Na wniosek Prezydium Rady do spraw Kobiet z Obszarów Wiejskich przy Krajowej Radzie Izb Rolniczych 14 sierpnia 2014 r. Zarząd KRIR wystąpił do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o inicjatywę ustawodawczą w celu zmiany przepisów dotyczących zasiłku pogrzebowego z KRUS. Obowiązujące przepisy pod tym względem traktują gorzej rolników, niż osoby w ZUS. Odpowiadając resort rolnictwa poinformował, że zgodnie z art. 77 i 78 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. „ poz. 1403, z późn. zm.) zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu w razie śmierci:
- ubezpieczonego,
- osoby pobierającej emeryturę lub rentę,
- osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
- członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.
Członkami rodziny, o których mowa w pkt 4, są osoby wymienione w art. 67, tj. następujący członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej:
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
- małżonek (wdowa i wdowiec),
- rodzice (w tym również ojczym i macocha).
Przy ustalaniu prawa do zasiłku pogrzebowego (odmiennie niż przy ustalaniu prawa do renty rodzinnej) nie jest wymagany od wnuków i rodzeństwa warunek przyjęcia na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości.
Zgodnie z art. 35 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2013 r., poz. 1403, z późn. zm) zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu po śmierci:
- ubezpieczonego, nie wyłączając osoby podlegającej tylko ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu,
- uprawnionego do emerytury lub renty z ubezpieczenia,
- członka rodziny osoby, o której mowa w pkt 1 lub 2, pozostającego na jej utrzymaniu i spełniającego warunki do renty rodzinnej,
- osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, lecz spełniała warunki do jej przyznania i pobierania.
Wyrażenie określone w pkt 3 „spełniającego warunki do renty rodzinnej" nie jest równoznaczne z koniecznością „otrzymywania renty rodzinnej za życia", o czym jest mowa w piśmie KRIR. Art. 29 ustawy określa, że do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny zmarłego:
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
- małżonek (wdowa, wdowiec),
- rodzice,
- jeżeli spełniają warunki do uzyskania takiej renty w myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Z wyżej przytoczonych przepisów wynika, że w przypadku prawa do zasiłku pogrzebowego przyznawanego przez KRUS z ubezpieczenia społecznego rolników faktycznie krąg osób do niego uprawnionych jest węższy niż w ZUS. Jednakże krąg członków rodziny, po śmierci których, zasiłek pogrzebowy przysługuje, jest tak szeroki w obu systemach ubezpieczeniowych, że niejednokrotnie osobie, która pokryła koszty pogrzebu przysługuje zbieg prawa do zasiłku pogrzebowego z ubezpieczenia w KRUS i ubezpieczenia w ZUS. Wtedy zasiłek pogrzebowy przyznaje i wypłaca zawsze ZUS.
Obecnie trwają prace legislacyjne w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, w którym proponuje się rozszerzyć krąg osób, po śmierci których przysługuje zasiłek pogrzebowy o „inne osoby". W ten sposób krąg osób, po śmierci których zasiłek pogrzebowy wypłacać będzie ZUS będzie praktycznie nieograniczony. Tym samym osoby, które nie uzyskają prawa do zasiłku pogrzebowego z KRUS, będą mogły ubiegać się o analogiczne świadczenie z ZUS.
System ubezpieczenia społecznego rolników nie wymaga wprowadzania tak szerokich regulacji, jak w systemie powszechnym, gdyż z założenia jest dostępny dla ściśle ograniczonej grupy społeczno —zawodowej, tj. rodziny, dla której podstawowym źródłem utrzymania jest gospodarstwo rolne oraz emerytów i rencistów rolnych i ich rodzin.
