Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych w związku z informacjami wpływającymi z wojewódzkich izb rolniczych od rolników, którzy złożyli zaakceptowane przez ARiMR wnioski (w ramach wsparcia rozwoju małych gospodarstw oraz wsparcia młodych rolników), a w swoich biznesplanach dla wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa założyli prowadzenie lub rozwój produkcji trzody chlewnej zwrócił się do ministra rolnictwa i rozwoju wsi w poniższej sprawie. 

Samorząd rolniczy przekazał, że obawy rolników wynikają z braku możliwości spełnienia wszystkich wprowadzonych dodatkowych wymagań dla gospodarstw utrzymujących świnie np. oddzielnych pomieszczeń dla trzody i bydła co nie było w biznesplanie. Dotyczy to szczególnie małych gospodarstw, które ze względów na zwiększone koszty bioasekuracji lub braku możliwości przebudowy budynków gospodarczych w celu oddzielenia pomieszczeń dla bydła i świń, będą musiały zaprzestać prowadzenia chowu trzody chlewnej pomimo, że znajdują się po za obszarami objętymi restrykcjami w związku z występowaniem ASF.

Obecne przepisy zobowiązują tych rolników do realizacji biznesplanu oraz prowadzenia gospodarstwa zgodnie ze strukturą produkcji określoną w biznesplanie, pod rygorem zwrotu pozyskanych środków. W tej sytuacji będą zmuszeni do zwrotu pozyskanych środków z PROW.

Z przedstawionych powyżej względów zwrócono się do ministra rolnictwa, wnioskując o podjęcie działań prawnych dla rozwiązania problemu rolników ubiegających się o środki na rozwój gospodarstw, którzy nie mogą zrealizować podjętych i zaakceptowanych zobowiązań w związku z wymogami bioasekuracji, aby nie byli zmuszeni do zwrotu środków z działań PROW.   

W odpowiedzi na wniosek Krajowej Rady Izb Rolniczych w zakresie instrumentów wsparcia „Restrukturyzacja małych gospodarstw" i „Premie dla młodych rolników" PROW 2014-2020, resort rolnictwa poinformował, że rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniające rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń z dnia 9 lutego 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz, 360) wprowadza dla posiadaczy świń w całym kraju szereg obowiązków, których celem jest ograniczenie ryzyka przeniesienia wirusa ASF do chlewni, m. in. wymóg utrzymywania świń w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach, w których są utrzymywane tylko świnie.

Dostosowanie gospodarstwa utrzymującego świnie do tych wymagań będzie kontrolowane przez organy Inspekcji Weterynaryjnej. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie wymagań weterynaryjnych powiatowy lekarz weterynarii będzie wydawał decyzje administracyjne nakazujące usunięcie uchybień lub będzie nakazywał ubój lub zabicie świń i zakazywał ich utrzymywania w gospodarstwie.

Przekazano zatem, że warunki weterynaryjne dotyczące utrzymywania świń w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach (w których są utrzymywane tylko świnie), mających oddzielne wejścia oraz niemających bezpośredniego przejścia do innych pomieszczeń, w których są utrzymywane inne zwierzęta kopytne, obowiązują na obszarze całego kraju poza obszarami wyznaczonymi[1] od 28 lutego 2018 r. (na obszarach wyznaczonych obowiązywały wcześniej).

Resort rolnictwa poinformował, że celem instrumentu wsparcia „Restrukturyzacja małych gospodarstw" jest restrukturyzacja gospodarstwa polegająca na przeprowadzeniu zmian, w wyniku których nastąpi poprawa konkurencyjności tego gospodarstwa i zwiększenie jego rentowności poprzez wzrost wielkości ekonomicznej. Koncepcja restrukturyzacji gospodarstwa, w tym sposób w jaki realizacja biznesplanu doprowadzi do osiągnięcia wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa do odpowiedniego poziomu, powinna zostać zawarta w biznesplanie (przy uwzględnieniu planowanej struktury produkcji oraz zasobów gospodarstwa). W przypadku gdy restrukturyzacja gospodarstwa będzie uwzględniała produkcję trzody chlewnej, produkcja ta powinna być prowadzona zgodnie z obowiązującymi warunkami weterynaryjnymi, o których mowa w przywołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń z dnia 9 lutego 2018 r. Taka sama sytuacja wystąpi u beneficjentów "Premii dla młodych rolników".

Jeżeli jednak ww. wymogi bioasekuracyjne nie zostaną spełnione, poinformowano, że beneficjenci „Premii dla młodych rolników” oraz „Restrukturyzacji małych gospodarstw”, którzy założyli rozwój/restrukturyzację swojego gospodarstwa na podstawie produkcji trzody chlewnej i nie spełnią warunków weterynaryjnych, nie będą mogli utrzymywać świń (likwidacja stada).

