Odpowiadając na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z dnia 17 stycznia 2023 r. w sprawie trudnej sytuacji na rynku zbóż, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło następującą informację:

„Po agresji Rosji na Ukrainę odnotowano wzrost przewozu produktów rolnych (głównie zbóż), przez polską granicę. Ceny zbóż na rynku polskim podążają za cenami zbóż na rynku światowym. Ceny na rynku polskim, ale także światowym, w tym europejskim stale rosły od połowy 2020 r. Było to spowodowane najpierw niepewnością na rynku związaną z wybuchem pandemii Covid- 19, a następnie agresją Rosji na Ukrainę. W maju i czerwcu 2022 roku ceny te osiągnęły historycznie wysoki, nienotowany wcześniej poziom, a następnie zaczęły wykazywać trend spadkowy. Niemniej jednak obecnie ceny nadal utrzymują się na wyższym poziomie niż w latach ubiegłych oraz przed wybuchem wojny na Ukrainie.

Z danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW wynika, że w okresie 09–15.01.2023 r. pszenica konsumpcyjna kosztowała netto 1398 zł/t i była tańsza o ok. 5,7% niż przed miesiącem, ale o ok. 11% droższa niż przed wybuchem wojny na Ukrainie, o 7% droższa niż rok wcześniej i o 52% droższa niż 2 lata temu. Kukurydza paszowa kosztowała 1287 zł/t, tj. o 17% więcej niż przed wybuchem wojny na Ukrainie, o 21% więcej niż rok temu i o 59% więcej niż 2 lata temu. Na spadki cen kukurydzy w ostatnim okresie, oprócz przywozu z Ukrainy, ma wpływ sezonowa obniżka cen wynikająca ze zwiększonej podaży tego zboża w związku ze żniwami kukurydzianymi.

Taka tendencja obserwowana jest na rynku co roku.

Ministerstwo stale monitoruje sytuację na rynku produktów rolnych w związku z przywozem z Ukrainy i na bieżąco prowadzi dialog zarówno z uczestnikami rynku, Komisją Europejską, innymi państwami członkowskimi UE, jak i właściwymi resortami i inspekcjami kontrolującymi importowane zboże w celu wypracowania możliwych do zastosowania rozwiązań, w tym ewentualnego wsparcia, aby złagodzić skutki tego przywozu.

Po wybuchu wojny na prośbę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Krajowa Administracja Skarbowa co tydzień przekazuje bieżące informacje o przywozie zbóż do Polski z Ukrainy oraz o tranzycie. Dzięki temu stale monitorowany jest ten przywóz pod względem ilościowym.

Zboże przywożone z Ukrainy jest także ściśle monitorowane i kontrolowane w zależności od przeznaczenia przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (na cele nasienne), Inspekcję Weterynaryjną (na cele paszowe), Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Państwową Inspekcję Sanitarną. Stoimy na stanowisku, że postulowane przez Komisję Europejską czy Ukrainę przyspieszenie przeprowadzania kontroli granicznych nie może skutkować obniżeniem ich standardów i wzrostem potencjalnego zagrożenia dla bezpieczeństwa konsumentów.

W związku z przywozem zboża deklarowanego jako „techniczne” w celu uniknięcia kontroli granicznej, w grudniu 2022 r. KAS wzmocnił nadzór nad przywozem takiego zboża. Obecnie wszystkie przesyłki zboża deklarowanego jako techniczne są kierowane do granicznej kontroli zarówno weterynaryjnej, jak i sanitarnej oraz fitosanitarnej. Badano skalę przywozu tego zboża przed zaostrzeniem kontroli zboża technicznego i wynika z niej, że w przypadku pszenicy było to do 10% ogólnego przywozu, a w przypadku kukurydzy niespełna 2%.

Przesyłki zboża wprowadzone na obszar celny UE, a także przedsiębiorcy w tzw. Kanałach importowych (np. producenci, importerzy, wprowadzający do obrotu, detaliści), mogą podlegać kontroli również na rynku krajowym. Kontrole takie prowadzi Wojewoda, przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii oraz Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, m.in. w przypadku jeśli są wątpliwości, co do przeznaczenia zbóż po dokonaniu odprawy celnej.

Wprowadzenie zakazu importu produktów rolnych z Ukrainy do Polski nie jest możliwe ze względu na obowiązujące umowy międzynarodowe zarówno pomiędzy Unią Europejską i Ukrainą jak i zasady Światowej Organizacji Handlu. Mając na względzie zwiększony napływ zbóż z Ukrainy podjęto szereg działań, które mają za zadanie przeciwdziałać negatywnym skutkom tego importu na krajowy rynek.

W celu upłynnienia nadwyżek prowadzimy działania aby zwiększyć wywóz zbóż z Polski.

Prognozuje się, że ten wywóz w sezonie 2022/2023 będzie rekordowy (ok. 12 mln ton) w porównaniu do 9,2 mln ton w sezonie poprzednim. Trzeba podkreślić udział Elewarr sp. z o.o. (część Krajowej Grupy Spożywczej) w rozbudowie powierzchni magazynowej zbóż w Polsce. Spółka Elewarr rozpoczęła też działalność w obszarze eksportu zboża drogą morską. Spółka prowadziła też w czasie żniw kukurydzianych ciągły skup krajowej kukurydzy mokrej.

W kwestii tranzytu i udrożnienia eksportu zboża z Polski są podejmowane liczne inwestycje drogowe i kolejowe istotne z punktu widzenia transgranicznego, budowane są także silosy zbożowe oraz hale do przeładunku zboża.

W odniesieniu do postulatu uruchomienia klauzuli ochronnej w imporcie z Ukrainy informujemy, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 870/2022 wprowadziło na jeden rok tzw. autonomiczne środki handlowe (ATM) tj. czasowe zniesienie wszystkich ceł w imporcie z Ukrainy. Klauzula ochronna umożliwia przywrócenie ceł, gdy import określonego produktu powoduje poważne trudności dla unijnych producentów.

Zastosowanie klauzuli ochronnej w stosunku do kukurydzy importowanej z Ukrainy wymagałoby więc najpierw podniesienia unijnego cła na kukurydzę erga omnes (obecnie na poziomie zerowym). Decyzja o zastosowaniu tego środka ochronnego tj. o przywróceniu cła, jest ostatecznie w gestii Komisji Europejskiej, która bada, czy zachodzą wymagane przesłanki. Decyzja taka musiałaby dotyczyć całej UE, a nie tylko państwa członkowskiego, w którym występują trudności z nadmiernym importem.

MRiRW nadal na bieżąco będzie monitorować sytuację na rynku produktów rolnych w związku z przywozem z Ukrainy i podejmować działania na polu krajowym i unijnym mające na celu stabilizację rynków.”