W odpowiedzi na wniosek zgłoszony podczas IV Posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych V kadencji w sprawie możliwości podjęcia przez Rząd RP działań w zakresie stworzenia programu dożywiania w szkołach oraz na uczelniach wyższych na wzór programu 500+ skierowany do Prezes Rady Ministrów, resort rolnictwa poinformował, że na podstawie art. 31 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U z 2016 r. poz. 543, z póżn. zm.) sprawy związane z rządowymi programami w zakresie pomocy społecznej, w szczególności dla osób i gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, a także dla grup zagrożonych wykluczeniem społecznym obejmuje dział zabezpieczenie społeczne. Natomiast w świetle rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów ż dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U z 2015 r., poz. 1905) działem zabezpieczenie społeczne kieruje Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Mając to na uwadze, wszelkie działania wdrażające nowe formy pomocy w zakresie dożywiania powinny być koordynowane przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. W związku z tym, w załączeniu przekazano odpowiedź Minister Rodziny. Pracy i Polityki Społecznej w przedmiotowej sprawie.

W odpowiedzi na wniosek KRIR Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbieta Rafalska poinformowała, iż obecnie w zakresie pomocy w formie dożywiania realizowany jest wieloletni program wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania" na lata 2014-2020, który został ustanowiony uchwałą Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. (M.P. z 2015 r. poz. 821 j.t.). Roczna wielkość środków finansowych budżetu państwa przeznaczanych na jego realizacje wynosi 550 mln zł.

Program ma na celu ograniczenie zjawiska niedożywiania dzieci i młodzieży z rodzin o niskich dochodach lub znajdujących się w trudnej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich oraz osób dorosłych, w tym osób samotnych, w podeszłym wieku, chorych lub osób niepełnosprawnych.

Program ten jest elementem polityki społecznej państwa w zakresie wsparcia finansowego gmin w wypełnianiu zadań własnych o charakterze obowiązkowym - art. 17 ust. 1 pkt 3 i pkt 14 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930), poprawy poziomu życia rodzin o niskich dochodach, poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży, kształtowania właściwych nawyków żywieniowych.

Ze środków budżetu państwa przekazywanych na realizacje Programu gminy udzielają wsparcia osobom spełniającym warunki otrzymania pomocy wskazane w ustawie o pomocy społecznej, tzn. osobom, które jednocześnie spełniają warunek kryterium dochodowegow wysokości do 150% kryterium, o którym mowa w art. 8 oraz spełniają jedną z przesłanek określonych w art. 7 w/w ustawy.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zauważa, iż realizowany Program skierowany jest nie tylko do dzieci i uczniów, ale także do osób i rodzin znajdujących się w sytuacjach wymienionych w art. 7 o pomocy społecznej, w szczególności osób samotnych, w podeszłym wieku, chorych lub niepełnosprawnych.

Resort zaznaczył, iż w ramach programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania" na lata 2014-2020 osoby i rodziny mogą skorzystać z pomocy w formie świadczenia pieniężnego na zakup posiłków lub żywności albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. Powyższym wsparciem objęta jest zatem cała rodzina, a nie tylko dzieci i uczniowie, którzy otrzymują pomoc w postaci posiłku w stołówce szkolnej.

W 2015 r. w ramach powyższego Programu pomocą objęto łącznie 1 727 465 osób, w tym:

• 286 074 dzieci do czasu rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej;
• 622 590 uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej;
• 810 896 pozostałych osób otrzymujących pomoc na podstawie art. 7 ustawy o pomocy społecznej.

Z powyższych danych statystycznych wynika, iż 47,2% osób korzystających z pomocy w ramach Programu stanowią osoby niekorzystające z posiłków w szkole tj. osoby dorosłe.

Ponadto Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nadmieniło, iż Program przewiduje oprócz posiłku udzielenie pomocy w formie świadczenia pieniężnego w postaci zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności, jak też świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych, które mają na celu zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych osób korzystających z Programu. W roku 2015 z pomocy w formie świadczenia pieniężnego w postaci zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności skorzystało 1 165 514 osób, a ze świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych 86 168 osób.

Z powyższego wynika, iż realizacja przez gminy Programu oraz wsparcie zadań własnych gmin środkami budżetu państwa jest działaniem przyczyniającym się do zmniejszenia skali zjawiska niedożywiania nie tylko wśród dzieci i młodzieży, ale także wśród osób dorosłych.

Dodatkowo Ministerstwo informuje, że od końca 2014 r. w Polsce realizowany jest Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014-2020 (POPŻ). Program współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (Fund for European Aid to the Most Deprived - FEAD). Program został opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 223/2014 z dnia 11 marca 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Główny cel Programu to udzielenie wsparcia osobom doświadczającym najgłębszych form ubóstwa poprzez udostępnienie pomocy żywnościowej w formie paczek lub posiłków. Ponadto osoby potrzebujące mogą brać udział w działaniach prowadzonych w ramach tzw. środków towarzyszących, mających na celu wzmocnienie samodzielności i kompetencji w prowadzeniu gospodarstwa domowego, w szczególności w warsztatach kulinarnych, dietetycznych i dotyczących zdrowego żywienia, programach edukacyjnych propagujących przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności oraz warsztatach edukacji ekonomicznej zarządzania budżetem domowym.

