Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych w dniu 24 czerwca 2019 r. wystąpił do Ministra Środowiska w sprawie racjonalnego zarządzana populacją wilka. Poniżej przedstawiamy treść odpowiedzi resortu środowiska.

Na podstawie załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. poz. 2183), wilk objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Ponadto jest gatunkiem chronionym w większości krajów europejskich na podstawie aktów prawnych Unii Europejskiej i umów międzynarodowych takich jak dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. Dyrektywa Siedliskowa), Konwencja z dnia 19 września 1979 r. o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (tzw. Konwencja Berneńska) oraz Konwencja z dnia 3 marca 1973 r. o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem (tzw. Konwencji Waszyngtońskiej). Jest również gatunkiem priorytetowym w rozumieniu Dyrektywy Siedliskowej, a zatem takim, w odniesieniu do ochrony którego Unia Europejska ponosi szczególną odpowiedzialność. Generuje to wobec państw członkowskich obowiązek podjęcia stosownych środków ochrony, w tym ochrony jego siedlisk, celem niepogarszania stanu populacji. Należy zwrócić uwagę, iż w Polsce od momentu objęcia wilka ścisłą ochroną gatunkową w 1998 r., wilki osiedliły się w tych rejonach, w których zostały wcześniej wytępione. Niekiedy ich nieobecność trwała ponad 200 lat, nic zatem dziwnego, że powrót tego dużego drapieżnika wywołuje dużo emocji i niepokoju wśród lokalnych społeczności. Wilk choć jest drapieżnikiem, który z racji swoich uwarunkowań (rozmiar, uzębienie, szybkość) może być niebezpieczny dla człowieka, to jednak z reguły boi się ludzi i unika z nimi kontaktu. Spotkania na linii człowiek - wilk mają więc charakter incydentalny. Nienaturalne zachowanie wilka wynika często z jego oswojenia przez człowieka (np. przez dokarmianie). Dlatego też niezwykle ważnym jest, aby mieszkańcy terenów, na których występują wilki, mieli świadomość tego, że dokarmianie dzikich zwierząt, zwłaszcza dużych drapieżników powoduje ich oswajanie się i przyzwyczajanie do łatwego pożywienia. W konsekwencji może być to niebezpieczne zarówno dla człowieka jak i dla zwierzęcia, które wykazując nienaturalne, groźne dla bezpieczeństwa człowieka zachowanie musi być wyeliminowane.

Obowiązujące obecnie przepisy prawa przewidują możliwość podjęcia działań przeciwdziałających m.in. zagrożeniu powodowanemu przez zwierzęta chronione dla życia i zdrowia ludzkiego. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U z 2018 r. poz. 1614 z późn. zm.) możliwe jest uzyskanie zezwolenia na odstępstwo od zakazów wobec osobników tego gatunku, w celu wyeliminowania powodowanego zagrożenia — np. na umyślne płoszenie, umyślne przemieszczanie z miejsc regularnego przebywania w inne miejsce, czy zabijanie. Zezwolenia wydawane są przez właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska (w zakresie umyślnego płoszenia i przemieszczania), Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (w zakresie umyślnego zabijania) oraz Ministra Środowiska (w przypadku, gdy czynności mają być wykonane na terenie parku narodowego). Zezwolenia takie mogą być wydawane w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, jeżeli wnioskowane działania nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony gatunków chronionych oraz przy spełnieniu jednej z przesłanek indywidualnych, jak na przykład interes zdrowia lub bezpieczeństwa powszechnego. W przypadku, gdy zagrożenie jest udokumentowane oraz gdy spełnione są wszystkie przesłanki niezbędne do wydania zezwolenia nie ma przeciwskazań, aby zezwolenie takie uzyskać. Niemniej jednak należy zaznaczyć, że ewentualne zezwolenia wydawane są wyłącznie na wniosek podmiotu zainteresowanego uzyskaniem stosownego odstępstwa.

Zasadnym jest również podkreślenie, że w przypadku, gdy któryś z osobników wilka zaczyna nagle wykazywać nienaturalne, zagrażające bezpieczeństwu zachowanie, świadczące o chorobie lub zaburzeniach behawioralnych, a wniosek obiektywnie nie może być załatwiony w formie pisemnej, podmiot zainteresowany uzyskaniem zezwolenia może uzyskać decyzję ustną (art. 14 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r., poz. 1257 z późn. zm.)), po rozpatrzeniu wniosku złożonego drogą telefoniczną. W tym celu należy skontaktować się telefonicznie z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska pod numerem telefonu podanym na stronie internetowej urzędu.

