W związku z pismem resortu rolnictwa, dotyczącym zgłoszenia uwag do pakietu legislacyjnego Komisji Europejskiej dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014-2020, obejmującego przepisy w zakresie: płatności bezpośrednich, wspólnej organizacji rynków rolnych, wsparcia rozwoju obszarów wiejskich, finansowania i monitorowania WPR, środków przejściowych za rok 2013 oraz wsparcia dla plantatorów winorośli, 30 listopada br. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych przekazał Ministrwoi Rolnictwa i Rozwoju Wsi następujące uwagi.

 

 

 

 

 

1. Do projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej.

• Do art. 9 „Rolnik czynny zawodowo”

Zarząd KRIR nie zgadza się z zapisami zaproponowanymi w tym artykule, tym bardziej, że nie określa ona w zasadzie definicji rolnika czynnego zawodowo, a jedynie przypadki kiedy nie przyznaje się płatności bezpośrednich, tj.:

• - gdy roczna kwota płatności bezpośrednich nie przekracza 5% łącznych przychodów uzyskanych z pozostałych działalności;
• - gdy powierzchnia ich użytków rolnych obejmuje głównie powierzchnię utrzymywaną naturalnie w stanie odpowiednim do wypasu lub uprawy i nie prowadzą na tej powierzchni działalności minimalnej określonej przez państwa członkowskie.

Ten wymóg nie dotyczy rolników, którzy otrzymali płatności bezpośrednie za poprzedni rok, w wysokości do 5000 euro. Zarząd KRIR jest przeciwny tak ustanowionej definicji, gdzie de facto sankcjonuje się prawnie obecny stan. Także, ustanowiona wysokość pułapu rocznych płatności bezpośrednich na poziomie co najmniej 5% do przychodów uzyskanych z pozostałych działalności nierolniczych,  jest niskim pułapem  i łatwym do spełnienia. Dlatego też nie można zgodzić się z taką definicją.

• Do art. 14 „Elastyczność między filarami”

Możliwość dokonywania przez kraje UE przesunięć pomiędzy filarami, tj.  do 10% z filaru I do filaru II oraz dla państw członkowskich o stawce płatności poniżej 90% średniej UE – do 5% z filaru II do filaru I i elastyczność 5-10% dla poszczególnych państw członkowskich nie wyrówna dopłat, prowadzić natomiast będzie do dalszego różnicowania konkurencyjności sektora rolnego w poszczególnych państwach UE na jednolitym rynku rolnym.

• Do art. 17 „Uzupełniające krajowe płatności bezpośrednie i płatności bezpośrednie”

Zgodnie z tymi zapisami prawo do stosowania krajowych płatności uzupełniających w roku 2014 i 2015 będą miały tylko Rumunia i Bułgaria. Zamiast takiego rozwiązania należałoby raczej wyrównywać płatności bezpośrednie z budżetu UE pomiędzy krajami UE-15 a nowymi UE-12 (gdzie rolnicy mają najmniejsze dopłaty bezpośrednie).

• Do art. 18-28 „Uprawnienie do płatności”

Zapisy dotyczące uprawnień budzą wiele zastrzeżeń Zarządu KRIR. Nie są doprecyzowane w sytuacji sprzedaży gruntów. Zgodnie z zapisami, uprawnienia nie muszą iść razem za sprzedawanym gospodarstwem. Nie są również jasne przepisy dotyczące przekazywania uprawnień do płatności (art. 27) np. w przypadku dziedziczenia, gdy gospodarstwo po rodzicach dziedziczy kilku spadkobierców - kto dziedziczy wtedy uprawnienia? Czy wszyscy spadkobiercy (gdy jest ich kilku)? W takich sytuacjach mogą się pojawić spekulacje i handel uprawnieniami. Zgodnie z projektowanymi przepisami państwo członkowskie może ustanowić przepisy odnośnie przekazywania uprawnień do rezerwy krajowej, z której np. mogą otrzymywać uprawnienia młodzi rolnicy. Jednak ustanowienie dowolności w danych państwach członkowskich będzie powodowało szereg różnic.

