W odpowiedzi na stanowisko Zarządu Podkarpackiej Izby Rolniczej w sprawie importu zbóż z Ukrainy z dnia 10 kwietnia 2017 r., przekazane Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Zarząd KRIR, resort rolnictwa poinformował, że preferencje taryfowe dla Ukrainy, wynikające z Umowy o Pogłębionej i Kompleksowej Strefie Wolnego Handlu UE-Ukraina (DCFTA), w tym również bezcłowe kontyngenty taryfowe (TRQ) w imporcie zbóż z tego kraju, weszły w życie na zasadzie autonomicznej już w kwietniu 2014 r. W związku z tym wejście w życie DCFTA od 1.01.2016 r., na zasadzie tymczasowej, nie zmieniło warunków taryfowych importu z Ukrainy (od ww. daty zaczęły obowiązywać jedynie wzajemne preferencje Ukrainy dla importu z UE).
Przekazano, że z uwagi na fakt, że w zapisach DCFTA nie uwzględniono (na co w kontaktach z Ministerstwem Gospodarki — obecnym Ministerstwem Rozwoju, resort rolnictwa i rozwoju wsi zwracał uwagę) tzw. klauzuli ochronnej, która umożliwiłaby wycofanie preferencji w warunkach istotnego pogorszenia sytuacji unijnych producentów danego towaru, jedyną możliwością ochrony rynku UE przed napływem ukraińskich towarów są środki ochronne przewidziane w ramach WTO. Zastosowanie ich wiąże się z czasochłonną i trudną procedurą; muszą też zaistnieć okoliczności warunkujące uruchomienie stosownych procedur w UE.
Poinformowano, że obecnie, w imporcie ziarna kukurydzy, a więc zboża, którego import z Ukrainy jest znaczący, obowiązuje stawka celna bez ograniczeń kwotowych 0% erga omnes. Stąd też, w przypadku tego zboża preferencje DCFTA nie zmieniają aktualnych warunków przywozu z Ukrainy (import dokonywany jest po stawce 0%, zarówno w ramach TRQ, jak poza kontyngentem).
Zaznaczono, że przepływy handlowe zbóż są na bieżąco monitorowane. Z danych statystycznych wynika, że import zbóż z Ukrainy do Unii Europejskiej w bieżącym sezonie 2016/2017 (od lipca 2016 roku do marca 2017 r.) wyniósł 6,4 mln ton i był mniejszy 0 1% od średniej z poprzednich pięciu lat. Stanowił on jednocześnie 48% ogólnego importu ziarna do UE. Zboże to importują głównie kraje unijne, które charakteryzują się niedoborem ziarna (np. Włochy, Hiszpania, Portugalia). Jednocześnie w ww. okresie z UE wyeksportowano ok. 30 mln ton zbóż.
W tym samym okresie sezonu 2016/2017 do Polski przywieziono 977 tys. ton zbóż ogółem (0 3% mniej niż przed rokiem), w tym 50 tys. ton z Ukrainy (5% importu ziarna). Jednocześnie z kraju wywieziono ok. 5,6 mln ton zbóż (0 36% więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego). Oznacza to, że Polska wzmacnia w ostatnim okresie pozycję znaczącego eksportera zbóż i skutecznie konkuruje z innymi eksporterami o rynki krajów trzecich. Ceny ziarna na rynku krajowym kształtują się na wyższym poziomie niż ceny ubiegłoroczne. Na przełomie maja i czerwca br. zakłady zbożowe objęte monitoringiem MRiRW za pszenicę konsumpcyjną przeciętnie płaciły 721 zł/t, 0 1% więcej niż miesiąc temu i 0 12% więcej niż przed rokiem. Żyto konsumpcyjne średnio w kraju kupowano po 653 zł/t, 0 11% drożej niż przed miesiącem i 0 24% drożej niż w porównywalnym okresie 2016 r. Za kukurydzę dostawcy przeciętnie uzyskiwali 708 zł/t, 0 6% więcej niż na początku maja br. i 0 2% więcej niż w porównywalnym okresie 2016 r.
Niezależnie od powyższego, w opinii Ministerstwa RiRW, import zbóż z Ukrainy może mieć negatywny wpływ na poziom krajowych cen, głównie przy wschodniej granicy. Wobec tego, a także, aby zapobiec wzmożonej presji podaży na krajowym rynku zbóż, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało, że zabiega na forum UE o zwiększenie ochrony celnej unijnego rynku. Zdaniem resortu, ograniczenie importu powinno przyczynić się do stabilizacji sytuacji popytowo-podażowej i działać wspierająco na ceny ziarna. Kwestia zwiększenia ochrony celnej unijnego rynku zbóż była również z inicjatywy Polski przedmiotem dyskusji w ramach państw Grupy Wyszehradzkiej oraz Bułgarii, Rumunii i Słowenii.
