Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych realizując wniosek z V posiedzenia KRIR wystąpił w dniu 27 października 2016 r. do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie kontroli pozataryfowego importu zbóż z Ukrainy. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w piśmie otrzymanym przez KRIR 20 grudnia 2016 r. informuje co następuje:
"Przywóz zboża z Ukrainy do Polski jest ściśle monitorowany pod względem ilościowym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie danych przekazywanych przez służby celne za pośrednictwem Ministerstwa Finansów.
Zgodnie z tymi danymi w 2015 roku import zbóż do Polski ogółem wyniósł 1,2 mln ton, w tym z Ukrainy zaimportowano ok. 169 tys. ton ziarna, import dotyczył głównie kukurydzy (ponad 90% importowanego z Ukrainy ziarna to kukurydza). W 2016 r. od stycznia do sierpnia przywóz zbóż ogółem do Polski wyniósł 0,909 mln ton, w tym ok. 159 tys. ton z Ukrainy.
Kontrole sprowadzanych do Polski spoza UE roślin lub produktów roślinnych prowadzone są obecnie w różnym zakresie przez: Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Państwową Inspekcję Sanitarną, Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Inspekcję Weterynaryjną.
Na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi od lipca br. ww. Inspekcje zintensyfikowały i zaostrzyły kontrole zbóż sprowadzanych z Ukrainy. Działania te były wynikiem napływających do MRiRW sygnałów dotyczących przywozu do Polski niskiej jakości ukraińskiego ziarna, w szczególności pszenicy i kukurydzy.
Z informacji uzyskanych od ww. Inspekcji wynika, że kukurydza z Ukrainy przeznaczona była głównie na cele paszowe, natomiast pszenica zarówno na cele paszowe jak i na cele spożywcze.
IJHARS przeprowadza graniczną kontrolę na podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych i zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 stycznia 2013 r. w sprawie wykazu artykułów rolno-spożywczych przywożonych z zagranicy oraz ich minimalnych ilości podlegających kontroli jakości handlowej. Kontroli granicznej przeprowadzanej przez IJHARS podlegają wyłącznie artykuły rolno-spożywcze przywożone do Polski z państw trzecich niebędących członkami UE, z wyłączeniem państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Towary te mogą być dopuszczone do obrotu w rozumieniu przepisów prawa celnego pod warunkiem przeprowadzenia kontroli jakości handlowej. Graniczną kontrolą jakości handlowej jest objęte wyłącznie ziarno zbóż przeznaczonych do celów spożywczych, z wyłączeniem przeznaczonego na paszę i do siewu. W ramach jakości handlowej zbóż przywożonych z zagranicy sprawdzane są dokumenty umożliwiające identyfikację artykułów rolno-spożywczych, atesty jakościowe, wyniki badań laboratoryjnych oraz inne dokumenty świadczące o jego jakości handlowej. Ponadto sprawdzane są warunki transportu ziarna zbóż, a także przeprowadzane są jego oględziny, w trakcie których inspektor ocenia ogólny wygląd zboża. W przypadku, gdy zachodzi podejrzenie co do niewłaściwej jakości handlowej ziarna zbóż inspektor pobiera próbki zboża w celu wykonania badań. Jeżeli importowany artykuł rolno-spożywczy nie spełnia wymagań w zakresie jakości handlowej określonych w przepisach o jakości handlowej lub deklarowanych przez producenta, wojewódzki inspektor JHARS w drodze decyzji administracyjnej zakazuje wprowadzenia tego produktu do obrotu.
W 2014 roku kontrolą objęto 768 partii zbóż o łącznej masie 35 837,3 ton. W roku 2015 -953 partie ziarna zbóż o masie 55 283,9 ton. Od 1 stycznia do 31 października 2016 r. Inspekcja IHARS w ramach kontroli granicznej skontrolowała ogółem 229 partii ziarna zbóż o łącznej masie 11,8 tys. ton przeznaczonego na cele spożywcze, pochodzącego z Ukrainy. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie jakości handlowej ww. partii i nie wydano żadnej decyzji zakazującej wprowadzenia do obrotu zbóż pochodzących z Ukrainy.