Ponadto, z uwagi na różną wysokość kopert narodowych dla płatności bezpośrednich, jednostkowa wartość uprawnienia będzie różna, czyli  wprowadzenie uprawnień we wszystkich państwach członkowskich UE nie spowoduje wyrównania dopłat, a jeszcze bardziej je skomplikuje i zwiększy biurokrację. Zaś możliwość kontynuowania do 2018 r. częściowego (do 60% koperty krajowej) zróżnicowania wsparcia bezpośredniego między gospodarstwami (w państwach członkowskich stosujących SPS) w oparciu o wartości historyczne – spowoduje pełną regionalizację płatności (wprowadzenie jednolitej w kraju płatności ma nastąpić dopiero w 2019 r.; do tego czasu gospodarstwa zajmujące się w tych państwach produkcją, np. bydła, będą w uprzywilejowanej sytuacji na rynku UE.

• Do art. 29-33 „Płatność za praktyki rolnicze dla klimatu i środowiska”

Przedstawione przez KE propozycje są bardzo skomplikowane, idą w kierunku dalszego wzrostu biurokracji, osłabienia konkurencyjności rolnictwa UE i wprowadzają wiele nowych elementów do płatności m.in.  konieczność prowadzenia 3 upraw w gospodarstwie (co najmniej 5% powierzchni i nie więcej niż 70% powierzchni każda), czy obowiązek zazielenienia. 30% koperty narodowej na płatności bezpośrednie ma być przeznaczone na zazielenianie. Zaproponowany sposób „zazielenienia” nie uwzględnia w pełni efektów środowiskowych osiąganych poprzez obecne instrumenty, takie jak działania rolno-środowiskowe II filaru WPR. Podejście to będzie generować dodatkowe obciążenia administracyjne. Dlatego, Zarząd KRIR nie zgadza się z zazielenieniem I filaru, jak również jest przeciwny przymusowemu odłogowaniu ziemi.  Jeżeli sektor rolnictwa ma sprostać oczekiwaniom i realizować potrzeby społeczeństwa w nadchodzących latach, musi stawić czoła dwóm głównym wyzwaniom. Po pierwsze, jak zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe w obliczu wzrastającego zapotrzebowania światowego, kurczących się zasobów gruntów i wody i zmian klimatu. Po drugie, jak przyczynić się do tak bardzo potrzebnego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

• Do art. 34-35 „Płatności z tytułu obszarów o ograniczeniach naturalnych”

 Obecnie wszystkie płatności z tytułu obszarów o ograniczeniach naturalnych (ONW) znajdują sie w filarze II. Przeznaczenie do 5% środków z kopert na płatności bezpośrednie, na płatności z tytułu obszarów o ograniczeniach naturalnych jest równoznaczne ze zmniejszonymi płatnościami bezpośrednimi.  Dwa oddzielne schematy w I i II filarze wsparcia skierowane do tych samych obszarów i mające te same cele, zbędnie komplikują WPR.

• Do art. 36-37 „Płatności dla młodych rolników”

Określenie pułapu finansowego dla młodych rolników na poziomie 2% kopert narodowej spowoduje nierówne szanse dla młodych rolników w UE (ze względu na różną wielkość kopert narodowych). Zdaniem Zarządu KRIR należałoby określić wysokość 2% z koperty dopłat bezpośrednich UE przeznaczonych dla wszystkich krajów członkowskich i następnie środki te powinny być równo podzielone na młodych rolników z państw członkowskich, aby młodzi rolnicy z poszczególnych krajów UE mieli równe szanse gospodarowania. Aktualnie w Europie należy szczególnie zachęcać młodych ludzi do pracy w rolnictwie. Jednakże, prawdziwą przeszkodą dla młodych rolników jest brak dostatecznego dostępu kapitału, niskie dochody rolnicze i wynikająca z tego niska opłacalność prowadzenia gospodarstwa. Zatem, należy wspierać też „młodych rolników” w ramach podprogramów II filaru.