W odniesieniu do przekazanego postulatu samorządu rolniczego dotyczącego zwolnienia beneficjentów, którzy nie spełnią wymogów bioasekuracyjnych dotyczących utrzymywania trzody chlewnej z zobowiązań podjętych w ramach omawianych instrumentów wsparcia należy resort wskazał, że zgodnie z przepisami rozporządzeń dla omawianych instrumentów wsparcia, beneficjent powinien zrealizować biznesplan w terminie przewidzianym w biznesplanie lecz nie później niż do dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy, w szczególności prowadzić gospodarstwo zgodnie z przyjętą strukturą produkcji oraz zrealizować zadeklarowane w biznesplanie działania.

W przypadku niespełnienia ww. zobowiązań nakładane są na beneficjenta sankcje polegające na zwrocie całości lub części premii. Jednocześnie wskazano, że zgodnie z przepisami rozporządzeń dla omawianych instrumentów wsparcia beneficjent może wystąpić do dyrektora oddziału regionalnego Agencji z wnioskiem o wyrażenie zgody na zmianę założeń biznesplanu w trakcie jego realizacji, w tym wydłużenie okresu jego realizacji. Do ww. wniosku beneficjent dołącza zmieniony biznesplan wraz z podaniem przyczyn uzasadniających planowane zmiany. A zatem, rolnik może zmienić założenia biznesplanu. np. w zakresie inwestycji w środki trwałe, planowanego sposobu osiągnięcia wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa.

Dyrektor oddziału regionalnego Agencji wyraża zgodę na zmianę założeń biznesplanu, w tym wydłużenie okresu jego realizacji, jednak nie dłużej niż do dnia upływu 4 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy, pod warunkiem spełnienia określonych warunków, w szczególności że zmieniony biznesplan spełnia wymogi określone w rozporządzeniach wykonawczych dla omawianych instrumentów wsparcia, a beneficjentowi przysługiwałaby pomoc na podstawie liczby punktów, które zostałyby przyznane na podstawie zmienionych założeń biznesplanu, jak również zostanie osiągnięty określony wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa.

Ponadto, w przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia  17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej  polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78. (WE) nr 165/94. (WE) nr 2799/98. (WE) nr 814/2000. (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 549. z późn. zm.) wymienione zostały przypadki, które mogą zostać uznane jako „siła wyższa" i „nadzwyczajne okoliczności”. Wystąpienie tvch przypadków może zwolnić beneficjenta z realizacji zobowiązań wynikających z przyznanej pomocy. Są to:

1. śmierć beneficjenta;
2. długoterminowa niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;
3. poważna klęska żywiołowa powodująca duże szkody w gospodarstwie rolnym;
4. zniszczenie w wyniku wypadku budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym;
5. choroba epizootyczna lub choroba roślin dotykająca, odpowiednio, cały inwentarz żywy lub uprawy należące do beneficjenta lub cześć tego inwentarza lub upraw;
6. wywłaszczenie całego łub dużej części gospodarstwa rolnego, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było przewidzieć w dniu złożenia wniosku.

Ponieważ nie jest to wyczerpujący wykaz możliwych przypadków siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności, organ właściwy w sprawach o przyznanie pomocy finansowej na operacje typu „Premie dla młodych rolników” i „Restrukturyzacja małych gospodarstw” PROW 2014-2020 (dyrektor oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa) podejmuje decyzje dotyczące siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności indywidualnie dla każdego przypadku na podstawie odpowiednich dowodów oraz stosując pojęcie siły wyższej w świetle prawa Unii dotyczącego rolnictwa, w tym orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.

Wskazano przy tym wskazać, że zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 640/2014 z dnia 11 marca 2014 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli oraz warunków odmowy lub wycofania płatności oraz do kar administracyjnych mających zastosowanie do płatności bezpośrednich, wsparcia rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności, przypadki siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności zgłasza się na piśmie właściwemu organowi wraz z odpowiednimi dowodami wymaganymi przez właściwy organ, w ciągu piętnastu dni roboczych od dnia, w którym beneficjent lub upoważniona przez niego osoba są w stanie dokonać tej czynności.

^[1] Obszary wymienione w części 1, II lub III załącznika do decyzji wykonawczej Komisji 2014/709/UE z dnia 9 października 2014 r. w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich i uchylającej decyzje wykonawcza 2014/178/UE (Dz. Urz. UE L 295 z 11.10.2014. str. 63, z póżn. zm.)