Warto podkreślić, iż zgodnie z art. 126 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Skarb Państwa odpowiada m.in. za szkody wyrządzone przez wilki. Jednak należy zwrócić uwagę, że podstawową formą ochrony dobytku przed szkodami wyrządzanymi przez te zwierzęta jest jego zabezpieczenie. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 września 2015 r. (sygn. akt K 20/14) stwierdził, iż "Obowiązkiem właściciela jest dbałość o swój majątek i podejmowanie starań w celu jego ochrony. Właściciel lub użytkownik mienia przewidując możliwość wyrządzenia szkody przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową, w pierwszej kolejności sam powinien podjąć stosowne czynności, zmierzające do uniknięcia szkody lub zminimalizowania jej rozmiarów." Niemniej jednak ustawa o ochronie przyrody wprowadza pomoc osobom poszkodowanym w postaci m.in. wypłacanych odszkodowań. Zgodnie z zasadami przyjętymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie szacowania szkód wyrządzonych przez niektóre gatunki zwierząt objęte ochroną gatunkową (Dz. U. z 2018 poz. 645) w przypadku odszkodowania za szkodę wyrządzoną w odniesieniu do zwierząt jest ono, sumą:

— ceny rynkowej zabitego, padłego w wyniku odniesionych ran lub uśmierconego zwierzęcia,

— kosztów utylizacji padliny i jej transportu do najbliższego przedsiębiorstwa zajmującego się utylizacją padliny,

— kosztu wizyty lekarza weterynarii stwierdzającego padnięcie zwierzęcia,

— kosztów leczenia okaleczonych zwierząt i wartości produktów leczniczych.

W celu podniesienia świadomości społecznej na temat wilka, w 2018 r. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, zgodnie ze wskazaniem Głównego Konserwatora Przyrody, zorganizowała na terenie całego kraju cykl szkoleń zatytułowany: „Czy taki wilk straszny jak go malują?". W szkoleniach tych wzięli udział pracownicy samorządów, nadleśnictw, służb weterynaryjnych, izb rolniczych, PZŁ itp. Podczas szkoleń przekazano informacje m.in. o behawiorze wilka, procedurze uzyskiwania odszkodowań czy możliwościach wnioskowania o eliminację pojedynczych osobników wilka w sytuacjach najbardziej konfliktowych czy zagrażających bezpieczeństwu. Szkolenia miały również na celu wymianę doświadczeń i nawiązanie współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami, co jest niezwykle ważne w świetle działań prewencyjnych oraz pojawiających się sytuacji konfliktowych, w których najistotniejsze jest szybkie i sprawne działanie. Spotkania te cieszyły się dużym zainteresowaniem i pozwoliły przeszkolić około 730 osób.

Ponadto, 18 czerwca 2019 r. odbyło się forum dyskusyjne pn. „O wilku mowa" zorganizowane przez Ministra Środowiska, Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i Instytut Badawczy Leśnictwa. Do udziału w forum zaproszeni zostali przedstawiciele instytucji państwowych związanych z ochroną przyrody, naukowcy i eksperci, przedstawiciele organizacji pozarządowych, rolników i myśliwych. W wydarzeniu wzięli udział także przedstawiciele urzędów wojewódzkich, urzędów marszałkowskich oraz posłowie i senatorowie. Ponadto dostrzegając wagę zapobiegania powstawaniu szkód w ubiegłym roku Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wygospodarował dodatkowe środki na zakup zabezpieczeń. Zostały one przekazane regionalnym dyrektorom ochrony środowiska do rozdysponowania wśród hodowców, których stada są najbardziej narażone na ewentualne ataki wilków. Dzięki tym środkom dokonano zakupu urządzeń o wartości prawie 370 000 zł.

Należy bezwzględnie podkreślić, że wszystkie niebezpieczne zdarzenia z udziałem wilków (np. związane z chorobą zwierzęcia lub zaburzeniami jego behawioru) winny wymagać wyjaśnienia, a przede wszystkim natychmiastowej i zdecydowanej reakcji. Sprawy, w których może być zagrożone zdrowie czy życie ludzkie są i będą traktowane priorytetowo.

Administracja ochrony przyrody dostrzega problemy związane z bytowaniem chronionych gatunków zwierząt i podejmuje odpowiednie działania. Regionalne dyrekcje ochrony środowiska na bieżąco monitorują informacje dotyczące zdarzeń z udziałem wilków. Reagują w sprawach konfliktowych — wypłacają odszkodowania za szkody, zbierają informacje w zakresie obserwacji zwierząt w pobliżu gospodarstw domowych, kolizji drogowych z ich udziałem, doradzają odnośnie profilaktyki ograniczającej straty, informują i edukują w zakresie biologii i ekologii tego gatunku, współpracują ż gminami, jednostkami Lasów Państwowych i instytucjami naukowymi. Hodowcy zwierząt w regionach najbardziej narażonych na ataki wilków mogą liczyć na pomoc i merytoryczne wsparcie w zakresie możliwości formalno-prawnych i technicznych zapobiegania potencjalnym stratom oraz na szybkie oszacowanie szkody.