Organy PIS upoważnione są do przeprowadzania granicznych kontroli sanitarnych żywności pochodzenia niezwierzęcego (w tym kontrole pozostałości środków ochrony roślin) oraz materiałów lub wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, przywożonych z państw niebędących członkami UE oraz z państw niebędących członkami EFTA. W wyniku przeprowadzonej kontroli właściwy organ PIS wydaje świadectwo stwierdzające spełnianie wymagań zdrowotnych przez kontrolowane towary. Na podstawie tego świadectwa organy celne nadają dopuszczalne przeznaczenie celne. Natomiast w razie stwierdzenia, iż importowane produkty spożywcze, w tym zboże, nie spełniają wymagań określonych w przepisach prawnych z zakresu bezpieczeństwa żywności, towary te nie są dopuszczane do obrotu na terenie Polski.
W ramach kontroli granicznej w roku 2014 zbadano łącznie 483 próbki ziarna i przetworów zbożowych, w 2015 roku - 414 próbek, z czego 23 próbki zdyskwalifikowano z uwagi na występujące zanieczyszczenia biologiczne i fizyczne. Natomiast do 30 września br. nie stwierdzono nieprawidłowości w sprowadzanym zbożu. Kontrola graniczna obejmowała sprawdzenie dokumentacji, kontrolę identyfikacyjną oraz oględziny i ocenę partii towaru. Każdorazowo organy PIS sprawdzają czy w przedłożonej do kontroli dokumentacji znajdują się wyniki badań laboratoryjnych potwierdzających spełnianie wymagań UE wykonane w akredytowanym laboratorium. Jednocześnie próbki do badań laboratoryjnych w ramach kontroli granicznej są pobierane w przypadku braku wyników ww. badań lub wątpliwości, co do bezpieczeństwa danego towaru.
Zgodnie z przepisami art. 79 pkt 1 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin za prowadzenie granicznej kontroli fitosanitarnej towarów importowanych do Polski z państw trzecich odpowiedzialna jest PIORiN. Celem tej kontroli jest niedopuszczenie do wprowadzenia na obszar kraju organizmów szczególnie szkodliwych dla roślin. Graniczna kontrola fitosanitarna nie obejmuje cech jakościowych sprowadzanych towarów żywnościowych oraz ewentualnej obecności w takich towarach substancji niebezpiecznych dla zdrowia konsumenta (kontrole w tym zakresie wykonuje IJHARS oraz PIS).
Przepisy UE (dyrektywa 2000/29/WE wdrożona rozporządzeniem w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych) określają wykaz organizmów szkodliwych, których wprowadzanie na obszar UE jest zabronione, wykaz roślin i produktów roślinnych, których wprowadzanie na obszar UE jest zabronione ze względu na zagrożenie fitosanitarne jakie one stwarzają, a także wykaz roślin i produktów roślinnych, które powinny być zaopatrzone w świadectwo fitosanitarne (i podlegać obowiązkowi granicznej kontroli fitosanitarnej), wraz ze wskazaniem wymagań specjalnych jakie te rośliny i produkty roślinne powinny spełniać. Podstawą ustanowienia zakazu lub ograniczeń we wprowadzaniu określonego towaru jest przeprowadzenie analizy ryzyka jakie stwarza dany towar dla roślin uprawnych i dziko rosnących na terytorium UE.
W przypadku zbóż z Ukrainy obowiązkowej granicznej kontroli fitosanitarnej podlegają jedynie nasiona kukurydzy przeznaczone do siewu (w 2014 r. skontrolowano 2 przesyłki nasion kukurydzy, przeznaczonych do siewu, w 2015 r. 21, natomiast w 2016 r. nie zgłoszono żadnej przesyłki do granicznej kontroli fitosanitarnej.
Niezależnie od powyższego, od sierpnia br. prowadzone są wzmocnione działania monitoringowe w odniesieniu do zbóż z Ukrainy. Monitoringiem objęte jest 10% przesyłek zbóż pochodzących z tego kraju. Od 4 sierpnia do 4 grudnia br. PIORiN skontrolowała 202 przesyłki zbóż (jęczmień, kukurydza, proso, pszenica i sorgo) o łącznej masie ok. 8 860 ton. W wyniku tych działań nie stwierdzono zagrożenia fitosanitarnego (stwierdzona w niektórych przypadkach nieznaczna obecność nasion chwastów, co nie stanowi podstaw do podjęcia działań fitosanitarnych).
Z kolei całokształt zagadnień dotyczących pasz, w tym także kwestie dotyczące importu pasz lub komponentów paszowych przeznaczonych na pasze, reguluje ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach oraz przepisy UE.
