W związku z wystąpieniem Zarządu KRIR w sprawie uregulowania kwestii związanych z wprowadzonymi zakazami w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (ASF), resort rolnictwa poinformował, że stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. poz. 420), na obszarach objętych ograniczeniami polowania i odłowy zwierząt łownych, za wyjątkiem polowań indywidualnych na zwierzęta łowne inne niż dziki, mogą być przeprowadzone po uzyskaniu zgody powiatowego lekarza weterynarii. Natomiast taki zakaz nie obowiązuje w strefie ochronnej. Ww. rozporządzenie zapewnia wykonanie decyzji wykonawczej Komisji 2014/178/UE z dnia 27 marca 2014 r. dotyczącej środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich (Dz. Urz. UE L 95 z 29.03.2014, str. 47).
Obszary wskazane w ww. decyzji zostały ustanowione przez Komisję Europejską przy uwzględnieniu poziomu ryzyka oraz aktualnej sytuacji epizootycznej w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń. Komisja Europejska wzięła pod uwagę m. in. dystans na jaki mogą przemieszczać się samce dzików. W związku z powyższym określając obszar objęty ograniczeniami, który został wskazany w części II załącznika do ww. decyzji, wzięto pod uwagę obszar o promieniu 40 - 50 km od miejsc zalezienia padłych dzików, u których wykryto wirus ASF. Analogicznie wyznaczony został obszar ochronny, wskazany w części I załącznika do ww. decyzji. MRiRW podkreśliło, że ze względu na brak znaczących naturalnych barier geograficznych, które ograniczałyby przemieszczanie się dzików w tym regionie Polski, za granicę poszczególnych obszarów przyjęto granice administracyjne powiatów i gmin, uwzględniając przy tym granice dużych kompleksów leśnych. Powyższa zgoda jest wyrażana po przeprowadzeniu analizy ryzyka, która wykaże, że polowanie nie spowoduje zagrożenia rozprzestrzenienia się ASF.
Ww. decyzja Komisji określiła również środki kontroli jakie muszą zostać zastosowane przez Polskę, aby zapobiec rozprzestrzenieniu się afrykańskiego pomoru świń na pozostałe obszary kraju, obszary Unii Europejskiej oraz do państw trzecich. Okres stosowania oraz zakres koniecznych do zastosowania środków uwzględnia epizootiologię ASF oraz warunki odzyskania statusu kraju wolnego od tej choroby zgodnie z Kodeksem Zdrowia Zwierząt Lądowych Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OlE). W związku z powyższym aktualnie nie ma możliwości dalszego modyfikowania ww. obszarów, jak również złagodzenia wprowadzonych ograniczeń, w tym również zmiany zakazów wynikających z art. 13 decyzji wykonawczej Komisji 2014/178/UE.
Zakaz polowań w obszarze objętym ograniczeniami, bez zgody powiatowego lekarza weterynarii został wprowadzony z uwagi na fakt, że polowania nigdy nie przyczyniły się do znacznego ograniczenia liczebności populacji dzika w Europie. Podjęcie działań zmierzających do znacznej redukcji populacji może prowadzić do przystosowania się dzików, na które urządzane są polowania i tym samym spowodować wzrost kompensacyjny ich populacji poprzez napływ dzików z terenów przyległych np. z terytorium Białorusi. Ponadto powiatowy lekarz weterynarii może wydać zgodę na polowanie indywidualne tylko po przeprowadzeniu analizy ryzyka, która wykaże, że takie polowanie nie spowoduje zagrożenia rozprzestrzeniania się ASF. Wprowadzony zakaz polowań bez zgody powiatowego lekarza weterynarii zapewnia, że nie zwiększa się zagrożenie przenoszenia wirusa ASF oraz utrudnia jego rozwleczenie na obszary wolne od ASF, gdyż eliminuje zjawisko rozpraszania się watah i pojedynczych osobników dzików.
W dniu 14 marca 2014 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował raport w sprawie oceny możliwości zastosowania środków w celu zapobiegania wprowadzenia i szerzenia się ASF za pośrednictwem dzików [EFSA Journal 2014;12(3):3616]. Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w ww. raporcie zwiększenie odstrzału dzików, w celu redukcji ich populacji nie jest skuteczną metodą w zapobieganiu i zwalczaniu ASF.