• Do art. 38-40 „Dobrowolne wsparcie powiązane z produkcją”

Uważamy za potrzebne utrzymanie możliwości wypłacania przez państwa członkowskie płatności powiązanych z produkcją w ograniczonym zakresie. Należałoby jednak pozostawić państwom członkowskim swobodę w wyborze tych sektorów,  zamiast opracowywać na szczeblu europejskim listy sektorów, które miałyby być objęte dopłatami. Komisja Europejska powinna zapewnić jedynie ograniczenie do minimum zakłóceń konkurencji.

• Do art. 47-51 „System dla drobnych producentów”

Ustanowienie płatności dla drobnych gospodarstw na poziomie 500 do 1000 euro rocznie, a nie więcej niż 10% kopert narodowej dla płatności bezpośrednich spowoduje większą różnicę pomiędzy drobnymi rolnikami z państw UE. W Polsce jest więcej małych gospodarstw, mniejsza koperta narodowa dla płatności bezpośrednich niż np. we Francji – stąd też polscy rolnicy dostaną niższe płatności. Z kolei 500 euro na rok, to jest kwota która nie może być nawet nazwana zapomogą socjalną, a zmniejszy kopertę narodową płatności bezpośrednich o 10%. Pozytywne jest to, że gospodarstwa te nie będą kontrolowane pod względem spełniania wymogów cross-compliance, ale różne podejście ( i umożliwienie wyboru rolnikom) stworzy dodatkowe obciążenie biurokratyczne. Wysiłki Komisji służące uproszczeniu poprzez wprowadzenie programu dla drobnych rolników nie przyniosą zdaniem samorządu rolniczego zamierzonego efektu. Ze względu na zróżnicowanie struktur pomiędzy państwami członkowskimi, wydzielenie płatności dla drobnych gospodarstw powinno być dobrowolne, a kwalifikowalność do płatności w ramach programu dla drobnych rolników powinna być ograniczona do rolników czynnych zawodowo.   

  
2. Do projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

• Do art. 4 i 5 „Cele”, „Priorytety Unii w zakresie rozwoju obszarów wiejskich”

Generalnie Zarząd KRIR popiera cele stawiane przed programem rozwoju obszarów wiejskich, tj. poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi oraz działania w dziedzinie klimatu, a także zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Popieramy sześć priorytetów Unii Europejskiej zaproponowanych przez Komisję w filarze II jak również odejście przez KE od osi w programie (jak to było w PROW 2007-2013) do podejścia tematycznego. Szczególnie ustanawiając PROW na poziomie krajowym Zarząd uważa za istotny priorytet 2 - poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych, priorytet 3 - poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie i priorytet 6 - zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, aby rolnictwo krajowe mogło być konkurencyjne. Należy zwrócić też uwagę na cel 5 - wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym, aby nie zatracić konkurencyjności rolnictwa europejskiego, w obliczu rosnącego zapotrzebowania na żywność, zmniejszającej się powierzchni pól uprawnych i konkurencyjności produktów z państw grupy Mercosur.

• Do art. 18 „Inwestycje w środki trwałe”

Zarząd KRIR popiera szczególnie możliwość uwzględniania działania  inwestycji w środki trwałe, o których mowa w art. 18 ust. 1 lit. a, c, co dalej zwiększy konkurencyjność polskich gospodarstw rolnych.

• Do art. 29-31 „ Środek rolnośrodowiskowoklimatyczny”

Należy docenić utrzymanie płatności rolno-środowiskowych w programach rozwoju obszarów wiejskich. Instrumenty rolno-środowiskowe, powinny być w dalszym ciągu na zasadzie dobrowolności ukierunkowane na działania, które niekoniecznie mają na celu utrzymanie zdolności produkcyjnej, czy też zwiększenie wydajności i produktywności. Powinny więc być odpowiednio rekompensowane finansowo rolnikom.

