21 kwietnia 2023 r. w Warszawie odbyła się konferencja prasowa Zarządu KRIR oraz Prezesów Wojewódzkich Izb Rolniczych w sprawie propozycji rozwiązań kryzysu zbożowego oraz pozostałych artykułów rolno-spożywczych.

Prezesi Wojewódzkich Izb Rolniczych w pełni popierając protesty rolników, mając na  względzie rozwiązanie kryzysu zbożowego oraz kryzysu na pozostałych rynkach artykułów rolno-spożywczych w Polsce w celu zabezpieczenia dochodów rolników, przekazali Premierowi do pilnej realizacji postulaty samorządu rolniczego.

• Pilne podjęcie, w sposób formalny, działań krajowych i na forum organów UE oraz zaangażowanie innych krajów w celu przywrócenia ceł na ukraińskie artykuły rolno-spożywcze.

W tym celu należy:

• wprowadzić cła (z propozycją, aby 20% z cła stanowiło dochód budżetu państwa, a 80% przeznaczane było na pomoc dla Ukrainy) i zaprzestać procedowania projektu ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie tymczasowej liberalizacji handlu będącej uzupełnieniem koncesji handlowych mających zastosowanie do ukraińskich produktów na podstawie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony”, które przewiduje na kolejny rok do 5 czerwca 2024 r. zawieszenie stosowanie cła oraz zniesienie ograniczeń ilościowych dwóch kategorii produktów:

- owoców i warzyw objętych systemem cen wejścia,

- produktów rolnych i przetworzonych produktów rolnych objętych kontyngentami taryfowymi,

• objąć ukraińskie produkty rolno-spożywcze jako produkty wrażliwe, które przekraczają granicę i wjeżdżają na teren Polski systemem SENT przez Krajową Administrację Skarbową, czyli pełnym monitoringiem,
• ujawnić wszystkie firmy zajmujące się skupem zbóż i rzepaku z Ukrainy, a tzw. zboże techniczne wykorzystać zgodnie z przeznaczeniem; jeśli sprzedane zostało na cele konsumpcyjne zastosować surowe kary w stosunku do podmiotów sprzedających i kupujących,
• wprowadzić wysokie kary dla nieuczciwych krajowych podmiotów skupujących ukraińskie zboże, by tranzyt faktycznie był tranzytem,
• należy rozważyć monitoring trwających umów z dostawcami z Ukrainy na sprzedaż produktów rolno-spożywczych,
• wprowadzić ciągłe i pełne badania fitosanitarne, pozostałości pestycydów, mykotoksyn i badania weterynaryjne produktów rolno-spożywczych, które wpływają na obszar Polski,
• zabezpieczyć porty w Polsce dla eksportu nadwyżki polskiego zboża z magazynów – tranzyt ukraińskich produktów rolno-spożywczych powinien odbywać się drogą lądową. Prowadzenie tranzytu winno się odbywać w sposób nie blokujący możliwości zbytu polskiego ziarna.
• Należy zabezpieczyć środki finansowe z budżetu UE i budżetu krajowego w kwocie minimum 10 mld zł na rekompensaty dla gospodarstw rolnych produkujących zboża (również na cele paszowe), rzepak, owoce miękkie, produkcję sadowniczą i warzywniczą.
• Należy szybko i jednoznacznie określić i podać do publicznej wiadomości rolników rozwiązania prawne umożliwiające wypłatę rekompensat za poniesione straty w przeliczeniu na 1 ha na podstawie wniosków o dopłaty bezpośrednie złożone do ARiMR w 2022 r.
• Należy wprowadzić w trybie pilnym skup zboża od polskich rolników przez Holding Polska Grupa Spożywcza.
• Holding Polska Grupa Spożywcza powinien postawić nowe elewatory pozwalające na przyjęcie ziarna od producentów nie posiadających magazynów.
• Należy wdrożyć program dopłat dla podmiotów gotowych odpłatnie przechować ziarno.
• Aby zabezpieczyć rolników przed kryzysem w dłuższej perspektywie, należy pilnie rozpocząć budowę Portu zbożowego (np. na terenie Euro portu w Gdańsku) o dużej przepustowości, z infrastrukturą kolejową – zamiast inwestować w budowę Centralnego Portu Lotniczego, który z pewnością pochłonie znaczne środki finansowe. W tym celu należy przekierować środków budżetowe z CPK na budowę portu zbożowego. Taka inwestycja da polskim rolnikom szansę na sprzedaż swojego zboża po konkurencyjnej cenie, co z kolei przyczyni się do rozwoju i przetrwania polskiego rolnictwa oraz poprawy sytuacji gospodarczej kraju. Potrzeba budowy portu wynika z faktu, że do czasu wojny Rosji na terytorium Ukrainy, transport zboża z zachodu Ukrainy odbywał się przez port morski w Kłajpedzie przez Białoruś. Budując port w Polsce można osiągnąć powstanie nowego szlaku eksportu ukraińskiego zboża do Afryki, co będzie szansą rozwoju dla Polski.
• Należy rozwijać, jako bufor nadwyżek zbóż i rzepaku, system produkcji biopaliw w oparciu o Holding Polska Grupa Spożywcza i PKN Orlen.
• Należy rozwijać i dofinansować np. z KPO budowę biogazowni na kiszonkę z kukurydzy.

Aby poprawić sytuację finansową gospodarstw rolnych należy:

- pilnie wprowadzić zmiany legislacyjne w Planie Strategicznym dla WPR, dotyczące systemu przyznawania dopłat bezpośrednich, który wymaga bezwzględnego uproszczenia procedur i zasad. Obniżone stawki w stosunku do lat ubiegłych już pogarszają sytuację finansową gospodarstw,

- zwiększyć do kwoty maks. 80% II filara WPR ze środków z budżetu krajowego, które przeznaczone są na rozwój gospodarstw rolnych,

- stworzyć linie kredytowe dla gospodarstw rolnych z dopłatami z budżetu państwa na poziomie 2%,

- stworzyć prawdziwe programy restrukturyzacyjne dla zadłużonych gospodarstw rolnych.

Uwzględnienie powyższych propozycji umożliwi złagodzenie trudnej sytuacji polskich rolników.