W odpowiedzi na wniosek samorządu rolniczego w sprawie zgodności przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U z 2016 r. poz. 843 oraz z 2017 r. poz. 1238), dotyczących wzywania rolników do ponoszenia opłat hodowlanych w związku z wysiewem przez nich nasion roślin wyhodowanych we własnym gospodarstwie z art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, resort rolnictwa przekazał, że zgodnie z art. 188 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej o zgodności ustaw i przepisów prawa z Konstytucją RP orzeka Trybunał Konstytucyjny. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie posiada w tym zakresie uprawnień i nie może dokonywać wiążących wykładni przepisów prawnych.

Wskazano, że w dniu 23 stycznia 2013 r. KRIR złożyła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności:

• art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. Nr 137, poz. 1300, ze zm.) (dalej: ustawa o ochronie prawnej odmian roślin) z art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 64 Konstytucji;
• art. 23a ust. 1 i 4 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin z art. 31 ust. 3, art. 32, art. 47 i art. 51 ust. 1 Konstytucji;
• art. 23c ust. 1, 3 i 4 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin z art. 31 ust. 3, art. 32, art. 47, art. 50 i art. 64 Konstytucji.

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2014 r. sygn. akt Tw 4/13 Trybunał Konstytucyjny odmówił wnioskowi nadania dalszego biegu uzasadniając brak zdolności skargowej KRIR oraz tym, że sprawa, która jest przedmiotem wniosku, nie należy do zakresu działania KRIR. W dniu 17 lutego 2014 r. KRIR złożyła zażalenie na powyższe postanowienie i wnioskowała o skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie. Zarządzeniem z dnia 21 lutego 2014 r. Prezes Trybunału Konstytucyjnego wyznaczył pełny skład do rozpoznania ww. zażalenia KRIR na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 lutego 2014 r, Po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 lutego 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Izb Rolniczych, Trybunał Konstytucyjny postanowił nie uwzględnić zażalenia. Trybunał podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, w myśl którego przedmiot wniosku KRIR nie należy do zakresu działania tego podmiotu, jako organizacji zawodowej w rozumieniu art. 191 ust. 2 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Zatem Trybunał Konstytucyjny nie rozstrzygnął wątpliwości KRIR.

Przekazano, że niezależnie od tego, wnioski KRIR dotyczące kwestionowanych przepisów zostały uwzględnione przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w trakcie prac nad ostatnią nowelizacją przedmiotowej ustawy. Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin została bowiem znowelizowana ustawą z dnia 8 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie odmian roślin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1238), w zakresie wnioskowanym przez KRIR tj. zwolnienia posiadaczy gruntów rolnych oraz organizacji posiadaczy gruntów rolnych z:

1. obowiązku przekazywania pisemnej informacji dotyczącej wykorzystania materiału ze zbioru jako materiału siewnego;
2. wnoszenia opłat od rozmnożeń własnych, w przypadku odmian chronionych co do których hodowca zrezygnował z pobierania tych opłat;
3. obowiązku poddania się kontroli wykorzystania materiału ze zbioru jako materiału siewnego.

Ponadto, w ustawie uwzględniono również postulowaną przez KRIR możliwość jednorazowego pobierania opłat od rozmnożeń własnych przy zakupie kwalifikowanego materiału siewnego.

Przekazano, że KRIR uczestniczyła w pracach nad tym projektem biorąc udział w konsultacjach publicznych, a także na etapie prac parlamentarnych. Ostateczny kształt ustawy z dnia 8 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie prawnej odmian roślin, uwzględnia wnioski KRIR zgłaszane w trakcie procesu legislacyjnego.

Jednocześnie podkreślono, że ustawa o ochronie prawnej odmian roślin reguluje funkcjonowanie systemu ochrony prawnej odmian roślin oraz odstępstwa rolnego na poziomie krajowym. Na terytorium Unii Europejskiej funkcjonuje natomiast, niezależny od systemów krajowych, system ochrony prawnej odmian roślin. Hodowcy mają tym samym możliwość wyboru systemu ochrony prawnej swojej odmiany, przez zgłoszenie wniosku w jednym lub w kilku państwach członkowskich UE (poziom ochrony krajowej) lub też we Wspólnotowym Urzędzie Odmian Roślin (poziom ochrony wspólnotowej).

W przypadku ochrony wspólnotowej zastosowanie mają przepisy rozporządzenia Rady 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin (Dz. U. L 227/1 z 1.9.1994), którego przepisy stosuje się wprost w państwach członkowskich UE, co oznacza. że wyłączne prawo do odmiany przyznane przez Wspólnotowy Urząd Odmian Roślin (ang. Community Plant Variety Office — CPVO) obejmuje terytorium wszystkich państw członkowskich UE, a więc także Polskę. Wspólnotowe wyłączne prawo do odmiany administrowane jest przez Wspólnotowy Urząd Odmian Roślin, z siedzibą w Angers we Francji. Ministerstwo zauważyło, że hodowcy prowadzący obrót materiałem siewnym swoich odmian w wielu państwach członkowskich UE (szczególnie duże koncerny międzynarodowe) chętniej wybierają ochronę w systemie wspólnotowym.

Zmiany wprowadzone w ustawie o ochronie prawnej odmian roślin nie mają wpływu na prawo wspólnotowe. Przekazano, że w związku z tym, niezależnie od zmian wprowadzonych w ustawie o ochronie prawnej odmian roślin, izby rolnicze i hodowcy powinni wspólnie poszukiwać rozwiązań określających wzajemne relacje wynikające z praw własności intelektualnej do odmian roślin.