W związku z wystosowanym przez samorząd rolniczy w dniu 19 kwietnia 2017 r wnioskiem do Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dotyczących badań wody pitnej wykorzystywanej w gospodarstwie, w dniu 22 czerwca 2017 r. do Biura KRIR wpłynęło pismo Głównego Inspektora Sanitarnego w powyższej sprawie.
Regulacje prawne dotyczące bezpieczeństwa zdrowotnego wody
Na wstępie należy podkreślić, iż zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego wody oznacza prowadzenie działań, które mają na celu ochronę zdrowia ludzkiego na każdym etapie dostawy wody, czyli „od ujęcia do kranu", przez poszczególne podmioty występujące w systemie, bez względu na rodzaj prowadzonej działalności. Wymagania dotyczące, jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, które implementuje do polskiego systemu prawnego Dyrektywę Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Zgodnie z §4 ww. rozporządzenia określone w nim wymagania dotyczą m. in. wody:
1) pobieranej z urządzeń wodociągowych;
2) pobieranej z indywidualnych ujęć wody zaopatrujących co najmniej 50 osób lub dostarczających co najmniej średnio 10 m3 wody na dobę;
3) pobieranej z indywidualnych ujęć wody, bez względu na ilość dostarczanej wody, jeżeli woda ta służy do działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej;
4) pobieranej z punktów czerpalnych wody wykorzystywanej w produkcji łub obrocie żywnością;
5) pobieranej z cystern lub zbiorników.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne odpowiada za jakość wody w urządzeniach wodociągowych zdefiniowanych w art. 2 pkt 16 powyższej ustawy, tj. do zaworu głównego. Natomiast jak wskazano w art. 5 ust. 2 ww. ustawy „Jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie".
Zgodnie, bowiem z art. 61 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, jest obowiązany utrzymywać i użytkować obiekt w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej, w szczególności w zakresie m.in. spełnienia wymagań dotyczących odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych, czy też zaopatrzenia w wodę. Należy jednocześnie nadmienić, że właściciele lub zarządcy budynków mają obowiązek dokonywania w okresie użytkowania obiektu budowlanego przeglądów technicznych, budynków i budowli. Stanowi o tym art. 62 ww. ustawy, który dodatkowo określa rodzaje okresowych kontroli dla budynków, elementów budynków, budowli i instalacji w budynkach. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli okresowej — m. in. co najmniej raz w roku - polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu.
Należy jednocześnie podkreślić, iż wskazane powyżej obowiązki właścicieli/zarządców obiektów budowlanych są niezależne od rodzaju prowadzonej działalności.
Regulacje prawne dotyczące wymagań higieniczno-sanitarnych w produkcji i obrocie żywnością
Wymagania higieniczno-sanitarne, jakie muszą być spełnione w produkcji i obrocie żywnością, określa rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Na podstawie przepisów części A załącznika I ww. rozporządzenia przedsiębiorstwa sektora spożywczego produkujące lub zbierające produkty roślinne podejmują odpowiednie działania, według potrzeb m.in. w celu używania wody pitnej, lub czystej wody, w każdym przypadku, gdy jest to niezbędne do zapobieżenia zanieczyszczeniu. Ponadto zgodnie z przepisami rozdziału VII załącznika II do ww. rozporządzenia przedsiębiorcy sektora spożywczego mają obowiązek zapewnienia odpowiedniego zaopatrzenia w wodę pitną, która powinna być używana w każdym przypadku, gdy jest to niezbędne w celu zapewnienia, że środki spożywcze nie są zanieczyszczone. Zgodnie z definicją podaną w art. 2 ust. 1 lit. g ww. rozporządzenia woda pitna oznacza wodę spełniającą minimalne wymagania ustanowione w dyrektywie Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wdrożonej do prawa polskiego rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Jednocześnie należy wskazać, że przepisy ww. rozporządzenia, wskazują punkty, w których woda przeznaczona do spożycia przez ludzi musi spełniać określone rozporządzeniem wymagania. W przypadku wody wykorzystywanej w zakładzie produkcji lub obrotu żywnością, w ślad za dyrektywą Rady 98/83/WE, wskazano punkt czerpalny wody wykorzystywanej w produkcji lub obrocie żywnością.
Zważywszy na fakt, że woda używana w produkcji żywności, np. jako składnik żywności decydujący o bezpieczeństwie produktu końcowego lub do mycia surowców, istotnym jest sprawdzenie, czy woda dostarczana przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nie uległa np. wtórnemu zanieczyszczeniu w instalacji wewnętrznej. Odpowiedzialność za stan instalacji wewnętrznej i jej wpływ na jakość wody używanej w procesie produkcji spoczywa bowiem na przedsiębiorcy.
Mając na uwadze powyższe należy wskazać, iż dysponowanie przez producentów żywności aktualnymi wynikami z badań wykonanych przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, (wskazujących, iż jakość wody dostarczanej przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne spełnia wymagania rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r.) nie stanowi „gwarancji", że jakość wody w punkcie czerpalnym wykorzystywanym w produkcji lub obrocie żywnością spełnia określone w przepisach prawa wymagania, ale zwalnia tych przedsiębiorców z obowiązku wykonywania badań z częstotliwością oraz w zakresie określonym w rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (od ujęcia do zaworu głównego). Jednocześnie należy zaznaczyć, iż częstotliwość i zakres wykonywania badań jakości wody w podmiotach produkujących i wprowadzających na rynek żywność, poza kontrolą coroczną wynikającą z ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, które są zaopatrywane w wodę przez przedsiębiorstwa wodociągowe, powinny wynikać przede wszystkim z przeprowadzonej oceny ryzyka, dotyczącej możliwości potencjalnego wtórnego zanieczyszczenia wody do spożycia w instalacji wewnętrznej producenta żywności. Jak wskazano bowiem powyżej zgodnie z rozporządzeniem nr 852/2004 woda wykorzystywana przy produkcji żywności powinna spełniać wymagania wody pitnej (wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi).
W związku z powyższym w ramach kontroli wewnętrznej podmioty działające na rynku spożywczym powinny monitorować w punkcie czerpalnym stan wody wykorzystywanej w produkcji i obrocie żywnością w zależności od tego jaki wpływ ma jakość stosowanej wody na jakość produktu końcowego (np. woda wykorzystywana do podlewania upraw, woda wykorzystywana do mycia warzyw i owoców). Przykładowo woda używana do ostatniego płukania owoców lub warzyw, traktowanych, jako gotowych do spożycia (np. pomidorów, jabłek, gruszek), musi spełniać wymagania określone dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Potwierdzeniem, że woda spełnia wymagania jakościowe są wyniki badań
Wykonywane okresowo, zgodnie z przyjętą na podstawie oceny ryzyka częstotliwością, zależną m.in. od rodzaju produktu procesu technologicznego. Zakres oraz częstotliwość badań jakości wody w ww. podmiotach, które są zaopatrywane w wodę przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne powinien być uzgodniony z właściwymi organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