Budżet programu operacyjnego w Polsce na lata 2014-2020 wynosi 556,9 mln Euro (2,4 mld zł), w tym:

• 473,4 mln Euro - budżet UE (85%), ok. 2,1 mld zł (wg. kursu z lipca 2016 r.);
• 83,5 mln Euro - budżet krajowy (15%), ok. 367,9 min zł (wg. kursu z lipca 2016 r.).

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pełni w realizacji tego Programu funkcję Instytucji Zarządzającej. Instytucją Pośredniczą jest Agencja Rynku Rolnego. Natomiast Instytucją Certyfikującą jest Ministerstwo Finansów (Departament Instytucji Płatniczej). Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz Departament Ochrony Interesów Finansowych UE w Ministerstwie Finansów odpowiadają za audyt Programu.

Ośrodki pomocy społecznej odpowiadają za kwalifikowanie osób najbardziej potrzebujących poprzez wydawanie skierowań w oparciu o sytuację życiową tych osób dopuszczającą korzystanie z pomocy społecznej z powodów wskazanych w art. 7 ustawy o pomocy społecznej, których dochód nie przekroczy 150% kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej, tj. 951 zł dla osoby samotnie gospodarującej oraz 771 zł dla osoby w rodzinie.

W realizacji programu uczestniczą również:

• organizacje partnerskie o zasięgu ogólnopolskim lub ponadregionalnym (OPO) organizacje działające non-profit obejmujące zasięgiem co najmniej 5 województw, wybierane przez Instytucję Zarządzającą w drodze konkursu;
• organizacje partnerskie regionalne (OPR) wchodzące w skład struktury OPO lub będące ich organizacjami członkowskimi. OPR są odpowiedzialne za dystrybucję produktów żywnościowych do organizacji partnerskich lokalnych (OPL) lub bezpośrednio odbiorców końcowych. OPL mogą wchodzić w skład struktury OPR i są odpowiedzialne za dystrybucję żywności do osób najbardziej potrzebujących. PO PŻ jest realizowany w cyklu rocznym, w ramach odrębnych Podprogramów.

W Podprogramie 2014 uczestniczyły 4 organizacje partnerskie o zasięgu ogólnopolskim lub ponadregionalnym (Caritas Polska, Federacja Polskich Banków Żywności, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Polski Czerwony Krzyż), ok. 100 OPR i ok. 2,5 tys. OPL.

W Podprogramie 2015 (realizowanym od maja 2015 r. do końca czerwca 2016 r.) uczestniczyły 3 organizacje partnerskie o zasięgu ogólnopolskim lub ponadregionalnym - OPO (Federacja Polskich Banków Żywności, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Polski Czerwony Krzyż) oraz 73 organizacje partnerskie regionalne - OPR (banki żywności, oddziały okręgowe PKPS/PCK) i ok. 1,5 tys. organizacji partnerskich lokalnych - OPL. Zgodnie z danymi na koniec grudnia 2015 r. pomocą żywnościową objęto łącznie 1 678 367 osób. Wydano 6 303 877 paczek i 336 668 posiłków.

W ocenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej utworzenie programu na wzór Programu 500 + możliwe będzie wyłącznie w sytuacji posiadania przez resort rolnictwa i rozwoju wsi środków finansowych na stworzenie dodatkowego programu dożywiania w szkołach i na wyższych uczelniach.

Jednocześnie Ministerstwo poinformowało, że nie ma możliwości wsparcia ewentualnego programu środkami finansowymi.

Dodatkowo resort wyjaśnił, że ustawa z dnia 17 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wprowadzająca „Program Rodzina 500+" (Dz. U. z 2016 r. poz. 195) weszła w życie dnia 1 kwietnia 2016r. i wprowadziła do systemu prawnego świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł na dziecko w wieku do ukończenia 18 roku życia.

W ustawie budżetowej na 2016 r. na realizację Programu „Rodzina 500 +" zaplanowano łącznie środki w wysokości 17.055 mln zł (w tym 218 mln zł na świadczenia na dzieci przebywające w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego), z czego: 15.355 mln zł w budżetach wojewodów oraz 1.700 mln zł w rezerwie celowej poz. 77.

Na 1 lipca przeciętnie miesięcznie było 3,2 mln świadczeniobiorców świadczenia wychowawczego. Wydatki wyniosły blisko 5 mld zł. Udział dzieci uprawnionych do świadczenia wychowawczego w stosunku do wszystkich dzieci w wieku 0-18wynosi ok. 46,5%. Przewidywana wartość uprawnionych dzieci wynosi 3,7 mln, i w związku z tym procentowy udział powinien wynosić ok. 53,8%.

Z danych resortu rodziny, pracy i polityki społecznej za pierwsze półrocze br. wynika że odsetek dzieci objętych Programem 500+ w gminach wiejskich wyniósł 58%, natomiast w gminach miejsko - wiejskich 51%.