25 czerwca 2015 r. Sejm uchwalił ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego. Ma ona m.in. uchronić Polskę przed wykupem gruntów przez obcokrajowców poprzez wprowadzenie szeregu ograniczeń po zakończeniu okresu ochronnego ustalonego z UE. Za zainicjowaną przez PSL ustawą zagłosowało 384 posłów, przeciw było 2, od głosu wstrzymało się 12.

Samorząd rolniczy w dniu 23 czerwca 2015 r. zgłosił szereg uwag do sprawozdania Podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (druk nr 3109). Zarząd KRIR zauważył, że projekt ustawy przewiduje rozwiązania prawne dążące do ochrony polskiej ziemi przed wykupem jej przez obcokrajowców po 31 maja 2016 r. Jednak zbyt mało czasu dano stronie społecznej na rzetelną dyskusję. Dlatego być może większość rolników może go nie zaakceptować. Samorząd rolniczy zaznaczył, że równie ważne jest aby uregulować dzierżawę rolniczą. Przepisy projektowanej ustawy powinny obejmować sprzedaż ziemi i dzierżawy z Zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych na jednolitych zasadach, co w proponowanym obrocie prywatnym.

Wątpliwości Zarządu KRIR wzbudziło, czy Agencja Nieruchomości Rolnych, która miała do tej pory zupełnie inne zadania sprosta zadaniom nałożonym przepisami. Dotychczas ANR musiała wykonywać plan finansowy nałożony przepisami po stronie dochodów, co powodowało sprzedaż nieruchomości rolnikom po wysokich cenach. ANR wykonywała prawo odkupu sporadycznie. Projektodawcy informują, że wzorowali się na francuskim SAFER, jednak scedowanie tej roli na ANR nie ma nic wspólnego z tymi rozwiązaniami, ponieważ brak rzeczywistego uspołecznienia. Francuskie spółki SAFER, które wyrażają zgodę na sprzedaż, zakup, dzierżawę – generalnie obrót ziemią w swoim właścicielskim składzie posiadają głównie czynnych rolników, tj. izby rolnicze oraz przedstawicieli władz lokalnych, a także przedstawicieli ministra rolnictwa i ministra finansów (pełniących jednak rolę obserwatorów).

W uwagach szczegółowych Zarząd KRIR zgłosił:

1. Do art. 2 ust 1. wykreślić wyrażenie „z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne;”
2. Do art. 5 ust 1. Po słowie „gospodarstwo” dodać „potwierdzone przez właściwego wójta, sołtysa i przedstawiciela izby rolniczej”
3. Do art. 6 pkt 6) proponujemy brzmienie „własnością zbywcy pozostanie grunt pod budynkiem mieszkalnym wraz z innymi obiektami budowlanymi oraz gruntami do nich przyległymi, niezbędnymi do właściwego korzystania z budynków, w tym mieszkalnego”.
4. Do art. 6.: wielkość gospodarstwa to nie powinno być jedyne kryterium, tym bardziej, że dalsze przepisy stanowią, że o wielkości tego gospodarstwa (podstawowa norma obszarowa) będzie decydował minister w rozporządzeniu. Wydanie decyzji przez dyrektora Agencji w sprawie podziału (odmowy) gospodarstwa powinno być najpierw skonsultowane społecznie (tu ważna jest rola czynnika społecznego – izb rolniczych), dlatego proponujemy dodanie w ust. 1. pkt 7) „pozytywnej opinii izby rolniczej”.
5. Do art. 9 po ust. 8 dodać ust. 9 o treści „Sprzedaż, o której mowa w ust. 1-8 wymaga pozytywnej opinii izby rolniczej”. Obecny ust. 9 stałby się ust. 10.
6. Do art. 11 w ust. 1. dodać po wyrażeniu w tych sprawach „pozytywnych opinii właściwej terytorialnie izby rolniczej i komisji do spraw kształtowania ustroju rolnego” oraz dodać ust. 2. o treści „Minister ds. rolnictwa w drodze rozporządzenia określi zadania, skład i sposób powołania komisji do spraw kształtowania ustroju rolnego”. Powinna tu być delegacja dla ministra rolnictwa, bo będzie dowolność interpretacji. W komisji tej bezwzględnie powinien uczestniczyć przedstawiciel izby rolniczej.
7. Do art. 19 pkt 6) w art. 3 bd pkt 2) lit b) zastąpić słowa „jednej miejscowości” na „jednego obrębu”
8. Do art. 19 pkt 7) w art. 29a.1. w pkt 2) po słowie „Agencja” dodać „, bez zgody Agencji”
9. Do art. 19 pkt 7) w art. 29 d ust. 2 pkt 3) powinien mieć brzmienie „2 przedstawicieli właściwej miejscowo izby rolniczej”
10. Do art. 19 pkt 7) w art. 29 d ust 4. na końcu zdania dodać: „po uzgodnieniu z izbą rolniczą”
11. Do art. 19 pkt 8) po słowie „in blaco” dodać „, przy pozytywnej opinii izby rolniczej”
12. Do art. 19 pkt 10) za „za zgodą Agencji” dodać „i izby rolniczej”
13. Do art. 22 ust 1. Po wyrażeniu „bez tytułu prawnego, może” dodać „po pozytywnej opinii izby rolniczej” i dalej w proponowanym brzmieniu.

