Mając na uwadze ustawowe cele samorządu rolniczego, tj. rozwiązywanie problemów rolników i reprezentowanie ich interesów, a także wniosek zgłoszony podczas X Posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych, 30 października br. Zarząd KRIR zwrócił się do Ministra Finansów o przedstawienie sytuacji prawnej rolników – małżonków wspólnie prowadzących gospodarstwo rolne jako podatników podatku VAT. Z informacji docierających od rolników wynika, że w przypadku małżonków – rolników, z których każdy, oprócz wspólnego prowadzenia gospodarstwa rolnego, prowadzi odrębnie działalność gospodarczą (w szczególności działalność rolniczą w innym zakresie niż prowadzenie gospodarstwa rolnego), w sytuacji, w której jednej z nich złoży zgłoszenie rejestracyjne, drugi nie może zostać uznany za czynnego podatnika VAT.

 

 

 

Tymczasem, zgodnie z  art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o VAT”, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT).

Stosownie do art. 15 ust. 4 ustawy o VAT, w przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne, o którym mowa w art. 96 ust. 1.

Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio do osób fizycznych prowadzących wyłącznie działalność rolniczą w innych niż wymienione w ust. 4 przypadkach.

Z powyższych przepisów płynie wniosek, że w przypadku osób fizycznych wyłącznie prowadzących gospodarstwo rolne albo osób fizycznych wyłącznie działalność rolniczą i innym zakresie, podatnikiem jest osoba, która złoży zgłoszenie rejestracyjne.

Stosownie do art. 96 ust. 1 ustawy o VAT, podmioty, o których mowa w art. 15, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5 złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.

W przypadku osób fizycznych, o których mowa w art. 15 ust. 4 i 5, zgłoszenie rejestracyjne może być dokonane wyłącznie przez jedną z osób, na które będą wystawiane faktury przy zakupie towarów i usług i które będą wystawiały faktury przy sprzedaży produktów rolnych (art. 96 ust. 2 ustawy o VAT).

Zatem w przypadku osób fizycznych wyłącznie prowadzących gospodarstwo rolne albo osób fizycznych prowadzących wyłącznie działalność rolniczą w innym zakresie, zgłoszenie może być dokonane tylko przez jedną z tych osób.

Wykładnia powyższych przepisów powadzi do wniosku, że w przypadku gdy małżonkowie prowadzą i gospodarstwo rolne (wspólnie) i inną działalność rolniczą (każdy z nich osobno), art. 15 ust. 4 i 5 w zw. z art. 96 ust. 2 ustawy o VAT nie znajdą zastosowania. „Wyłącznie” należy bowiem interpretować jako „tylko”, „nic poza tym, co wymienione” (taka jest wykładnia językowa tego wyrażenia), a zatem gdy małżonkowie prowadzą i gospodarstwo rolne, i działalność rolniczą w innym zakresie, nie ziści się przesłanka „wyłączności”, która obliguje do dokonania jednego zgłoszenia rejestracyjnego.

Oznacza to zatem, że każdy z nich może dokonać zgłoszenia rejestracyjnego i uzyskać status podatnika VAT.

W tym miejscu należy również zauważyć, że działalnością rolniczą jest, stosownie do art. 2 pkt 15 ustawy o VAT, produkcja roślinna i zwierzęca, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza, gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, chów, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowla ryb i innych organizmów żyjących w wodzie, a także uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin "in vitro", fermowa hodowla i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnia drobiu, hodowla i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, chów i hodowlę dżdżownic, entomofagów i jedwabników, prowadzenie pasiek oraz chów i hodowla innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym oraz sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyjątkiem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (PKWiU 02.20.13.0) oraz bambusa (PKWiU ex 01.29.30.0), a także świadczenie usług rolniczych.

Usługi rolnicze zaś wymienione zostały w załączniku nr 2 do ustawy o VAT i są nimi:

• usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt, z wyłączeniem usług weterynaryjnych oraz usług podkuwania koni i prowadzenia schronisk dla zwierząt gospodarskich ,
• usługi związane z leśnictwem, z wyłączeniem patrolowania lasów wykonywanego na zlecenie przez jednostki inne niż leśne  oraz doradztwa w zakresie zarządzania lasami,
• usługi wspomagające rybactwo, z wyłączeniem: usług związanych z rybołówstwem morskim,
• wynajem i dzierżawa maszyn i urządzeń rolniczych, bez obsługi.

Działalność rolnicza, polegająca m.in. na świadczeniu usług rolniczych, może w ogóle nie być „powiązana” z gospodarstwem rolnym przedsiębiorcy (do wynajmowania i dzierżawy maszyn rolniczych nie jest konieczne wykorzystywanie  gospodarstwa rolnego). Nie jest zatem uprawnione utożsamianie prowadzenia gospodarstwa rolnego z prowadzeniem działalności rolniczej w innym zakresie, prowadzi to bowiem do dyskryminującego traktowania małżonków – rolników w stosunku do małżonków  - „nie-rolników” w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.

Mając powyższe na uwadze, Zarząd KRIR zwrócił się o wyrażenie stanowiska w tym zakresie.

 

Jednocześnie, gdyby Minister Finansów nie podzielił ww. poglądu, Zarząd KRIR wniósł o wyrażenie stanowiska, czy małżonek - rolnik, który nie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT, posiada w dalszym ciągu status rolnika ryczałtowego i w związku z tym, czy jako rolnik ryczałtowy może dokonywać odrębnie od swojego małżonka – zarejestrowanego podatnika VAT, sprzedaży produktów rolnych wytworzonych w ich wspólnym gospodarstwie.