W odpowiedzi na na wniosek w sprawie urealnienia i ujednolicenia danych dotyczących dochodowości rolniczej z 1 ha, będących podstawą obliczeń do celów zasiłkowo - pomocowych, resort rodziny, pracy i polityki Społecznej przekazał, że zagadnienie zróżnicowania wysokości dochodów uzyskiwanych z 1 ha przeliczeniowego przyjmowanych jako podstawa do weryfikacji dochodów rolników indywidualnych ustalanych dla potrzeb przyznania świadczeń, o których mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1769) albo w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1952) było już wcześniej przedmiotem opinii Ministerstwa.
Poinformowano, że zgodnie z art. 9 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej kwota dochodu z 1 ha przeliczeniowego ulega zmianie w terminach weryfikacji kryteriów dochodowych 0 25 % sumy kwot, o które wzrosły kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej i kryterium dochodowe na osobę w rodzinie. Weryfikacja kryteriów dochodowych zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej następuje co trzy lata. Zgodnie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2015 w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej kwota miesięcznego dochodu z 1 ha przeliczeniowego wynosi 288 zł.
Natomiast jako podstawę do weryfikacji dochodów rolników indywidualnych gospodarstw rolnych, w celu sprawdzenia czy spełnione jest kryterium dochodowe m.in. do świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195 z późn. zm.) oraz do świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych stosuje się Obwieszczenie w sprawie wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego publikowane przez Główny Urząd Statystyczny na podstawie art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym. Zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa GUS z dnia 22 września 2017 r. w sprawie wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego w 2016 r. (M.P. z 2017 r. poz. 884), przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego wynosił w 2016 r. 2577 zł.
MRPiPS poinformowało, że konstytucyjność przepisów o ustalaniu i ogłaszaniu dochodu z 1 ha przeliczeniowego dla potrzeb podatku rolnego i świadczeń pomocy społecznej poddana została kontroli przez Trybunał Konstytucyjny, który wyrokiem z dnia 6 maja 2008 r. (K 18/05) orzekł o zgodności z art. 2 Konstytucji art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym oraz zgodności z art. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 Konstytucji art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej i art. 5 ust. 8 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.
Departament Pomocy i Integracji Społecznej w odpowiedzi podkreślił, że przyjęte w ww. przepisach kwoty dochodu z 1 ha przeliczeniowego są jedynie kwotami szacunkowymi. Przyjęte rozwiązanie prawne podyktowane jest brakiem wprowadzenia systemu pozwalającego na ustalenie realnych dochodów osiąganych przez poszczególnych rolników indywidualnych z prowadzonych przez nich gospodarstw. Istniejący stan prawny powoduje, że istnieje konieczność określenia takiego dochodu w sposób szacunkowy w celu zagwarantowania możliwości ustalenia sytuacji dochodowej osób ubiegających się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej a także świadczenia wychowawczego i świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Podkreślono także, że obowiązujące przepisy prawa w sposób odmienny definiują pojęcie dochodu. W przypadku ustawy o pomocy społecznej definicja i zasady ustalania dochodu dla potrzeb przyznania świadczeń z pomocy społecznej określone zostały w art. 8 ust. 3 - 13 tej ustawy. Natomiast ustawa o świadczeniach rodzinnych w art. 3 pkt 1 przewiduje odmienną definicję dochodu i wprowadza inne niż w ustawie o pomocy społecznej zasady jego obliczania. Analogiczne zasady dot. ustalenia dochodu przewiduje ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, która w art. 2 rozstrzyga, że ilekroć w tej ustawie jest mowa o dochodzie oznacza to dochód w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych. W ramach przysługującej ustawodawcy swobody stanowienia prawa był on uprawniony do określenia odrębnego sposobu obliczenia dochodu, o którym mowa w ustawie o pomocy społecznej oraz w ustawie o świadczeniach rodzinnych i ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. W ocenie Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej przyjęcie w obowiązujących przepisach dwóch różnych sposobów definiowania i ustalania dochodu uzasadnia, dla celów przyznania świadczeń przewidzianych w tych ustawach, możliwość przyjmowania odmiennych szacunkowych kwot dochodu uzyskiwanego z 1 ha przeliczeniowego przez osoby utrzymujące się z pracy w gospodarstwie rolnym.
Podniesiono również, że weryfikacja kryteriów dochodowych w pomocy społecznej skutkująca koniecznością zmiany szacunkowej kwoty dochodu z 1 ha przeliczeniowego stosownie do art. 9 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej obowiązuje od czasu wejścia w życie tej ustawy. W roku 2004 kwota dochodu z 1 ha przeliczeniowego wynosiła 194 zł. Następnie była zmieniana i w 2006 r. została podniesiona do 207 zł, w 2009 r. pozostawiono ją na tym samym poziomie, w 2012 r. wzrosła do 250 zł, a w 2015 r. do 288 zł. Podkreślono, że zmiana szacunkowej wysokości dochodu uzyskiwanego z 1 ha przeliczeniowego, jako składnika dochodu osób ubiegających się o świadczenia, jest brana pod uwagę przy weryfikacji spełniania przesłanki kryterium dochodowego, a co za tym idzie wpływa bezpośrednio na liczbę osób uprawnionych do świadczeń. Z przytoczonych powyżej względów zmiana kwoty dochodu z 1 ha przeliczeniowego każdorazowo skutkuje zmianą w sferze finansów publicznych i z tego względu ustawa o pomocy społecznej przewiduje w art. 9 szczegółowy tryb dokonywania weryfikacji kryteriów dochodowych pociągającej za sobą zmianę kwoty dochodu z 1 ha przeliczeniowego.
Mając na względzie przedstawione powyżej argumenty, Departament Pomocy i Integracji Społecznej wskazał, że wobec braku wprowadzenia systemu pozwalającego na ustalenie realnych dochodów osiąganych przez rolników indywidualnych istnieje konieczność szacunkowego ustalenia tych dochodów, a biorąc pod uwagę przyjęcie w obowiązujących przepisach ustawy o pomocy społecznej i ustawy o świadczeniach rodzinnych dwóch różnych sposobów definiowania i ustalania dochodu, uzasadnione jest przyjmowanie odmiennych szacunkowych kwot dochodu uzyskiwanego z 1 ha przeliczeniowego zgodnie z przepisami ww. ustaw.