• Do art. 32 „Płatności z tytułu obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami”

Zarząd KRIR jest przeciwny nowym kryteriom wyznaczania obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Przede wszystkim zaproponowane kryteria biofizyczne nie zapewnią sprawiedliwego sposobu wytyczania tych terenów i nie będzie to korzystne dla rolników. Nie będzie to pomagało spójnie, przejrzyście i obiektywnie wyznaczyć obszarów ONW w całej Unii Europejskiej.  Nowe, wyłącznie biofizyczne kryteria wyznaczania ONW (wykluczające stosowanie kryterium społecznego, które odpowiada za znaczną część obszarów obecnie określonych jako ONW w Polsce), mogą skutkować pewnym ograniczeniem tego obszaru. Ponadto, wprowadzenie elementów płatności ONW w I filarze (w wysokości do 5% kopert narodowej płatności bezpośrednich), spowoduje większą nierówność pomiędzy krajami członkowskimi UE, a także większe obciążenia administracyjne w zakresie wdrażania II filaru WPR, wynikające m.in. z konieczności harmonizacji systemu ONW i powiązania z I filarem WPR.

• Do art. 42 „Leader”

Nowa koncepcja wdrażania Leader budzi szereg wątpliwości. Wdrażanie działań w ramach Leader skomplikować może strategia wielofunduszowa. Leader powinien być postrzegany jako narzędzie do osiągnięcia celów, a nie cel sam w sobie. Leader nie jest odpowiednim narzędziem dla wszystkich projektów, ale dzięki podejściu Leader można stosować podejście oddolne uwzględniające aspekty lokalne.

• Do art. 37, 38, 40 „Zarządzanie ryzykiem”, „Ubezpieczenia upraw, zwierząt i roślin”, „Narzędzie stabilizacji dochodów”

Zarząd KRIR z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji w sprawie wprowadzenia dodatkowego dobrowolnego narzędzia stabilizacji dochodów. Jest to szczególnie ważne przy wahaniach występujących na rynkach rolnych, malejących dochodach rolniczych wynikających ze zdarzeń pogodowych czy losowych i niezbyt dużym odsetkiem zainteresowania rolników ubezpieczeniami obowiązkowymi upraw i zwierząt z dopłatami z budżetu państwa, które rolnicy uzyskują w Polsce.

Należałoby wykorzystać na poziomie krajowym możliwości jakie dają Polsce projektowane przepisy Unii Europejskiej i utworzyć specjalny Fundusz Wspólnego Inwestowania, a także możliwości stosowania z II filaru współfinansowania ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt ze środków EFRROW, a także dalszego dofinansowania z budżetu krajowego ubezpieczeń upraw, zwierząt i roślin, aby zwiększyć zainteresowanie rolników oraz konkurencyjność polskiego rolnictwa na jednolitym rynku.   

3. Do projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych.

• Do art. 7 „Ceny referencyjne”

Ceny referencyjne, a szczególnie zbóż i mięsa, należałoby podnieść ze względu na rosnące koszty produkcji.

• Do art. 8-24 „Interwencja publiczna i dopłaty do prywatnego przechowywania”

Komisja proponuje utrzymanie istniejących instrumentów siatki bezpieczeństwa i objęcie nimi innych produktów. Jednak zdaniem Zarządu KRIR nie będzie to działanie odpowiednie, wziąwszy pod uwagę perspektywę coraz bardziej zmiennych rynków. Obecne instrumenty wspierające rynek nie wydają się wystarczające - często uruchamiane są z dużym opóźnieniem. Reforma rynku cukru pokazała jak bardzo rozchwiała i zniszczyła europejską produkcję buraka cukrowego i cukru.  Dlatego należy wzmocnić siatki bezpieczeństwa. Kluczowe znaczenie ma to, by instrumenty zarządzania rynkiem umożliwiały producentom przetrwanie w czasie okresów niskich cen rynkowych i/lub nagłego wzrostu kosztów. Należałoby  utrzymać instrumenty w sektorze cukru, oraz sektorze mleka (kwotowania mleka), które uwzględniają szczególna naturę tych sektorów. Zastrzeżenia Zarządu KRIR budzi również zmiana mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania masła z obligatoryjnego na fakultatywny, w rezultacie czego mechanizm nie byłby uruchamiany automatycznie każdego roku, jak to ma miejsce obecnie oraz likwidacja mechanizmu dopłat do odtłuszczonego mleka w proszku, wykorzystywanego w produkcji pasz oraz do mleka odtłuszczonego wykorzystywanego w produkcji kazeiny i kazeinianów, która oznacza, że nie będzie instrumentów pozwalających na szybką reakcję w przypadku wystąpienia zakłóceń funkcjonowania rynku mleka w zakresie białka mlecznego.