Zgodnie z raportem EFSA zwiększenie procentowego odstrzału dzików może doprowadzić do zmian w zachowaniu się dzików wskutek zaburzeń struktury społecznej stad i ich rozpadu, a następnie migracji zakażonych osobników na tereny pobliskie. Może to sprzyjać wzrostowi zagrożenia szerzenia się ASF. Ponadto zgodnie z opinią EFSA, radykalne zmniejszenie ilości dzików na danym obszarze może spowodować większą płodność dzików, dzięki większej dostępności pokarmu, co w krótkim okresie skutkuje odbudową ich populacji. Zgodnie z ww. raportem zasadnym jest raczej utrzymanie odstrzału dzików na terenach zagrożonych ASF na założonym w danym obszarze poziomie. Rekomendacje zawarte w ww. raporcie dotyczące dzików zostały również zawarte w opinii naukowej EFSA dotyczącej afrykańskiego pomoru świń [EFSA Journal 2014;12(4):36281].
Jednocześnie resort rolnictwa zwrócił uwagę, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń każdy dzik odstrzelony na obszarze objętym ograniczeniami albo na obszarze ochronnym musi zostać niezwłocznie dostarczony wraz ze wszystkimi częściami ciała, w tym z narządami wewnętrznymi, do położonego na tym samym obszarze:
- punktu skupu dziczyzny lub zakładu obróbki dziczyzny lub
- innego zakładu nadzorowanego przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, w którym mogą być przechowywane tusze lub skóry dzików.
W punktach i zakładach, o których mowa powyżej, tusze, części ciała i skóry dzików muszą być przechowywane w sposób zapobiegający bezpośredniemu kontaktowi nieprzebadanych tusz, części ciała i skór dzików z surowcami I innymi przedmiotami, które mogą spowodować rozprzestrzenianie się afrykańskiego pomoru świń.
Równocześnie powiatowi lekarze weterynarii pobierają próbki do badań w kierunku afrykańskiego pomoru świń od każdego dzika padłego lub odstrzelonego na obszarze ochronnym albo na obszarze objętym ograniczeniami, lub dostarczonego do położonych na tych obszarach punktów lub zakładów, o których mowa powyżej.
Tusze, wszystkie części ciała oraz skóry dzików odstrzelonych na obszarze ochronnym albo na obszarze objętym ograniczeniami mogą być przemieszczane z punktu skupu dziczyzny/zakładu obróbki dziczyzny/innego zakładu nadzorowanego przez Inspekcję Weterynaryjną, wyłącznie po uzyskaniu ujemnego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń.
Mając powyższe na uwadze w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi został opracowany projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie rodzajów wydatków ponoszonych przez inspektoraty weterynarii.
Przedmiotowy projekt rozporządzenia poszerza rodzaje wydatków ponoszonych przez inspektoraty weterynarii o pozycje związane z wypłatą środków budżetowych za odstrzał dzików oraz dostarczanie i przechowywanie odstrzelonych dzików do czasu uzyskania wyniku badań laboratoryjnych w kierunku afrykańskiego pomoru świń.
Umożliwi to wypłacanie dzierżawcom i zarządcom obwodów łowieckich kosztów ponoszonych w związku z przetrzymywaniem tusz dzików do czasu otrzymania ujemnego wyniku badania w kierunku ASF.
W ocenie skutków regulacji powyższego dokumentu jednoznacznie wskazano, że celem poszerzenia rodzajów wydatków jest zachęcenie myśliwych do prowadzenia polowań na obszarach, na których wprowadzono ograniczenia w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, co jednocześnie umożliwi realizację zaplanowanych odstrzałów dzików.
Resort rolnictwa podkreślia, że są to wydatki ściśle związane ze zwalczaniem oraz monitorowaniem ww. choroby zakaźnej, które będą mogły być ponoszone jedynie na obszarze objętym ograniczeniami, określonym w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń.
