19 lutego 2018 r. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych przekazał uwagi do projektu ustawy o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne.  Projekt ustawy wsparcia zadłużonych rolników jest odpowiedzią na liczne postulaty rolników, zgłaszanych przez samorząd rolniczy. Z powodu zadłużenia wiele gospodarstw rolnych nie ma możliwości dalszego prowadzenia produkcji rolnej. Wprowadzenie ustawy będzie miało z pewnością wpływ na poprawę płynności finansowej zadłużonych gospodarstw rolnych, a docelowo na wzrost konkurencyjności polskich gospodarstw rolnych na rynku Unii Europejskiej. Samorząd rolniczy cieszy fakt, że resort rolnictwa podjął się rozwiązania na drodze legislacyjnej problemu zadłużenia rolników w kraju spowodowany różnymi czynnikami niezależnymi od nich (embargo, suszą lub długotrwałymi opadami deszczu). 

Niemniej jednak odnosząc się do proponowanych przepisów – samorząd rolniczy wniósł  następujące uwagi.

Do art. 4 ust. 8 oraz ust. 10 i 11 - należy zwrócić uwagę, że termin jednego miesiąca na wydanie opinii w sprawie planu restrukturyzacji przez dyrektora ośrodka doradztwa rolniczego może być zbyt długi. Dodatkowo nasze zastrzeżenia budzi brak możliwości uzupełnienia wniosku w przypadku niedołączenia do wniosku planu restrukturyzacji oraz brak możliwości odwołania w przypadku negatywnej opinii dyrektora WODR. Skorzystanie z formy pomocy, która jest tak potrzebna a którą proponuje Pan Minister w niniejszym projekcie, oznacza dla zadłużonych rolników „być albo nie być”, dlatego proponuje się 14 dniowy termin na wydanie decyzji (aby szybciej uruchomić procedurę) oraz wprowadzić możliwość prawną do składania przez rolnika uzupełnień i odwołań.

W art. 5 ust. 2 w przypadku dopłat do oprocentowania kredytu przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zastosowano warunek dołączenia kopi umowy kredytu pomiędzy rolnikiem a bankiem. Proponujemy, aby warunek ten zapisać w art. 4 ust. 5, w którym to mowa jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku.

Z przepisu art. 7 ust. 7 i 8 wynika, że Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa pobiera jednorazowo prowizję z tytułu udzielonej gwarancji - w wysokości 2% wskazanej w gwarancji kwoty do zapłaty. Natomiast zabezpieczeniem wierzytelności KOWR wynikającej z gwarancji jest ustanowienie hipoteki na nieruchomości rolnej, której właścicielem jest podmiot prowadzący gospodarstwo rolne. Wydaje się, że skoro głównym celem ustawy jest udzielenie pomocy w celu oddłużenie rolnika, to nieuzasadnionym jest nakładanie przez Państwo prowizji za udzielenie gwarancji, w sytuacji gdy w zależności od przypadku kwota zobowiązań rolnika może być tak wysoka, iż niejednokrotnie może okazać się, iż nie będzie on w stanie pokryć nawet tej kwoty. Podobnie, ustanowienie hipoteki na nieruchomości rolnej rolnika będącej zabezpieczeniem gwarancji, wydaje się obciążaniem zbyt daleko idącym i niebezpiecznym dla dłużnika, który posiadając niejednokrotnie dużą liczbę zobowiązań może zostać dodatkowo obciążony na hipotece, co w praktyce może przynieść odwrotne skutki od tych, jakie miał w zamyśle ustawodawca.

Do art. 8 ust.1 pkt. 2 - zgodnie z przepisami dłużnik zobowiąże się do przeniesienia własności nieruchomości rolnej w całości lub części na Skarb Państwa w zamian za przejęcie długu przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Oznacza to, iż faktyczne oddłużenie rolnika nie nastąpi, bo zostanie on pozbawiony tytułu prawnego do nieruchomości rolnej, co w praktyce będzie oznaczać ograniczenie  rolnika w prowadzeniu działalności rolniczej. Tak więc należy się zastanowić, czy oddłużenie musi mieć aż tak daleko idące skutki? Czy jest konieczne faktyczne pozbawienie rolnika własności przez Skarb Państwa w zamian za pomoc w trudnej sytuacji finansowej, czy nie istnieją inne formy zabezpieczeń interesu Skarbu Państwa?

W projekcie brak jest jasno sprecyzowanych warunków jakie trzeba spełnić, aby z takiej pomocy skorzystać i sposobu w  jaki będzie przyznawana ta pomoc (czy przez banki, czy przez KOWR i ARiMR)? Jeżeli obsługę tej pomocy przekaże się bankom, które udzielają kredytów preferencyjnych, wątpliwości budzi, czy nie okaże się, że pomoc będzie rzeczywiście udzielana rolnikom, którzy są zadłużeni i potrzebują pomocy. Okazać się może, że banki nie będą pomagać rolnikom ze względu na niski BIK (spowodowany niepłaceniem w terminie rat z powodu problemów finansowych). Banki uznają takiego klienta za niewiarygodnego i niemającego zdolności kredytowej. Przepisy powinny byś przygotowane w taki sposób, aby niski BIK nie blokował możliwości skorzystania z tej formy pomocy dla gospodarstw i ich rodzin.

Biorąc pod uwagę fakt, że bardzo często przyczyną kłopotów finansowych zadłużenia gospodarstwa rolnego są czynniki zewnętrzne niezależne od rolnika jak np. spadek cen, czy popytu wywołane embargiem rosyjskim, ASF lub działaniami spekulacyjnymi na rynkach światowych, proponowane formy wsparcia nie powinny tworzyć kolejnych kosztów i zagrożeń dla przetrwania gospodarstwa rolnego i zabezpieczenia bytu rodziny rolniczej.