W odpowiedzi na wniosek Krajowej Rady Izb Rolniczych z dnia 7 stycznia 2019 r. w sprawie zwiększenia subwencji oświatowej dla szkół na terenach wiejskich w związku ze spadkiem liczby uczniów i zagrożeniem zamykania szkół z terenów wiejskich, Ministerstwo Edukacji Narodowej przekazało poniższe wyjaśnienia.

Z uwagi na wyższe jednostkowe koszty kształcenia uczniów w szkołach położonych na terenach wiejskich i w miastach do 5 000 mieszkańców – spowodowane przede wszystkim niższą liczebnością oddziałów, w algorytmie podziału subwencji od roku 2015 uwzględniona została specyfikacja takich szkół poprzez zastosowanie następujących parametrów:

• wagi P₁- o wartości 0,40 – dla uczniów szkół podstawowych zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5 000 mieszkańców;
• wagi P₂ – o wartości 0,27 – dla uczniów gimnazjów zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5000 mieszkańców;
• wagi P₃ – o wartości 0,18 – dla uczniów małych szkół podstawowych, w których liczba uczniów szkoły nie przekraczała 70.

Rozwiązania zastosowane w algorytmie podziału subwencji od roku 2015, polegające na wsparciu samorządów prowadzących małe szkoły poprzez zastosowanie wagi dla małych szkół podstawowych mają za zadanie zachęcić samorządy do prowadzenia takich szkół i powstrzymać od ewentualnej decyzji o przekazaniu szkoły lub jej likwidacji.

Od roku 2018 wartość wagi P₃ wynosi 0,20 standardu finansowego A. Dodatkowo środki dla samorządów prowadzących lub dotujących takie szkoły zlokalizowane na terenach wiejskich to ok. 1 200 zł na każdego ucznia w takiej szkole.

Od roku 2018 w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2018[1] mała szkoła została zdefiniowana jako szkoła podstawowa dla dzieci i młodzieży, w której iloraz liczby uczniów w szkole i liczby klas jest niższy lub równy 12.

Liczbę uczniów w szkole ustala się z wyłączeniem:

1. uczniów oddziałów i szkół z nauczaniem języku mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub w języku regionalnym oraz uczniów oddziałów i szkół, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języku regionalnym, będącym drugim językiem nauczania oraz
2. uczniów szkół i oddziałów specjalnych.

Przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej w roku 2019[2] uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów dla dzieci i młodzieży zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5 000 mieszkańców przeliczani są poniższymi wagami:

• wagą P₁ – o wartości 0,4 – dla uczniów szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5 000 mieszkańców;
• wagą P₂ – o wartości 0,27 – dla uczniów dotychczasowych gimnazjów na wsi i w miastach do 5 000 mieszkańców;
• wagą P₃- o wartości 0,20 – dodatkowo dla uczniów małych szkół;
• wagą P₅₀ – o wartości 0,15 – dla dzieci, które ukończyły 6 lat lub więcej w roku bazowym, w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego, zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5 000mieszkańcow.

Ponadto w związku z dodatkami socjalnymi przysługującymi nauczycielom zatrudnionym w szkołach i placówkach zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5 000 mieszkańców w algorytmie uwzględniana jest dodatkowa waga „R=0,107”. Środki finansowe przypadające w podziale subwencji oświatowej na jednego ucznia szkoły podstawowej położnej na wsi są około 42% wyższe od środków przypadających na jednego ucznia w pozostałych szkołach podstawowych.

W 2019 r. kwota subwencji oświatowej przypadająca na jednego ucznia szkoły podstawowej położonej na terenie wiejskim wynosi średni ok. 9 780 zł. (uczniowie szkół ogólnodostępnych).

Finansowy standard A w roku 2019 wynosi 5 568 zł. i w porównaniu do kwoty standardu z roku 2018 (5 409 zł.) wzrósł o 159 zł. tj. o 2,95%.

Kwota części oświatowej subwencji ogólnej dla gmin wiejskich naliczona na rok 2019 wynosi 9 869 mln zł. i jest wyższa o 3,9% od kwoty naliczonej na rok 2018. Natomiast dla gmin miejsko – wiejskich została naliczona kwota 7 283 mln zł. (wzrost o 4,3%). Przy czym odnotowano spadek liczby uczniów uwzględnianych przy podziale kwoty subwencji w przypadku gmin wiejskich o 2,8%  i w przypadku gmin miejsko – wiejskich o 2,5%. Liczba dzieci objętych subwencją oświatową wg. danych z SIO (30.09.2018 r.) w gminach wiejskich wynosi 939 352, natomiast w gminach miejsko – wiejskich 794 470.

Określona dla każdej jednostki samorządu terytorialnego ostateczna kwota części oświatowej subwencji ogólnej może ulec zwiększeniu jedynie o 0,4% rezerwy subwencji oświatowej.

Wnioski o zwiększenie jej wysokości z rezerwy subwencji mogą składać do MEN wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego spełniające warunki określone w kryteriach jej podziału.

Część oświatowa subwencji ogólnej kalkulowana jest dla jednostek samorządu terytorialnego, a nie dla poszczególnych szkół i placówek.

Kryteria podziału rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej są corocznie opracowywane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz opiniowane przez Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Po zaopiniowaniu przez Zespół, kryteria podziału 0,4% rezerwy są publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakładce finansowanie edukacji – subwencja ogólna dla jst. Na rok 2019 nie zostały jeszcze ustalone. Będą one konsultowane w pierwszych miesiącach 2019 roku ze stroną samorządową reprezentowaną przez Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

[1] Dz. U. z 2017 r. poz.2395.

[2] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2019  (DZ. U.poz. 2446).