomputeryzowanego systemu informacji geograficznych, najlepiej obrazów lotniczych lub satelitarnych (art. 17 rozporządzenia Rady (WE) Nr 73/2009). Biorąc pod uwagę powyższe, podkreślić należy, iż rolnicy we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej podlegają takim samym zasadom weryfikacji powierzchni, a żadna dowolność państw członkowskich w tym zakresie nie może być stosowana.

Dostępna w systemie ZSZiK ortofotomapa jest najlepszym ogólnie dostępnym źródłem dokonywania pomiarów powierzchni. Pomiary wykonywane na ortofotomapie pozwalają na kompleksową ocenę powierzchni kwalifikowanej w ramach działki referencyjnej oraz dokonanie na jej podstawie pomiarów z dokładnością 0.25 m lub 0.50m (dokładność ortofotomapy uzależniona od wielkości piksela). Ta dokładność pomiaru powierzchni jest od 2 - 4 razy wyższa niż dokładność pomiaru realizowana w toku kontroli na miejscu przy wykorzystaniu urządzeń GPS, których dokładność pomiaru punktu oscyluje w zakresie od 0.75 m do 1.5m. Zatem użyte w piśmie stwierdzenie że pracownicy Biur Powiatowych ARiMR zastępują rzeczywistą powierzchnię użytkowaną rolniczo podaną we wniosku przez rolnika powierzchnią orientacyjną jest w świetle przytoczonych argumentów informacją nieprawdziwą. Bardzo duża liczba rolników opiera swą deklarację na podstawie danych zawartych w urzędowym rejestrze ewidencji gruntów i budynków, który zawiera dane nieaktualne w stosunku do stanu faktycznego - co często jest powodem nałożenia sankcji powierzchniowych po kontroli na miejscu realizowanych metodą inspekcji terenowej lub metodą FOTO. Działania Agencji polegające na wyznaczeniu powierzchni kwalifikowanej na podstawie ortofotomapy idą w kierunku wyeliminowania zarówno nieprawidłowości w deklaracjach rolników oraz w kierunku zabezpieczenia Polski przed kolejnymi sankcjami finansowymi, które to zostały nałożone na Polskę za lata 2005 - 2006 w wysokości około 400 min PLN.

Ustalenie powierzchni kwalifikowanej

Ustalenie maksymalnej powierzchni kwalifikowanej w ramach działki referencyjnej (PEG) następuje w trakcie prowadzonej kontroli administracyjnej na podstawie bezpośredniego pomiaru wykonanego przez pracownika biura powiatowego na aktualnym obrazie ortofotomapy. W systemie informatycznym ARiMR zaimplementowane są wcześniej wyznaczone powierzchnie PEG. Powierzchnie PEG stanowią różnicę powierzchni pomiędzy powierzchnią całkowitą działki referencyjnej - tzn. działki ewidencyjnej a terenami nieuprawnionymi do płatności (np. lasy, wody, drogi, siedliska itp.), których granice są określone na podstawie ortofotomapy. Przykłady danych przedstawione zostały na rysunkach poniżej.

obszar zielono-błękitny - PEG maksymalny obszar uprawniony do płatności w ramach działki ewidencyjnej

na bordowo zazanczono granice działki pozostałe kolory - pola nieuprawnione do płatności

Ze względu na stwierdzone rozbieżności pomiędzy deklaracją rolnika, rejestrem ewidencji gruntów i budynków a danymi wyznaczonymi na podstawie ortofotomapy rozpoczęty przez Agencję proces ustalenia powierzchni PEG będzie procesem ciągłym - proces ten jest nazywany jako proces certyfikacji powierzchni kwalifikowanej (CPK). Certyfikacja powierzchni kwalifikowanej do płatności jako główny cel ma doprowadzenie do pełnej zgodności pomiędzy deklaracją rolnika a powierzchnia PEG wynikającą z aktualnej dostępnej w ARiMR ortofotomapy. W trakcie certyfikacji powierzchni będą uwzględniane informacje pochodzące z wyników kontroli na miejscu metodą inspekcji terenowej i metody FOTO. Certyfikacja powierzchni prowadzona w kontekście pojedynczej działki ewidencyjnej ma doprowadzić do jej stabilizacji na co najmniej 5 lat tzn. do momentu wymiany danych dotyczących ortofotomapy (ortofotomapy są wymieniane w cyklu 5 letnim) lub do momentu otrzymania bardziej aktualnych danych np. wyników kontroli na miejscu lub zmian dotyczących sposobu użytkowania wynikających z rejestru ewidencji gruntów i budynków. Zatem co do zasady ostatecznie ustalona z rolnikiem powierzchnia PEG ma zabezpieczać w pełni deklarację rolnika a w przyszłości podlegać modyfikacji tylko o nowe elementy niekwalifikujące się do płatności typu budynki, tereny zurbanizowane, wody itp. Informację o certyfikowanej powierzchni PEG rolnicy będą sukcesywnie otrzymywać wraz z wnioskiem spersonalizowanym już od roku 2010 - całość procesu planuje się zakończyć w roku 2011. Do tego czasu każdy rolnik powinien określać powierzchnię deklarowanych gruntów rolnych na podstawie faktycznie przeprowadzonych pomiarów w gospodarstwie lub na podstawie dostarczanych przez ARiMR danych określających wielkość PEG w przypadku potwierdzonych przez rolnika ich aktualności i zgodności ze stanem faktycznym. Jednocześnie należy podkreślić, ze rolnicy wypełniając załączniki graficzne powinni zwrócić szczególną uwagę na przypadki w których powierzchnia referencyjna nie została wyznaczona poprawnie, tzn. niezgodny w opinii rolnika ze stanem rzeczywistym przebieg granicy odniesienia czy nieprawidłowe wyznaczenie pól zagospodarowania. W takim bowiem przypadku rolnik na załączonym do wniosku spersonalizowanego załączniku graficznym powinien dokonać korekty przebiegu działki na przekazanych mu ortofotomapach. Działanie powyższe umożliwią w przyszłości dla rolników od roku 2011 składanie wniosków przez Internet - brak pełnej integracji danych dotyczących powierzchni kwalifikowanej z obrazem ortofotomapy praktycznie uniemożliwiłby prawidłową deklarację powierzchni przez rolników.

Mając na uwadze fakt, że zasady ustalania maksymalnych powierzchni kwalifikowanych do płatności (PEG) z wykorzystaniem ortofotomapy wynikają wprost z przepisów prawa wspólnotowego, które musi być bezwzględnie stosowane przez każde państwo członkowskie, zasadnym wydaje się aby Krajowa Rada Izb Rolniczych włączyła się w upowszechnianie tych zasad wśród rolników, w tym również w propagowaniu wśród rolników kwestii związanych z istotą i ważkością kwestii związanych z poprawnym i zgodnym ze stanem faktycznym deklarowaniem działek na załącznikach graficznych. Jesteśmy przekonani, że wspólny wkład pracy odnośnie szerzenia wiedzy wśród rolników w powyższym zakresie odniesie bardzo pozytywne skutki, bowiem ustalanie prawidłowej powierzchni wspólnie z rolnikiem zapobiegać będzie zmniejszaniu płatności z tytułu przedeklarowania powierzchni, a także nakładaniu kar na Polskę z tytułu przekroczenia powierzchni referencyjnej wyznaczonej na podstawie systemu informacji geograficznej LPIS/GIS.