Ponadto, przekazano, że Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzi graniczną kontrolę fitosanitarną towarów importowanych do Polski z państw trzecich (przepisy art. 79 pkt 1 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin - Dz.U. z 2016 r. poz. 2014, z późn. zm.). Celem tej kontroli jest niedopuszczenie do wprowadzenia na obszar kraju organizmów szczególnie szkodliwych dla roślin. Graniczna kontrola fitosanitarna nie obejmuje cech jakościowych sprowadzanych towarów żywnościowych (w zakresie jakości handlowej sprowadzanych do Polski roślin lub produktów roślinnych nadzór sprawuje Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych).
Poinformowano, że rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1227 z późn. zm.) określa wykaz roślin i produktów roślinnych, które powinny być zaopatrzone w świadectwo fitosanitarne (i podlegać obowiązkowi granicznej kontroli fitosanitarnej) wraz ze wskazaniem wymagań specjalnych, jakie te rośliny i produkty roślinne powinny spełniać oraz wykaz roślin i produktów roślinnych przemieszczanych w obrębie Unii Europejskiej, które powinny być zaopatrzone w paszport roślin. Przepisy w/w rozporządzenia nie wymagają jednak przeprowadzenia granicznej kontroli fitosanitarnej ziarna zbóż pochodzącego z Ukrainy, ani wydania paszportu dla takiego ziarna sprowadzanego z innego państwa członkowskiego.
Ziarno zbóż z tych krajów podlega granicznej kontroli fitosanitarnej, jeżeli nie można ustalić jego tożsamości lub istnieją uzasadnione podejrzenia, co do jego porażenia przez organizmy kwarantannowe lub porażenia przez organizmy niekwarantannowe w stopniu stwarzającym zagrożenie powstania strat gospodarczych. Podkreślono przy tym, że zgodnie z prawem międzynarodowym (w szczególności Międzynarodową Konwencją Ochrony Roślin oraz Porozumieniem w sprawie Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych w ramach Światowej Organizacji Handlu - WTO), środki podejmowane przez państwo importujące w celu zabezpieczenia swojego terytorium przed introdukcją organizmów kwarantannowych, powinny być uzasadnione i proporcjonalne do skali zagrożeń, a także nie mogą dyskryminować państw eksportujących.
Przekazano, że w ramach importu roślin, produktów roślinnych i przedmiotów podlegających granicznej kontroli fitosanitarnej, w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r. skontrolowanych zostało przez PIORiN łącznie 14 469 przesyłek. W wyniku kontroli wydane zostały 173 decyzje zakazujące wprowadzenia przesyłki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezależnie od powyższego, mając na uwadze potrzebę monitorowania stanu fitosanitarnego wprowadzanych do Polski z państw trzecich roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, które nie podlegają obowiązkowi granicznej kontroli fitosanitarnej, poinformowano, że inspektorzy graniczni PIORiN realizują w tym zakresie kontrole wyrywkowe. W ramach monitoringu prowadzonego w latach 2014, 2015 oraz 2016 r. przeprowadzono kontrolę następujących gatunków zbóż importowanych z Ukrainy: sorgo, pszenica, proso, owies, ryż, żyto oraz kukurydza. Kontrolą objętych jest 10% przesyłek zbóż importowanych z Ukrainy wprowadzanych przez dany punkt wwozu. W 2016 r., kontrolami takimi objęto 1 339 przesyłek zawierających zboża o łącznym tonażu 80 121 t.
W wyniku powyższych działań monitoringowych nie stwierdzono zagrożenia fitosanitarnego (zidentyfikowana w niektórych przypadkach nieznaczna obecność nasion chwastów nie stanowi podstaw do podjęcia działań fitosanitarnych). Kontroli dokonano również u niektórych podmiotów zajmujących się handlem ziarnem. Tam również nie wykazano nieprawidłowości.
Resort rolnictwa i rozwoju wsi dodał, że wraz z podległymi inspekcjami oraz we współpracy z polskimi placówkami dyplomatycznymi prowadzi intensywne prace nad poszukiwaniem nowych rynków zbytu w krajach będących potencjalnymi importerami ziarna oraz produktów ich przerobu. Zdaniem MRiRW, intensyfikacja eksportu może pozytywnie wpłynąć na sytuację popytowo-podażową na rynku zbóż w Polsce, a tym samym działać wspierająco na ceny. Między innymi w wyniku tych działań Polska w ostatnim okresie stała się znaczącym unijnym eksporterem zbóż i odnotowuje bardzo dobre wyniki w zakresie eksportu ziarna oraz skutecznie konkuruje z innymi eksporterami o rynki krajów trzecich.