Zgodnie z przepisami dopuszcza się przywóz przesyłek z zakładów państw trzecich mających przedstawicielstwo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wpisanych do ewidencji zakładów państw trzecich prowadzonej przez Głównego Lekarza Weterynarii oraz na terytorium innego państwa członkowskiego UE.
Na podstawie przepisów ustawy o paszach zakłady państw trzecich wpisywane są do ewidencji, jeżeli dla przedsiębiorcy zagranicznego wykonującego działalność gospodarczą w państwie trzecim, do którego należy zakład, utworzono przedstawicielstwo z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a przedstawicielstwo zapewni, że zakład, który reprezentuje, spełnia wymagania co najmniej równoważne wymaganiom określonym dla prowadzenia danego rodzaju działalności, jak również zobowiąże się do prowadzenia rejestru zgodnie z przepisami dotyczącymi prowadzenia dokumentacji.
Programy urzędowych badań kontrolnych pasz są opracowywane, zatwierdzane, a następnie przekazywane do wdrożenia we wszystkich państwach członkowskich UE. W świetle obowiązujących przepisów każde państwo członkowskie UE zobowiązane jest do opracowania jednego, spójnego programu kontrolnego, niezależnie od struktury organizacyjnej i ilości służb nadzoru funkcjonujących w danym kraju.
Kontrole urzędowe obejmują co najmniej systematyczną kontrolę dokumentacji, wyrywkową kontrolę identyfikacyjną oraz, w stosownych przypadkach, kontrolę bezpośrednią.
Kontrola produktów pochodzących z krajów trzecich dla pasz, które nie są pochodzenia zwierzęcego dokonywana przez państwa członkowskie polega na regularnej kontroli pasz niepochodzących od zwierząt importowanych do UE. Kontrole te mogą być przeprowadzane na każdym etapie dystrybucji towarów: przed dopuszczeniem do swobodnego obrotu lub po nim (na przykład u importera), w czasie ich przetwarzania lub w punkcie sprzedaży detalicznej.
Czynności kontrolne przeprowadzane przez granicznego lekarza weterynarii obejmują kontrolę dokumentów, oraz w uzasadnionych przypadkach, kontrolę tożsamości i fizyczną towaru. Kontrola fizyczna polega m.in. na ocenie organoleptycznej towaru oraz w uzasadnionych przypadkach na pobraniu próbek i przeprowadzeniu badań laboratoryjnych.
W 2014 roku graniczni lekarze weterynarii na polskich przejściach granicznych pobrali w sumie 11 próbek importowanego z Ukrainy zboża, zgodnie z planem urzędowej kontroli pasz, w kierunku obecności m.in. GMO, pestycydów, salmonelli, mikotoksyn. W 2015 roku pobrano 9 próbek, w 2016 roku (do dnia 31 października) 15 próbek. Wszystkie wyniki ww. badań były zadowalające. Kontrole zbóż paszowych w ostatnich latach nie wykazały więc poważnych uchybień.
Odnosząc się do wpływu importu zbóż spoza UE na sytuację na rynku wewnętrznym informujemy, że w opinii MRiRW poziom ochrony celnej tego rynku nie jest wystarczający. W związku z tym Resort Rolnictwa postuluje na forum UE o zwiększenie tej ochrony, co pozwoliłoby na ograniczenie podaży na krajowy rynek tańszego ziarna z państw trzecich.
Kwestia zwiększenia ochrony celnej unijnego rynku zbóż była również z inicjatywy Polski przedmiotem dyskusji w ramach spotkań państw Grupy Wyszehradzkiej oraz Bułgarii, Rumunii i Słowenii. Ponadto Ministerstwo, na posiedzeniach różnych organów UE, przedstawia stanowisko, że przywóz zbóż z Ukrainy, która jest znaczącym producentem i eksporterem taniego zboża, zakłóca rynek krajowy, szczególnie w regionach przygranicznych.
Jednocześnie informujemy, że mając na uwadze poprawę warunków gospodarowania producentów zbóż w kraju, Polska dąży na forum UE do urealnienia ceny interwencyjnej skupu zbóż (obecnie 101,31 euro/t) i określenia jej na poziomie zbliżonym do kosztów ich produkcji.
Ponadto w resorcie prowadzone są także intensywne prace nad poszukiwaniem nowych rynków zbytu w krajach będących potencjalnymi importerami ziarna oraz produktów ich przerobu. Intensyfikacja eksportu może pozytywnie wpłynąć na sytuację popytowo-podażową na rynku zbóż w Polsce, a tym samym działać wspierająco na ceny."