• Do art. 55-105 „Przepisy regulujące wprowadzanie do obrotu”

Ważna jest nie tylko poprawa konkurencyjności na szczeblu gospodarstwa, ale również umocnienie pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym poprzez zapewnienie uczciwych praktyk handlowych.

• Do art. 106-111 „Organizacje i zrzeszenia producentów, organizacje międzybranżowe, organizacje podmiotów gospodarczych”

Z zadowoleniem przyjmujemy poszerzenie zakresu produktów, dla których uznaje się organizacje producentów i ich stowarzyszenia oraz organizacje międzybranżowe. Jednak brak jest jasnej definicji organizacji producentów. Nie uda się osiągnąć pożądanych efektów, jeżeli nie zagwarantuje się, że organizacje producentów będą w sposób przejrzysty zakładane i kontrolowane przez rolników, że będą w pełni przyjmowały „odpowiedzialność ekonomiczną” przypisywaną im w związku z celem wprowadzania produkcji na rynek i że będą dysponowały zasobami ludzkimi i technicznymi pozwalającymi im na realizację ich założeń. Równie ważne jest niepodważanie roli istniejących organizacji producentów i spółdzielni oraz wypracowanie spójnego podejścia pomiędzy sektorami w temacie instrumentów mających zachęcać do tworzenia organizacji producentów. Należy opracować w przepisach UE dokładniejsze kryteria uznawalności organizacji producentów oraz ich celów i zadań. Organizacje producentów i inne organizacje gospodarcze potrzebują mieć wymierne korzyści z łączenia się w większe organizacje.

4. Do projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej.

• Do art. 7 „Przyznawanie i wycofywanie akredytacji agencji płatniczych oraz organów koordynujących”

Ustanowienie przez Komisję Europejską nakazu akredytacji tylko jednej agencji płatniczej
w danym państwie członkowskim budzi zastrzeżenia samorządu rolniczego. Nie ograniczy to bowiem biurokracji, szczególnie przy nałożeniu dodatkowych obowiązków i zadań w ramach I filaru płatności bezpośrednich (zazielenienie, 3-uprawny płodozmian, ONW, drobne gospodarstwa). W Polsce beneficjentów płatności bezpośrednich jest ok. 1,5mln. Przy takiej ilości beneficjentów, ograniczanie liczby agencji płatniczych nie wydaje się słuszne. Obecnie przy 2 agencjach płatniczych są trudności i kolejki w agencji związane z obsługą tak dużej liczby wniosków.

• Do art. 91-101 „Zasada wzajemnej zgodności”

Samorząd rolniczy popiera przekształcenie zasady wzajemnej zgodności w jedną grupę standardów i wymogów oraz wyeliminowania dobrowolnych zasad dobrej kultury zgodnej z ochroną środowiska (GAEC). Odejście od podziału norm dobrej kultury rolnej GAEC na dobrowolne i obowiązkowe – jest jednym z warunków ujednolicenia tych wymogów między państwami członkowskimi.

Mając na uwadze powyższe, Zarząd KRIR zaopiniował negatywnie przedstawiony przez Komisję Europejską pakiet legislacyjny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014-2020, szczególnie projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej w kwestii dotyczącej obowiązkowego zazielenienia, odłogowania i przerzucenia ONW do I filaru.