W odpowiedzi na wniosek z 17 października 2019 r. >>> z I posiedzenia KRIR VI kadencji w w sprawie zmiany przepisów ustawy dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów w celu nadania geodetom prowadzącym firmy prywatne uprawnień dotyczących scalania gruntów, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w swojej odpowiedzi z dnia 19 listopada 2019 r. poinformowało, że ustawowe uregulowanie określające, że prace wymienne mogą wykonywać jedynie jednostki organizacyjne samorządu województwa, jest w pełni uzasadnione wyjątkowym charakterem tych prac oraz koniecznością zagwarantowania należytego ich wykonania, a także rolą marszałka województwa w programowaniu i koordynacji prac urządzeniowo-rolnych, jak również modernizacji terenów wiejskich.

MRiRW poinformowało, że do instrumentów prawnych służących poprawie struktury obszarowej gospodarstw rolnych należą:

1) sprzedaż, dziedziczenie, darowizny, dzierżawy, zamiana, dzierżenie, przeprowadzane trybie cywilnym na zasadach określonych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1 145);

2) scalenie gruntów lub wymiana gruntów, przeprowadzane w trybie administracyjnym zgodnie z przepisami ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.

Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872, z późn. zm.) z dniem 1 stycznia 1999 r. samorząd województwa przejął, mające siedzibę na obszarze województwa, wojewódzkie państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej - biura geodezji i terenów rolnych oraz ich oddziały. Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów samorząd województwa koordynuje i wykonuje prace scaleniowo-wymienne przy pomocy przekazanych mu wojewódzkich biur geodezji i terenów rolnych lub jednostek utworzonych przez ten samorząd do realizacji tych zadań.

Oznacza to, że ustawodawca w ramach tzw. reformy samorządowej, przesądził ostatecznie, że ze względu na znaczenie prac scaleniowo-wymiennych procesach modernizacyjnych terenów wiejskich, powinny być one wykonywane wyłącznie przez przekazane samorządowi województwa specjalistyczne jednostki, tj. biura geodezji i terenów rolnych, działające dotychczas od 1975 roku w strukturze administracji rządowej, wykonujące stale prace geodezyjno-urządzeniowe na potrzeby rolnictwa. W pierwszej fazie reformy samorządowej, biura geodezji i terenów rolnych, bez głębszej refleksji, mogły zostać zlikwidowane przez niektóre samorządy województw. Należy podkreślić, że w województwie opolskim samorząd województwa podjął decyzję w sprawie likwidacji swojego biura  2003 roku. W przypadku braku takich jednostek, art. 3 ust. 4 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów nadal umożliwia utworzenie specjalistycznych jednostek, o ile samorząd województwa uznaje potrzebę prowadzenia na terenie swojego województwa takich prac.

Wymiana gruntów jest postępowaniem administracyjnym, które przeprowadza starosta, jako zadanie z zakresu administracji rządowej. Dokonywana jest na zgodny wniosek właścicieli gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych, jeżeli do racjonalnego ukształtowania tych gruntów zachodzi potrzeba zmiany ich położenia. W przypadku gruntów wchodzących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wymiana taka może zostać przeprowadzona za zgodą Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Wykonanie prac wymiennych zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów należy do wojewódzkich biur geodezji i terenów rolnych.

Po wszczęciu postępowania administracyjnego w zakresie wymiany gruntów, starosta upoważnia geodetę do opracowania projektu wymiany, przy udziale wszystkich uczestników wymiany. Geodeta ten powinien być zatrudniony w takiej wyspecjalizowanej jednostce i posiadać specjalne predyspozycje do pracy w środowisku wiejskim oraz uprawnienia zawodowe do wykonywania samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii w zakresie, o którym mowa w art. 43 pkt 5 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2019 r. poz. 725, z późn. zm.), tj. geodezyjne urządzanie terenów rolnych i leśnych.

Odnosząc się do wniosku Pana Prezesa o zmianę przepisów ustawy o scalaniu i wymianie gruntów, należy przede wszystkim podkreślić, że do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie docierają żadne informacje dotyczące trudności związanych z przeprowadzeniem wymiany gruntów. Jak wynika ze sprawozdań przekazywanych przez Wojewodów za ostatnie dwa lata, wymiany gruntów zostały przeprowadzone na obszarze 153 ha w 2017 roku i 673 ha 2018 roku, co wskazuje na niewielkie zainteresowanie właścicieli gruntów stosowaniem tego rozwiązania.

Nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że w województwie opolskim, w którym brak jest wojewódzkiego biura geodezji i terenów rolnych, „wymiana małych działek jest nieopłacalna" z uwagi na to, że najbliższe istniejące biuro znajduje się dopiero w Krakowie. Należy zwrócić uwagę, że takie biura funkcjonują także w sąsiednich województwach, tj.: dolnośląskim i śląskim, które w drodze porozumień mogą realizować prace wymienne na terenie województwa opolskiego. Zatem to do samorządu województwa należy decyzja o funkcjonowaniu takiej jednostki na terenie danego województwa bądź zawierania porozumień z samorządami innych województw w celu realizacji zadań z zakresu prac wymiennych. Niezależnie od powyższego, pomimo likwidacji wojewódzkiego biura geodezji i terenów rolnych przez Marszałka Województwa Opolskiego, na terenie województwa opolskiego wykonywane są scalenia gruntów w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Województwo opolskie zawarło w dniu 22 lipca 2014 r. z województwem małopolskim porozumienie mające na celu powierzenie województwu małopolskiemu wykonania zadania publicznego w zakresie wykonania prac scaleniowo-wymiennych na terenie województwa opolskiego, co oznacza że dla województwa opolskiego prace w zakresie scaleń gruntów, a także wymian gruntów realizuje samorząd województwa małopolskiego przy pomocy Krakowskiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych w Krakowie.

Ponadto, analogiczne rozwiązania w zakresie powierzenia jedynie uprawnionym jednostkom realizacji ustawowych zadań, reguluje ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2018 r. poz. 2129, z późn. zm.), która powierza wyłącznie przedsiębiorstwu państwowemu pod nazwą Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej wykonywanie m.in.:

• planów urządzenia lasu dla lasów stanowiących własność Skarbu Państwa i będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe,
• prac z zakresu okresowych wielkoobszarowych inwentaryzacji stanu lasów, - aktualizacji stanu zasobów leśnych.

Niezależnie od powyższego należy dodać, że w skargach kierowanych do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi rolnicy często 'Wyrażają niezadowolenie z prac wykonanych przez „prywatne firmy geodezyjne" w trybie postępowania związanego z modernizacją ewidencji gruntów i budynków. Ponadto Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podczas przeprowadzania corocznego Ogólnopolskiego Konkursu Jakości Prac Scaleniowych, otrzymuje sygnały od wykonawców prac scaleniowych — uczestników Konkursu, o błędach występujących w ewidencji gruntów i budynków powstałych w wyniku jej modernizacji.