Zdecydowanie negatywnie samorząd rolniczy zaopiniował przepisy art. 23.1. pozwalające na skorzystanie z drugiej szansy przez dzierżawców, którzy nie wyrazili zgodny na wyłączenie 30% gruntów z przedmiotu dzierżawy.

Podmioty, które po wejściu w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1382) wyraziły zgodę na dokonanie włączeń, straciły część przychodów w stosunku do dzierżawców, którzy nie wyłączyli 30% z przedmiotu dzierżawy i dotąd czerpią dochody z całości dzierżawionych gruntów. Przywrócenie ustawowego zobowiązania Skarbu Państwa do sprzedaży nieruchomości po wyłączeniu 30% z umowy dzierżawy jest przede wszystkim nieuczciwe gospodarczo i łamie zasady równej konkurencji w rolnictwie, pokazując, że polskiego prawa rolnego nie można traktować poważnie. Dzierżawcy, którzy po roku 2011 nie wyłączyli z umów 30% gruntów zrobili to w dużej części z premedytacją, licząc, że nie poniosą z tego tytułu żadnych konsekwencji gospodarczych, co potwierdza przedmiotowy projekt ustawy, przywracający uprawnienia zakupu. Tylko w przypadku województwa zachodniopomorskiego, realizacja planowanej w nowelizacji drugiej szansy, doprowadzi do sytuacji, że do zasobu szczecińskiego OT ANR nie trafi 40 tys. ha gruntów o najlepszej bonitacji, dzierżawionych obecnie przez spółki prawa handlowego, w większości z udziałem kapitału zagranicznego. Pod znakiem zapytania staje tym samym realizacja priorytetów ustaw o kształtowaniu ustroju rolnego oraz o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa: poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych, tworzenie oraz poprawa struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych czy tworzenie warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Zdaniem samorządu rolniczego niedopuszczalne jest zatem stwarzanie po raz kolejny prawnego zobowiązania ANR do sprzedaży w ramach pierwszeństwa lub przedłużenia umów dzierżawy podmiotom, które wyłączą z przedmiotu dzierżawy 30% gruntów. Ponadto, z informacji napływających do Biura KRIR wynika, że uchwalenie ustawy z omawianym przepisem spowoduje ogromne niezadowolenie, szczególnie na zachodniopomorskiej wsi, i może doprowadzić do kolejnych rolniczych protestów.

Uwagi samorządu rolniczego zgłosił podczas czytania w sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozowju Wsi poseł Krzysztof Jurgiel (PiS), przewodniczący tej komisji.

Zobacz pełny tekst przyjętej przez Sejm RP ustawy >>>