Odnosząc się do kwestii zwiększenia ponad normy zagęszczenia populacji dzików i szkód przez nich dokonywanych MRiRW poinformowało, że zasady gospodarki łowieckiej w tym właściwej liczebności populacji poszczególnych gatunków zwierzyny przy zachowaniu równowagi środowiska przyrodniczego, odstrzału redukcyjnego, zastępczego oraz rocznych planów łowieckich określają przepisy ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U z 2013 r. poz. 1226, z późn. zm.).
Stosownie do ww. ustawy gospodarka łowiecka prowadzona jest w obwodach łowieckich przez dzierżawców łub zarządców m. in. w oparciu o roczne plany łowieckie i wieloletnie łowieckie plany hodowlane.
Szczegółowy sposób sporządzania powyższych planów reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych (Dz. U. Nr 221, poz. 1646, z późn. zm.). Stosownie do § 3 w planie łowieckim zamieszcza się:
- szacowaną liczebność zwierząt łownych, według stanu na 10 marca roku, w którym jest sporządzany plan roczny;
- planowaną liczebność zwierzyny grubej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia okresu polowań na tę zwierzynę;
- liczbę zwierząt łownych, których pozyskanie w danym roku gospodarczym uwzględnia optymalne gospodarowanie populacjami zwierząt łownych, z podziałem na gatunki, zwierzynę grubą i drobną oraz w przypadku zwierzyny grubej także z podziałem na płeć i osobniki młode (do pierwszego roku życia);
- minimalną i maksymalną liczbę zwierząt łownych zaplanowanych do pozyskania w danym roku gospodarczym z uwzględnieniem, że pozyskanie następuje w przedziale od 90% do 110% liczby, o której mowa powyżej.
Jeżeli dzierżawca obwodu łowieckiego nie realizuje rocznego planu łowieckiego w zakresie pozyskania zwierzyny, nadleśniczy działający z upoważnienia dyrektora regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe wydaje postanowienie o zastosowaniu odstrzału zastępczego zwierzyny, według zasad określonych w umowie dzierżawy obwodu łowieckiego.
Z uwagi na fakt, że naczelnym organem administracji rządowej w zakresie łowiectwa jest minister właściwy do spraw środowiska (art. 6 ww. ustawy) działania z zakresu planowych odstrzałów dzików, w celu utrzymania ich populacji na założonym w Polsce poziomie należą do jego kompetencji.
Główny Lekarz Weterynarii z uwagi na wystąpienie kolejnych przypadków afrykańskiego pomoru świń u dzików przekazał wojewódzkim lekarzom weterynarii stanowisko o konieczności zmniejszenia populacji dzików na obszarze objętym ograniczeniami.
W piśmie z dnia 11 lipca 2014 r. Główny Lekarz Weterynarii polecił przekazanie powiatowym lekarzom weterynarii, którzy są właściwi miejscowo dla siedzib dzierżawców obwodów łowieckich znajdujących się ww. obszarze, informacji o konieczności rozważenia wprowadzenia nakazu zabicia dzików na podstawie art. 44 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia ił marca 2004 r; o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późno zm.).
Jednocześnie zwrócił uwagę, że wydanie takiego nakazu będzie wiązało się z koniecznością ponoszenia wydatków przez powiatowe inspektoraty weterynarii. W ocenie Głównego Lekarza Weterynarii, wydatki te powinny być ponoszone na podstawie 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów wydatków ponoszonych przez inspektoraty weterynarii (Dz. U. Nr 283 poz. 2836).
Z informacji uzyskanych od przedstawiciela Polskiego Związku Łowieckiego koszt zabicia dzika i jego dostarczenia do miejsc wskazanych w 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń powinien wynieść 150 zł.
Ponadto, w ocenie Głównego Lekarza Weterynarii, w przypadku wydania przedmiotowych decyzji, powinny one obowiązywać do czasu wykonania w danym obwodzie rocznego planu łowieckiego. W przypadku wykonania planu łowieckiego powiatowy lekarz weterynarii, który wydał taką decyzje, powinien rozważyć wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia decyzji z uwagi na jej bezprzedmiotowość.
