Ostatni gwałtowny wzrost cen żywności jest sygnałem alarmowym dla rządów na całym świecie, które zbyt długo uważały produkcję rolną za coś oczywistego. Komitety COPA i COGECA reprezentujące europejskich rolników i ich spółdzielnie wzywają do uruchomienia europejskich i światowych procedur, które położą większy nacisk na bezpieczeństwo żywności, uczciwe ceny i stabilność, zarówno dla producentów, jak i konsumentów, na nadchodzące lata.

Przez wiele lat rynki rolne – w Europie i na świecie – charakteryzowały się niskimi cenami i nadmiarem podaży, Obecnie sytuacja na świecie jest inna. Rosnące przychody w krajach rozwijających się przyspieszają wzrost popytu na żywność, pomimo wolniejszego wzrostu liczby ludności. Podaż nie nadąża za popytem. Na poziomie światowym rolnicy zmagają się z coraz większą liczbą trudności związanych z ochroną środowiska i nieprzewidywalnością klimatu, a ryzyko rozprzestrzeniania się chorób roślin i zwierząt jest coraz większe. Oznacza to niestabilność produkcji i cen oraz możliwe braki żywności. Reformy polityki UE majce na celu dostosowanie jej do wymagań WTO doprowadziły do znacznego ograniczenia dopłat do produkcji, osłabienia środków zarządzania rynkiem oraz otwarcia rynków. Z tego powodu unijni konsumenci i producenci są teraz bardziej narażeni na skutki niestabilności rynków na świecie. Jednocześnie, bardzo restrykcyjne normy dotyczące bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt zwiększyły koszty produkcji i osłabiły konkurencyjność unijnych rolników. W konsekwencji, unijne nadwyżki żywności zostały zastąpione przez kontrakty na produkcję w niektórych sektorach, takich jak wołowina i mleko oraz spadek produkcji w innych sektorach – zbóż, drobiu i wieprzowiny. Mimo wzrostu cen niektórych produktów rolnych, większość rolników ich nie odczuwa. W tym samym czasie wzrosły koszty produkcji, takie jak ceny pasz, energii, nawozów i środków ochrony roślin, natomiast ceny płacone rolnikom nie rosną w tym samym tempie. Zagęszczenie w jednym miejscu światowych firm dostarczających produkty dla rolnictwa, przetwórców i dystrybutorów żywności sprawia, że rolnicy mają słabą pozycję rynkową i mają trudności z dostosowaniem się do zwiększenia kosztów. Prowadzi to do spadku ich dochodów i nie daje dobrych perspektyw na przyszłość. Sytuacja rolników w krajach rozwijających się jest jeszcze gorsza. Jest źle, skoro połowa głodujących na świecie 860 milionów ludzi to rolnicy. 70 procent ludzi biednych żyje na terenach wiejskich i większość z nich pracuje w rolnictwie. Jednak inwestycje w rolnictwo w wielu krajach rozwijających się były zaniedbywane przez ponad 20 lat, a zatem tylko 3% pomocy rozwojowej przeznaczono na rolnictwo. Ostatni skok cen niektórych produktów żywnościowych jest po prostu skutkiem tego, że produkcja rolna nie nadąża za popytem, co z kolei wynika z faktu, że przez lata dławiono ceny podstawowych produktów rolnych oraz zaniedbywano inwestycje w rolnictwie.

Jak można temu zaradzić?

Nasze propozycje

Uczciwe ceny: najlepszym sposobem zapewnienia wystarczających dostaw jest zachęcenie rolników do produkcji i do inwestycji. Ostatni nagły wzrost cen jest destabilizujący, ale konsumenci muszą uznać fakt, że era niskich cen należy do przeszłości. Rolnicy muszą za swoje produkty otrzymać cenę, która pokryje koszty oraz zapewni środki dla inwestycji. W Unii Europejskiej WPR musi dostosować się do nowych wyzwań: kolejne reformy WPR od roku 1992 opierały się na przewidywaniach nadmiernej podaży i niskich światowych cen. Nawet w ostatnich propozycja Przeglądu WPR opublikowanych w maju tego roku, Komisja Europejska odmówiła zmiany kierunku swojej polityki i zaproponowała dalsze osłabianie środków kontroli rynku i dalsze ograniczenia wsparcia finansowego dla rolników. Na rynku bardziej otwartym i niestabilnym, przy rosnących wahaniach cen i spekulacji, skuteczne zarządzanie rynkiem oraz siec bezpieczeństwa dla rolników są ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Europejscy rolnicy muszą być zachęcani do optymalizacji ich potencjału produkcji, tak aby odwrócić trend zniżkowy i aby rolnicy mogli nadal przyczyniać się do zapewnienia bezpieczeństwa żywności konsumentom unijnym oraz do zaspokojenia światowych potrzeb w dziedzinie żywności. Inwestycje w rolnictwie są kluczowym elementem wzrostu gospodarczego dla większości krajów rozwijających się, jak zauważyli analitycy Banku Światowego w ostatnim raporcie na temat rozwoju świata. Rządy krajów rozwijających się oraz organizacje, które udzielają pomocy powinny zwrócić szczególną uwagę na rolnictwo, aby rolnicy, których produkcja ledwo wystarcza na ich własne potrzeby mogli przekształcić swoje gospodarstwa w małe przedsiębiorstwa. W UE potrzeba więcej badań i rozwoju, co da rolnikom większą konkurencyjność i pomoże zmierzyć się z wyzwaniem, jakim są zmiany klimatu.

Szybka odpowiedź na kryzysy humanitarne: brak zapasów, zarówno w UE (obecnie unijne zapasy zbóż są na poziomie zerowym), jak i na świecie, powoduje, że trudno jest udzielać pilnej pomocy potrzebującym. Polityka, w tym WPR, powinna przewidzieć środki pozwalające na szybką i skuteczną reakcję w takich sytuacjach.

Polityka handlowa: Zasady WTO powinny umożliwić krajom wdrożenie polityk dążących do zwiększenia bezpieczeństwa żywności, stabilności i zrównoważonej produkcji.

Zrównoważona polityka dotycząca bioenergii: jeśli emisja gazów cieplarnianych nie zostanie zmniejszona, może to zagrozić światowej produkcji żywności. To nie jest prosty wybór pomiędzy produkcją żywnościową i nieżywnościową. Przy właściwej polityce rolnicy mogą mieć duży wkład w redukcję emisji gazów cieplarnianych bez zagrożenia produkcji. UE dokłada wszelkich starań, aby produkcja biopaliw mająca na celu włączenie ich do transportu pozwoliła zmniejszyć emisję CO2 i nie zaszkodziła środowisku. Takie same zrównoważone kryteria powinny być stosowane na całym świecie.