10 grudnia 2019 r. Rada Ministrów przyjęła trzy projekty ustaw przedłożone przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi Jana Krzysztofa Ardanowskiego, tj.: projekt ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa; projekt ustawy o ochronie roślin przed agrofagami; projekt ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw.

Projekt ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Działanie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa zostanie dostosowane do zadań wyznaczonych przez rozporządzenia Unii Europejskiej w sprawie zwalczania agrofagów, tj. m.in. wirusów, bakterii, grzybów, czy szkodników, które atakują rośliny.

Nowe przepisy wiążą się z projektowaną ustawą o ochronie roślin przed agrofagami.

• Szczegółowo uregulowano organizację i zasady funkcjonowania laboratoriów związanych z realizacją zadań Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
• Zmieniono usytuowanie laboratoriów Inspekcji – będą one podlegały Głównemu Inspektorowi Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a nie jak do tej pory, wojewodom (w ramach wojewódzkich inspektoratów ochrony roślin i nasiennictwa). Zmiana ta ma zwiększyć efektywność pracy laboratoriów, zapewnić lepsze wykorzystanie zasobów finansowych i osobowych oraz ograniczyć koszty związane z realizacją zobowiązań wynikających z rozporządzeń unijnych.
• Zapewniono większą możliwość oddziaływania Głównego Inspektora na pracę wojewódzkich inspektorów i ich zastępców – z racji sprawowanego nadzoru największy ciężar odpowiedzialności za realizację zadań przez wojewódzkich inspektorów spoczywa bowiem na Głównym Inspektorze.
• Wojewoda będzie realizował obowiązki wobec wojewódzkiego inspektora oraz jego zastępcy, jeśli chodzi o wynagradzania i dyscyplinę pracy w uzgodnieniu z Głównym Inspektorem. Pozwoli to na uzyskanie przez Głównego Inspektora wpływu na motywowanie oraz wyciąganie konsekwencji służbowych wobec osób zajmujących te stanowiska.
• Zweryfikowano wymagania, jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko Głównego Inspektora, wojewódzkiego inspektora oraz ich zastępców.

Nowe rozwiązania mają wejść w życie z dniem następującym po dacie ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem przepisów dotyczących organizacji laboratoriów Inspekcji, które będą obowiązywały od 1 lipca 2020 r.

Projekt ustawy o ochronie roślin przed agrofagami

Przewidziano rozwiązania ograniczające ryzyko zawleczenia do Polski tzw. nowych agrofagów, tj. m.in. obcych wirusów, bakterii, grzybów, czy szkodników, które atakują rośliny. Zmiana przepisów dostosowuje polskie prawo do rozporządzeń Unii Europejskiej.

• Ochrona roślin przed agrofagami ma istotne znaczenie zarówno dla gospodarki, jak i środowiska naturalnego. Agrofagi niszczą m.in. plony, ale powodują także straty w drzewostanach. Ich zwalczanie wymaga dodatkowych zabiegów ochrony chemicznej lub działań kwarantannowych, co podnosi koszty produkcji.
• Wystąpienie w Polsce nowych agrofagów może mieć także negatywny wpływ na eksport płodów rolnych. Przykładem może być występująca w Polsce bakteria atakująca ziemniaki, co ogranicza możliwości ich wysyłania do Unii Europejskiej.
• W ostatnich dekadach w Europie odnotowano przypadki wystąpienia nowych agrofagów, co uzasadnia wzmocnienie dotychczasowych przepisów dotyczących importu. Przykładem może być nowa dla Europy bakteria, która zagraża ponad 300 gatunkom roślin. Najczęściej porażane przez nią gatunki roślin o znaczeniu gospodarczym dla Polski, to winorośl i brzoskwinia, a także śliwa domowa, wiśnia czy czereśnia.

Najważniejsze rozwiązania

• Zadania związane ze zdrowiem roślin będą wykonywane, tak jak do tej pory, przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
• Organem, który będzie wykonywał kontrole dotyczące spełnienia wymagań zawartych w rozporządzeniu unijnym, jak również kontrole występowania agrofagów – będzie wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa.
• Wojewódzki inspektor będzie także wydawał, jak obecnie, decyzje administracyjne w razie stwierdzenia występowania tzw. agrofagów kwarantannowych lub innych agrofagów podlegających obowiązkowi zwalczania.
• Nowością będzie możliwość wyznaczania obszarów wolnych od określonych agrofagów, co powinno ułatwić eksport towarów do państw trzecich (pozą Unią Europejską).
• Obszar wolny od określonego agrofaga będzie ustanawiał wojewoda. Ograniczenia lub nakazy obowiązujące na takim obszarze będą natomiast wynikały z rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi. 

Nowe przepisy mają wejść w życie z dniem następującym po dacie ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Jednocześnie przestanie obowiązywać ustawa z 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) będzie kontrolować jakość handlową artykułów rolno-spożywczych na wszystkich etapach obrotu: produkcji, przetwarzania i dystrybucji.

• W praktyce IJHARS będzie zajmować się kontrolą jakości handlowej produktów rolno-spożywczych, np. u producenta czy na giełdach żywności prowadzących sprzedaż hurtową oraz nadzorować jakość handlową takich artykułów w obrocie detalicznym (np. w sklepach i na bazarach) oraz kontrolować żywność w placówkach gastronomicznych (np. w restauracjach) i działalność cateringową.
• Rozwiązanie to będzie korzystne dla konsumentów, bo przyczyni się do lepszego nadzoru nad jakością żywności oraz skuteczniejszego eliminowania nieuczciwych praktyk w handlu nią (np. fałszowania żywności).
• Obecnie jakość handlowa żywności jest kontrolowana – w zależności od etapu obrotu – przez dwa organy: Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych  oraz przez Inspekcję Handlową.
• Powierzenie jednemu organowi – IJHARS – kontroli nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych, umożliwi szybsze reagowanie na pojawiające się na rynku nieprawidłowości, a w rezultacie przyczyni się do efektywniejszego eliminowania produktów nie spełniających wskazanych na etykietach standardów jakościowych.
• Nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych będzie przejrzysty i skonsolidowany.
• Przewidziano także wzmocnienie roli nadzorczej Głównego Inspektora Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych wobec wojewódzkich inspektorów IJHARS.

Znowelizowane przepisy – co do zasady – mają wejść w życie 1 lipca  2020 r.

Źródło: MRiRW