W związku z zapytaniem KRIR w sprawie realizacji przez KRUS przepisów ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników na 2012, Kasa poinformowała, że od 1999 roku wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne rolników była uzależniona od powierzchni (liczonej w ha przeliczeniowych) prowadzonego przez rolnika gospodarstwa rolnego. Dane, którymi dysponuje Kasa na przestrzeni lat były aktualizowane w oparciu o zgłaszane przez rolników informacje o wielkości gospodarstwa. Zgodnie z przepisem art. 37 ust. 1 obowiązującej od 1991 roku ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik zobowiązany jest do informowania Kasy o wszelkich zmianach mogących mieć wpływ na podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, a w konsekwencji również na wymiar składek na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne rolników.
W związku z tym można było założyć, że posiadane przez Kasę dane są aktualne, gdyż rolnicy dokładali staranności w informowaniu o zmianach powierzchni gospodarstw rolnych. Mogło się natomiast zdarzyć, że któryś z rolników zapomniał lub nie zdążył poinformować o zmianie powierzchni gospodarstwa rolnego.
Dlatego też Kasa wdrażając przepisy ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r. skierowała do rolników pismo informujące o nakładanym na rolników ustawą obowiązku opłacania składek za wszystkie osoby objęte ubezpieczeniem w ich gospodarstwie rolnym oraz posiadanej w ewidencji informacji o wielkości gospodarstwa rolnego w hektarach fizycznych i przeliczeniowych z prośbą o potwierdzenie prawidłowości tych danych poprzez wypełnienie przesłanego z pismem oświadczenia i przekazanie go do właściwej jednostki organizacyjnej KRUS. W związku z tym oraz z uwagi na pilność realizowanych zadań Kasa zwróciła się do rolników o przesłanie oświadczeń bez zbędnej zwłoki, tj. w terminie 7 dni.
Obowiązujące przepisy prawa umożliwiają stosowanie m.in. oświadczeń. Zgodnie bowiem z art. 75 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, jako dowód w sprawie należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do jej wyjaśnienia, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być m.in. dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji publicznej odbiera od strony oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
W przypadku rolników, którzy nie zdążyli na bieżąco poinformować Kasy o zmianach powierzchni gruntów rolnych, w oświadczeniach powinni wskazać aktualną powierzchnię gospodarstwa rolnego w ha fizycznych i przeliczeniowych. W sytuacji braku wpływu oświadczenia składka na ubezpieczenie zdrowotne zostanie wymierzona w oparciu o posiadane dane, stanowiące bieżącą podstawę do naliczenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników.
Odnosząc się do kwestii dotyczącej ewentualnego dokumentowania przez rolników powierzchni gruntów, na których prowadzą oni działalność rolniczą uprzejmie informuję, że dokumentami tymi może być na przykład akt notarialny i umowa dzierżawy. Jednocześnie pragnę nadmienić, że w myśl przepisów art. 38 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników umowa dzierżawy powinna być zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków. Z uwagi na fakt, że urzędy gmin rejestrują tylko umowy zawierane na 10 lat i dla celów emerytalno-¬rentowych, Kasa uwzględnia również umowy niezarejestrowane. Wykonywanie takiej umowy powinno być jednak potwierdzone w formie pisemnej, a w przypadku braku takiej możliwości na podstawie zgodnych oświadczeń dzierżawcy i wydzierżawiającego. Powierzchnię wydzierżawionych gruntów w hektarach fizycznych i przeliczeniowych mogą potwierdzić decyzje o wymiarze podatku rolnego, zaświadczenia właściwego urzędu gminy potwierdzające wielkość użytków rolnych w hektarach przeliczeniowych. W przypadku braku możliwości uzyskania takich dokumentów powierzchnię gospodarstwa potwierdzać może oświadczenie.
Odnosząc się do pytania o sposób obliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne rolników, będących współwłaścicielami gospodarstwa rolnego, uprzejmie wyjaśniam, że składki zarówno na ubezpieczenie społeczne rolników jak i na ubezpieczenie zdrowotne są składkami osobowymi. Oznacza to, że składki te opłacane są za każdą osobę podlegającą ubezpieczeniu w gospodarstwie rolnym. Natomiast powierzchnia gospodarstwa rolnego stanowi jedynie podstawę do naliczenia wysokości składek za każdą osobę objętą ubezpieczeniem.
Zgodnie z przepisem art. 6 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez gospodarstwo rolne - rozumie się każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej. W związku z tym, przy ustaleniu wysokości składek na ubezpieczenie społeczne rolników, jak i na ubezpieczenie zdrowotne, uwzględnia się całkowitą powierzchnię gospodarstwa rolnego, w którym prowadzona jest działalność rolnicza w tym również na wspólny rachunek przez kilku rolników.
Zatem podstawą naliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne rolników stanowi cały (łączny) obszar użytków rolnych gospodarstwa rolnego, na których rolnik prowadzi wyłącznie na swój rachunek działalność rolniczą lub kilku rolników prowadzących taką działalność na wspólny rachunek, niezależnie od wielkości ich udziałów we współwłasności.
Zasada obliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne od całej powierzchni gruntów gospodarstwa rolnego za każdą osobę objętą ubezpieczeniem w gospodarstwie wynika z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 13 stycznia 2012r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012r., zgodnie z którym składka na ubezpieczenie zdrowotne rolników za każdą osobę podlegająca ubezpieczeniu wynosi 1 zł za każdy pełny hektar przeliczeniowy użytków rolnych w gospodarstwie rolnym, przyjęty dla celów ustalenia wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne rolników.
Jednocześnie pragnę zauważyć, że podleganie ubezpieczeniu w myśl art. 38 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, opiera się na domniemaniu, iż w przypadku gdy własność lub dzierżawa użytków rolnych przysługuje kilku rolnikom, to uznaje się że każdy z tych rolników uczestniczy w prowadzeniu działalności rolniczej na całej powierzchni gospodarstwa rolnego.
Domniemanie to może zostać obalone. W przypadku użytkowania gruntów rolnych jako odrębnego gospodarstwa rolnego, wyłącznie na części i w rozmiarze wynikającym z posiadanych udziałów fakt ten powinien zostać przez rolników udowodniony. Jeśli przedłożonego materiału dowodowego wynikać będzie, że współwłaściciele (dzierżawcy, użytkownicy) prowadzą faktycznie działalność rolniczą wyłącznie w rozmiarze wynikającym z posiadanych udziałów, wówczas do celów ubezpieczenia Kasa przyjmie powierzchnię gruntów odpowiadającą posiadanym udziałom.
